Hartman, Marloes

Huizenga, Bregt

Klerkx, Ralph

Pardijs, Mark

Tideman, Martijn

Vis, Roeland

NARCIS 

Gaming als ontwerpgereedschap: Scenario gebaseerd product ontwerpen in spelvorm

University of Twente Research Information

16 #  januari 2006  # productOntwerpen is het vinden van oplossingenvoor problemen binnen randvoorwaarden.Een ontwerpprobleem kenmerkt zich on-der andere doordat er (gedeeltelijk) tegen-gestelde doelen en belangen zijn waartus-sen een trade-off gemaakt moet worden,en doordat effecten van beslissingen(deels) onzeker zijn.Een ontwerper staat nooit alleen. Zo kanhij onderdeel uitmaken van een ontwerp-team. Maar ook als dit team ontbreekt, dancommuniceert de ontwerper met dewereld om zich heen. Hij of zij wisselt in-formatie uit met anderen. Het doel vandeze informatie-uitwisseling is enerzijdsinzicht opdoen over het ontwerpprobleemen anderzijds leren hoe mogelijke oplossin-gen en/of beslissingen een impact krijgenop het ontwerpprobleem.Meer en meer worden ook toekomstigegebruikers van het product betrokken bijontwerpprocessen. Het doel? Zeker stellendat het product zo veel mogelijk naar te-vredenheid functioneert in de gebruiks-context. Er zijn veel verschillende metho-den en technieken om de informatieover-dracht tussen gebruikers en ontwerpers opgang te brengen of te verbeteren. WelkeEen deel van het onderzoek binnen de vakgroep Ontwerp, Productie & Management (OPM) aan deUniversiteit Twente richt zich op ontwikkeling van een methodiek voor scenario gebaseerd productontwerpen. Als ‘use-case’ werd een spel ontwikkeld dat rolstoelgebruikers de kans biedt omontwerpkeuzes voor hun eigen vervoermiddel te maken. De gevolgen van deze ontwerpkeuzes voorhet uitvoeren van allerlei dagelijkse activiteiten kunnen binnen het spel direct ervaren enbeoordeeld worden. Spelenderwijs ontstaan zo ‘goede’ ontwerpen.ir. Martijn Tideman, ir. Ralph Klerkx, Bregt Huizenga, Mark Pardijs, Marloes Hartman, Roeland VisGaming als ontwerpgereedschapScenario gebaseerd product ontwerpen in spelvormPh.D. affairs‘Pak een boek van de bovenste plank’‘Hang je jas aan de kapstok’‘Ga naar het toilet’16_18_PhD-aff_pr1 02-01-2006 15:08 Pagina 16nu scenario’s aan het bedenken zijn en zichcontinu aan het voorstellen zijn hoe (ont-werp-)beslissingen deze scenario’s gaan be-ïnvloeden. Echter, zolang scenario’s opge-sloten zijn in het hoofd van de actor, blijvenze impliciet en daardoor niet verifieerbaaren/of bediscussieerbaar. Om misinterpreta-tie en verlies van belangrijke informatie tevoorkomen, zouden scenario’s expliciet ge-maakt moeten worden. Daarbij zou het -ideaal gesproken - ook zo moeten zijn datiedere actor direct en expliciet bij kan dra-gen aan het maken van scenario’s, het ne-men van beslissingen en het analyseren/be-oordelen van deze beslissingen. Dit zal re-sulteren in het ontstaan van een ‘gemeen-schappelijke taal’ tussen actors die misver-standen voorkomt en de informatieover-dracht bevordert. Actors zullen zich inlevenin de situatie en daardoor getriggerd wor-den impliciete/latente informatie expliciette maken en over te dragen. Bovendien zalde creativiteit van actors gestimuleerdwordt doordat het maken van associatiesvergemakkelijkt wordt. Een spel zou eengeschikt middel kunnen zijn om scenario’sexpliciet te maken en om actors direct te la-ten bijdragen aan het ontwerpproces.Case: het rolstoelspelOm te testen of scenario gebaseerd productontwerpen inderdaad in spelvorm gegotenkan worden, is er een spel ontwikkeld datrolstoelgebruikers de kans biedt om ont-Ontwerpprocessen zijn normaalgespro-ken onderverdeeld in twee opeenvolgendefasen: een probleemdefiniërende en een