Reseña bibliográfica de Verinosa llengu

Mendiguren Bereziartu, Xabier

Hedatuz

X. Pericay-F. Toutain, 1986, VERINOSA LLENGUABarcelona, EmpúriesKataluniera garbi, arkaiko eta jasoaren eta eredu errealistago bat defenda-tzen dutenen arteko polemika zaharra puri-purian jarri da Katalunian, azkenurte hauetan, komunikabideetan kataluniera erabat erabiltzen hasi direnean.Euskarak bezalaxe katalunierak ere pertsekuzio gogorra jasan zuen frankismoa-ren urteetan, horren ondorioz eta beste zenbait faktorerengatik, gaztelaniakeragin nabaria izan du katalunieraren baitan eta urte luzeetan eskola katalunia-rrik ez zela izan kontutan hartzen bada ez da harritzekoa eskuliburuetanikasten den edota liburuetan irakurtzen den hizkuntzaren artean eta berezjendeak dakienaren eta etxeko harremanetan tresnatzat erabiltzen duenarenartean osin sakon samarra egotea. Baina hain zuzen ere, iruzkingai dugunliburuaren egileek ez dute ikusten egoera honek ezinbestez honela iraun beharduenik eta hizkuntz pertsonalitate bikun honek noiz arte jarraitu behar duengaldetzen dute. Bi idazle eta filogogo gazte diren Xavier Pericay eta FerranToutainek arazo honixe ematen diote aurpegia eta polemika astrapalatsuasortuz egiten dute tesi ofizialen errotikako kritika.Liburuaren hitzaurrea egin duen Joan Ferraték dioenez, “Verbosa Llen-gua, bistan dago, inori baino lehenago bi belaunaldi gazteenei zuzendua da,zeinen azken promozioa orain hogei urte egina baita. Nik bezala, lurralde honeta-ko zirkulu intelektualetan beti nagusi izan den koldarkeria eta erretizentzia inoiznaturaltzat onartu ez dutenentzat (eta agian, horrexegatik pasa dut neure bizitza-ren erdia kanpoan, eta inolako sentimenturik gabe) izugarri adoregarria izanbehar du ikusteak zeinen, ausardia lasaiez agertzen duten beren kontrako jarreragure baitan praktikatu nahi duten errepresioaren aurrean (orain, ordea, herrial-dearen barrutik) eta salatzen dituzten gizon eta erakunde arduradunak”.Ironia finez eta kazetari-eskuari darion arintasunez idatzirik dagoen liburuhonek sarrerako ohar bat eta hiru atal nagusi ditu, baina guztiek arazo berdinajorratzen dute, naiz eta ikuspegi desberdinak ukitu: kataluniera errealaren etaberonen bertsio formalizatuaren artean dagoen etenarena.Autoreen ustez, kataluniar hizkuntz komunitateko hiztunak desorientatu-rik aurkitzen dira gaur egun, eta egoera honen zergatikoa ez da soilik gaztela-niaren interferentzia, baizik eta hizkuntzaren ikuspegi esentzialista eta prakti-kotasun gutxikoa ere bai. Lehen kausari buruz liburu asko idatzi dira etaadituek orrialde ugari eskaini dizkiote. Aldiz, bigarren arrazoi edo kausak,302 Xabier Mendigureniruzkin barreiatu batzu besterik ez ditu izan eta garrantzi handiko arazoa denarren, beti ezikusiarena egin izan zaio. Horregatik, liburu honetan egileekahalegin berezi bat egiten dute hizkuntz eredu jakin bat mamitzen lagunduduten barne-faktoreen inguruan ikerketa ardaztuz.Lehen atalean normatibaren alderdi ideologiko batzu eta joera delakoa“esperantista” aipatzen dira eta lehen gogoeta hauen ondorio gisa hau diote:“No hem d’esperar que la normalització ens vingui de les altures. Ens vindra através de l’ús sense restriccións de la llengua, i poden tenir-hi un paper elsmitjans de comunicació suposant que sapiguen complir-lo: forçar les institucionsacadèmiques a reconsiderar els seus plantejaments amb una política de fetsconsumats; no pas servir de corretja de transmissió  amb objectius pedagogics comés el cas del diari Avui”.Bigarren kapituluan, Institut d’Estudis Catalans erakundearen aipamenaegiten du saiakerak eta Pompeu Fabrak bere Hiztegiaren sarreran aitortuzuenez, badirudi zirkunstantzia historiko aldekoetan, beronek burutu beharzuela hark aipaturiko ezaugarriak izan behar zituen hiztegi berria. Baina asko-ren etsipenerako mende erdian sortu den histegi ofizial bakarra Diccionari dela Llengua Catalana, Fundació Enciclopedia Catalanak egina, Pompeu Fabrarenproiektutik aldendu ezezik, aurrekoa baino ere azkoz arauemailagoa dela juz-katzen dute saiakeraren egileek. “Obra kulturalista”tzat jotzen dute, egunero-ko hizketaren erabilera hedatuenak ozta-ozta kontutan hartzen dituela aitor-tzen dute. Ondoren diote agi denez Institut d’Estudis Catalansen lekua enpresapribatu batek hartu duela eta frankismoaren garaietan laudagarria bazen ereekimen pribatuak erakunde publikoen hutsunea betetzea, eragozpen