op-lossingsdefiniërende fase. De probleem-definiërende fase wordt vaak afgeslotenmet een ‘specificatie’. Dit is een documentwaarin het ontwerpprobleem beschrevenstaat en waarin gespecificeerd is waaraanhet te ontwerpen product moet voldoen. Inde oplossingsdefiniërende fase wordt ditdocument gebruikt als referentiekader: ie-dere (deel-) oplossing wordt getoetst aande specificatie. Hoewel de specificatie altijdaangepast kan worden naar aanleiding vanvoortschrijdend inzicht opgedaan in de op-lossingsdefiniërende fase, wordt dit in depraktijk niet altijd gedaan. Redenen hier-voor liggen in het feit dat als eenmaal tijden geld geïnvesteerd zijn om bepaalde(deel-)oplossingen uit te werken, deze in-vestering niet graag tenietgedaan wordtdoor het aanpassen van de specificatie. Hetis dus uitermate belangrijk dat de specifica-tie een correct en volledig beeld geeft vanhet ontwerpprobleem, de eisen die aan hetproduct gesteld worden en de randvoor-waarden waarbinnen een oplossing gevon-den moet worden. Scenario gebaseerd pro-duct ontwerpen is een manier om dit cor-recte en volledige beeld te verkrijgen.Scenario gebaseerd ontwerpenEen scenario is een verhaal: een veronderstelde of ge-plande loop van gebeurte-nissen. Er zijn meerderemanieren om scenario’s terepresenteren. Een scena-rio kan bestaan uit een ge-schreven of gesprokentekst, eventueel aangevuldmet kwantitatieve infor-matie in de vorm van mo-dellen en getallen. Ook kaneen scenario bestaan uitéén of meer plaatjes, film-pjes of zelfs interactieve si-mulaties. In dat laatste ge-val hebben beslissingenen/of acties van de gebrui-ker invloed op de loop vande gebeurtenissen in hetscenario.Scenario’s kunnen ge-bruikt worden als instru-ment voor het nemen vanbeslissingen. Je zou kun-nen stellen dat, bij pro-ductontwerp, actors conti-methode of techniek ook gebruikt wordt,het is echter nooit zo dat gebruikers directen expliciet bij kunnen dragen aan het ont-werp. Met andere woorden: informatie af-komstig van gebruikers wordt altijd eerstgeïnterpreteerd (‘gefilterd’) door de ont-werper, voordat het omgezet wordt in ont-werpparameters of omgezet wordt in hetvaststellen van waarden voor ontwerppa-rameters. Vanuit deze optiek kan ontwer-pen ook wel gezien worden als ‘gedele-geerd probleem oplossen’: de gebruikershebben een probleem (een behoefte), en deontwerper is hun gedelegeerde om dat pro-bleem op te lossen (of die behoefte te be-vredigen). Dit doet de ontwerper door hetcreëren van een product.Multi-actor activiteit Aangenomen dat ontwerpen een ‘multi-ac-tor activiteit’ is, dan kan gesteld wordendat het belangrijk is dat onder alle actoren(inclusief toekomstige gebruikers) een ge-zamenlijk beeld en begrip leeft van zowelhet ontwerpprobleem als van de impactvan mogelijke oplossingen voor het ont-werpprobleem. Dit gezamenlijke begripwordt verkregen door informatie-uitwisse-ling tussen actoren. Helaas gaat hier vaakwat mis. Het kan bijvoorbeeld zo zijn datpotentieel belangrijke informatie niet over-gedragen wordt of dat potentieel belangrij-ke informatie wel overgedragen wordt,maar niet als zodanig herkend en daarom‘weggegooid’ wordt. Bovendien kunnenmisinterpretaties optreden: iedere actorheeft een unieke kijk op de wereld, een an-dere set aannames over wat informatie be-tekent, een ander beeld van wat belangrijken wat minder belangrijk is, een anderbeeld van wat goed en wat slecht is, eenander specialisme.