politikoakgainditu ondoren egoera hau betikotzea ez dela zuribidetzekoa. Beraz, erakun-deekin batera, hizkuntza bera ere pribatizatzearen arriskua salatzen dute Peri-cay eta Toutainek.Hirugarren kapituluan “El gec i la talla” izenburupean Gabriek Ferrateridazle eta garamatikalariak egindako ekarpen eta eskainitako ikuspuntuen iruz-kina egiten da: Sobre el llenguatge, GECaren barneko “catala” artikulua etaabar katalunierari buruzko diskurtsu berri baten abiarazle dira. Mugak azpima-rratzen aritu ordez, Ferraterrek ahalbideak ikuserazteari hobesten dio. Ferrate-rrek erabilerari, parole, deritzonari garrantzi berezia ematen dio, eta denboragutxi galtzen du hizkuntzaren iragan aintzatsuak gogoratzen.Laugarren kapitulua, Pompeu Fabra kataluniarren historiako mitorik eman-korrenetako bat izan dela aitortzetik hasten da. Badirudi ondorengoek harenlana absolutizatzeari erosoago eta errentagarriago iritzi izan diotela, berakhasitako lanari nahiko zukeen jarraipena eman ordez. Honek arrazoi argi batizan du liburuaren egileentzat: “En un país on sembla que la llengua és moltmés que un simple mitja d’expressió del pensament, poder-la administrar és, perdescomptat, un privilegi. I fins i tot llecs els privilegis no els atorga el poble”.Liburuaren hirugaren atala Juan de Valdések bere “Diálogo de la Lengua”-nidatzitako pasarte batez hasten da, non afektazioa arbuiatzen baita. Ondorenliteratur heredentzia, hizkuntzaren burokratizazioa, hizkuntzalarien hizkuntza,komunikabideetako hizkuntza estandarda eta erregistroen estandardizazioa beza-lako gaiak aztertzen dira.Eta seigarren eta azken kapituluak kataluniar hizkuntza eta idazlearenarazoari heltzen dio: populismoaren anatema, aukera gutxiko abanikua etaurrats galduak bezalako gaiak sakontzen dira. Bost idazleren obra aztertzen daX. Pericay-F. Toutain, 1986, Verinosa Llengua 303(Jaume Cabré, Lluís Racionero, Pero Gimferrer, Quim Monzó, Toni Pascual)eta ondorio gisa esaten dute egileek ez dagoela ilusio handiegiak egiterikkataluniera literarioaren berrikuntzaz. Gainera esaten dute, laurogeigarren urtee-tako autoreek, oro har, daukaten formazio linguistiko eskasa ikusirik, erretori-zismo hanpatua oraindik kaltegarriagoa izan daitekeela eta berauen arteandenetik aurki daitekeela: arkaismo ahaztuenetik hasi eta gaztelanismo ustega-bekoenerainoko guztia, aldaera dialektal eta azken orduko arruntkerietatik igaroz.Normaltasun-zantzuak hartzen ari den koktel artifizial honek egituratukoduela literatura modernoko kataluniera behin betirako uste dute Pericay etaToutainek.Azken ohar gisa, autoreek diote zenbait jarrera ideologikok katalunierarengainean izan duten monopolioak ukatu egin duela hizkuntzaz baliatzeko esku-bidea, aldi berean kataluniera-hiztun guztiek ezinbestez onartzekoak ez zirenfede-aitorpenetan partaide izan gabe. Eta horregatik ia eragotzi egin diotelakataluniera modernoari beren funtzioa osoki betetzea, hots, pentsamendu etakomunikaziorako tresna izatea. Eta galdera pare batekin amaitzen da saiakera.“Komunikabideen, nazioartekotzea nagusitzen ari den testuinguru batean etahizkuntzak beren balio funtzionalagatik gailentzen ari direnean, ulergarria al depostulatu esentzialistetatik eta beste hizkuntza batekiko oposiziotik definituz jarrai-tu nahi duen hizkuntza baten iraupena?, posible al de hizkuntza bat normaltzeaberau erabat normala egiteko asmorik gabe?Verinosa Llengua saiakera honek inor gutxi utziko du axolagabetasuneankatalunieraren munduan sartuta dabiltzanen artean. Irakurleak alde edo kontrajarri beharko du, eta agian, oreka baten bila abiaraziko du, baina zeresanik ezdago katalunieraren etorkizunerako garrantzi handiko auzi bat planteiatzenduela. Euskaldunok ere badugu zer ikasia eta pentsatua liburu honen irakurke-tan, izan ere bertoko arazoak, aldez edo modez, gure artean ere bizirik baitau-de zenbait sektoretan eta erakunde ofizialen batzu ere ez daude erabat librehemen salatzen dena bezalako euskara mota bat boterearen gaindegietatikezarri nahi izatetik. Guk ere hobe genuke sinbolo gutxiago eta errealitategehiagoz geure egintzak hornituko bagenitu, baina horretarako konplexu batzuhaizatzetik hasi behar da eta gauzei aurrez-aurre begiratzetik. Exenplu bikainabi filologo kataluniar gazte hauek ematen digutena.X. Mendiguren

X. Pericay-F. Toutain, 1986, Verinosa llengua

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Hedatuz