‘Joystick on the wheel’rolstoel (Indes)Duwrolstoel ‘Ibis’ vanMoving People16_18_PhD-aff_pr1 02-01-2006 15:08 Pagina 17werpkeuzes voor hun eigen vervoermiddelte maken. Hierbij is de ontwerper de spel-leider en zijn rolstoelgebruikers de spelers.Er is gekozen voor de case ‘ontwerpen vaneen rolstoel’, omdat dit typisch een productis waarbij ontwerpers en gebruikers een‘andere taal’ spreken. Ontwerpers kunnenzich vaak maar moeilijk voorstellen hoe hetis om een lichamelijke handicap te hebben.Tijdens het spelen van het spel worden despelers voortdurend geconfronteerd metscenario’s. In dit geval is een scenario ge-definieerd als een gebruikssituatie waarineen taak verricht moet worden. Tijdens hetuitvoeren van de taak kunnen allerlei pro-blemen of behoeften ontstaan. De spelerskunnen deze problemen oplossen door hetinzetten van ‘stukjes technologie’. In lijnmet het adagium ‘ieder voordeel heeft zijnnadeel’, lost ieder stukje technologie be-paalde problemen op, maar laat tegelijker-tijd nieuwe problemen ontstaan. Waar debalans moet liggen mag de speler - zonderftussenkomst van de ontwerper - geheel zelbepalen. Zo wordt de gebruiker praktischgezien de uitvoerder van het ontwerppro-ces, terwijl de ontwerper meer de rol vanregisseur van het ontwerpproces op zichkrijgt.De ontwikkeling van het rolstoelspelstartte met het inventariseren van wat erbinnen een huishouden zoal aan activitei-ten kan plaatsvinden. Bij deze zogehetenoperaties kunnen technologieën ingezetworden om de uitvoering te vergemakkelij-ken of te versnellen. Wanneer bijvoorbeeldeen hete pan vervoerd moet worden vanhet aanrecht naar de eettafel moet er eenspecifieke voorziening op de rolstoel aan-wezig zijn om de operatie veilig te kunnenuitvoeren (bijvoorbeeld een hittebestendigplateau). Een tweede inventarisatie be-stond dus uit het in kaart brengen van allestukjes technologie die eventueel nuttigkunnen zijn in een rolstoel.Een belangrijke kwestie bij het ontwikke-len van het spel bestond uit het categorise-ren van handicaps van rolstoelgebruikers.Er is uiteindelijk gekozen voor een relatiefgrove indeling van drie verschillende gra-daties: ‘volledig verlamd met uitzonderingvan handen en hoofd’, ‘alleen benen ver-lamd’ en ‘nog kracht in zowel armen als be-nen’. Het spel begint met een basisrolstoeldie is aangepast aan de geselecteerde cate-gorie. Het verschil tussen deze basisrolstoe-len is de mate waarin bepaalde technolo-gieën aanwezig zijn voor het opvangen vanhet gebrek aan bepaalde lichamelijke func-ties. Uiteraard kan deze ‘beginset’ techno-logie aangepast worden aan specifieke be-hoeften en wensen van de gebruiker, zoalsdie tijdens het spelen van het spel naar vo-ren kunnen komen.Het rolstoelspel: een spelsessieHet rolstoelspel bestaat uit een spelbord,een operatiedatabase en een technologie-database. Het spelbord is een plattegrondvan een huis met twee woonlagen die ver-bonden zijn door een trap met lift. Doorover het spelbord een grid te leggen, kan deafstand tussen verschillende locaties wor-den bepaald. Vanuit de operatiedatabasekrijgt iedere speler van de spelleiding eenaantal taken dat uitgevoerd moet worden,bijvoorbeeld ‘pak een boek van de bovensteplank’, ‘hang je jas aan de kapstok’ of ‘ganaar het toilet’. Om het spel overzichtelijken compact te houden is de wereld buitens-huis in eerste instantie buiten beschou-wing gelaten. Operaties als ‘ga naar desupermarkt’ of ‘stap in een auto’ zijn dusniet aanwezig.Door met een digitale dobbelsteen tegooien kan de speler zich verplaatsen overhet bord. Bij het bereiken van een locatie enhet uitvoeren van de daarbij behorendeoperatie, krijgt de speler de mogelijkheidom nieuwe technologieën aan te schaffendie in zijn of haar optiek noodzakelijk ofhandig zijn bij het uitvoeren van de opera-tie. Voordat de operatie kan worden uitge-voerd dient met de ‘pech/geluk dobbel-steen’ te worden gegooid. Deze dobbel-steen brengt een stukje onvoorspelbaar-heid in het scenario en bepaalt wat er metde speler gaat gebeuren tijdens uitvoer vande operatie. Bij het optreden van deze on-verwachte gebeurtenissen kan de aange-schafte technologie haar nut bewijzen.Afhankelijk van de specifieke handicap vande speler vereist iedere operatie bepaaldetechnologieën om succesvol en naar tevre-denheid uitgevoerd te kunnen worden.Doordat iedere technologie een bepaaldeprijs heeft - en de speler slechts een be-perkt budget heeft - wordt hij of zij voort-durend aangezet tot het maken van een af-weging tussen (persoonlijke) kosten en ba-ten. De speler wordt continu onder drukgezet om slechts die aankopen te doen dievoor zijn of haar persoonlijke situatie eenzo groot mogelijk nut hebben.De ontwerper (spelleider) observeert hetspel en praat met de spelers. Zo is hij of zijin staat om beweegredenen voor ontwerp-keuzes te achterhalen. Ook kan het zijn datde spelers en/of de ontwerper tijdens hetspelen op creatieve ideeën komen. Al ditopgedane ‘voortschrijdend inzicht’ ver-werkt de ontwerper in een volgende versievan het spel. Door het spelbord, de spelre-gels, de operatiedatabase en/of de techno-logiedatabase aan te passen, worden dezenieuwe inzichten expliciet en daarmee veri-fieerbaar en bediscussieerbaar gemaakt.Door dit proces een aantal keer te herhalen,‘groeit’ het spel vanzelf tot een correcte envolledige representatie van de voor het ont-werpprobleem relevante werkelijkheid. Ditis de gebruikscontext met daarbij de voorhet te ontwerpen product eventueel rele-vante stukjes technologie. Door het spelmeerdere malen te spelen en door het spelte spelen met steeds verschillende gezel-schappen van actors, ontstaat er na verloopvan tijd een beeld van wat ‘goede’ oplossin-gen zijn voor het ontwerpprobleem.Blik naar de toekomst:computerspellenDe snelle ontwikkelingen op het gebied vanvirtual reality en geavanceerde computersi-mulatie maken het in principe mogelijk omeen eenvoudig en begrijpelijk spel te ont-wikkelen dat zich - geheel of grotendeels -afspeelt in de virtuele ruimte. Bijvoorbeeld,door het dragen van een ‘Head MountedDisplay’ zou de rolstoelgebruiker zich dandoor zijn of haar eigen huis kunnen ver-plaatsen om bepaalde operaties uit te voe-ren. Hierbij kunnen direct en op levensech-te wijze de kosten en baten van bepaaldetechnologieën voor de persoonlijke situatieervaren en beoordeeld worden. Het mecha-nisme van het nu ontwikkelde rolstoelspelkan als basis gebruikt worden voor zo’ncomputerspel. Scenario gebaseerd ontwer-pen wordt zo een methode waarmee pro-ducten gecreëerd kunnen worden die inelke - voor de specifieke gebruiker relevante- gebruikssituatie naar volle tevredenheidzullen functioneren. De ‘joystick on thewheel’ rolstoel van Indes en de duwrolstoel‘Ibis’ van Moving People zijn beide voor-beelden van innovatieve producten die van-uit scenario denken ontwikkeld zijn (Bron: Indes design & engineering b.v.). ❮❮18 #  januari 2006  # productOp de website: http://lamp.snt.utwente.nl/soo-rolstoel/kan het rolstoelspel gespeeld worden. Hetspelbord en de spelregels kunnen gedown-load en geprint worden. De operatie-data-base, de technologie-database en de dobbel-steen zijn ‘online’ aanwezig.16_18_PhD-aff_pr1 02-01-2006 15:08 Pagina 18

Dutch

Gaming als ontwerpgereedschap:Scenario gebaseerd product ontwerpen in spelvorm

Gaming als ontwerpgereedschap : scenario gebaseerd product ontwerpen in spelvorm

Gaming als ontwerpgereedschap : scenario gebaseerd product ontwerpen in spelvorm

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

University of Twente Research Information