Bloothooft, G.

Gerritzen, D.

Nifterick van, E.

Dutch

KNAW Repository

VAN AMALIA T  T ZjORS 
Welke voornamen krijgen baby's tegenwoordig? 
Gerrit Bloothooft - Utrecht Institute of Linguistics - OT5 
Doreen Gerritzen - Meertens Instituut, Amsterdam 
Emma van Nifterick - www.voomamelijk.nl 
Wie studie verricht naar voornamen, had tot voor kort aileen maar ge-
boorteadvertenties en leerlingenbestanden tot zijn beschikking. Maar 
niet zo lang geleden heeft de instantie die over de kinderbijslag gaat haar 
archieven opengesteld voor onderzoekers. Van aile 4,2 miljoen kinderen 
die de afgelopen twintig jaar geboren zijn, zijn de voornamen nu bekend, 
en die rijkdom aan gegevens levert verrassende inzichten op. 
e roepnaam van de jongste Oranje-
telg, Amalia, is vrij zeldzaam: de af-
gelopen twintig jaar is hij aan maar 
94 meisjes gegeven. Die kinderen 
wonen verspreid over heel Nederland 
en hun ouders behoren, als je afgaat op de wijken 
waarin ze wonen, waarschijnlijk tot de lagere inko-
mensgroepen. ' 
Hoewel alle voornamen al sinds jaar en dag in het 
bevolkingsregister vastgelegd worden, had  den we 
deze informatie tot voor kort niet kunnen geven, 
simpelweg omdat niet alle gegevens voor onderzoek 
beschikbaar waren. Heel lang hebben wetenschappers 
het moeten doen met verzamelingen geboorteadver-
tenties in kranten, leerlingenbestanden van scholen 
en soms een gemeentelijk bestand. Met alle beperkin-
gen van dien. 
Uniekenaam 
Aan die beperking kwam een aantal jaren geleden een 
einde toen de Sociale Verzekeringsbank, de instantie 
die kinderbijslag verstrekt, gegevens over de eerste 
officiele voornaam van kinderen aan het Meertens 
Instituut ter beschikking stelde voor wetenschappelijk 
onderzoek. Aangezien voor bijna elk kind kinderbij-
slag wordt aangevraagd, is deze voornamencollectie 
vrijwel compleet. Dit he  eft een krachtige impuls gege-
ven aan het in kaart brengen van de moderne naam-
geving. 
Die inventarisatie had nog heel wat voeten in de 
aarde: sinds 1983 zijn er 176.800 verschillende voorna-
men gegeven, en jaarlijks komen daar ongeveer 6000 
nieuwe namen bij. Ter vergelijking: in het dikke boek 
Prisma voomamen staan 20.000 namen. Die diversiteit 
is deels te verklaren uit het feit dat allochtonen hun 
[  60  ]  0  N  Z ETA A  L  2  0  0  4 - 2  I 3 
kinderen vaak namen uit hun eigen cultuur geven. Die 
namen staan zelden in een Nederlands voornamen-
boek; zelfs voor een kleine bevolkingsgroep kunnen 
het er al snel duizenden verschillende zijn. 
Daarnaast leggen ouders een grote creativiteit aan 
de dag bij het bedenken van namen. Veel van hen 
vinden het leuk om hun kind een unieke naam te 
geven. Dat is in ieder geval gelukt voor ruim 108.500 
van de 4,2 miljoen kinderen die sinds 1983 geboren 
zijn. Ook Willem-Alexander en Maxima hebben hun 
kind met Catharina-Amalia zo'n eenmalig voorko-
mende naam geschonken. 
Dankzij de gegevens van de Sociale Verzekerings-
bank kunnen we niet alleen de Cnieuwe) namen 
tellen, maar er nog veel meer over ontdekken, bij-
voorbeeld over de verspreiding van namen over 
Nederland, vernoeming naar bekende personen, 
vormeigenschappen, trends, de relatie tussen naam 
en inkomen van de ouders, en de voornamen van 
kinderen per gezin. Dankzij dat laatste ontdekten we 
bijvoorbeeld dat de zusjes van Kevin vooral Kelly, 
Kim, Joyce, Chantal en Melissa heten, en zijn broer-
tjes Dennis, Mike, Jeffrey, Michael en Patrick. Dat 
wijst erop dat naamgeving samenhangt met sociale 
factoren. Het resultaat van al dat onderzoek hebben 
we beschreven in het boek Over voomamen, dat dit 
voorjaar zal verschijnen. 
Creatieve spelling 
Zoals we al schreven, zijn ouders erg creatief als het 
om de voornaam van hun kind gaat; ze kiezen bij-
voorbeeld een eigenzinnige spelling van een voor-
naam. Vooral ontleende namen moeten het ontgel-
den: Michaelwordt Maikel, Fran~ois wordt Francois, 
Chantal wordt Shantal of Sjantal, en Noelle wordt No-
welle. Sjors is een ingeburgerde vernederlandste spel-
ling van het Franse Georges, maar sommige ouders 
negeren dat en schrijven hun kind in als Zjors. Van 
Angelica bijvoorbeeld vonden we vele alternatieve 
spellingwijzen: Ancelica, Anchelika, Anchelyca, Andjeli-
ca, Andzelica, Angchelyca, Angeleca, Angelika, Angelie-
Esmee werd na  7989 vaak 
als Esmee geschreven. 
Oak kwamen Esmee, Esme en 
Esmay regelmatig voor. 2  c 
co 
co 
ka, Angeliqa, Angeliqua, Angellica, Angelyca, Angielica, 
Angylica, Anjalika, Anjaylica, Anjeiica, Anjhelica, Anse-
lika en Anzhelika. 
De uitspraak van sommige buitenlandse namen 
wordt gaandeweg vernederlandst. De eerste klank 
van Jessica bijvoorbeeld, klinkt in Nederland meestal 
als  [j], niet als het Engelse [dj], en de beginklank van 
de Catalaanse naam Jordi is oorspronkelijk [zj], maar 
zo hoor je de naam in Nederland zelden of nooit (de 
vormen Sjordi en Djordi komen overigens weI voor). 
Bij  de spelling is die vernederlandsing ook zichtbaar: 
Chiara wordt Kiara, en Monique wordt Moniek. 
Bij een klein aantal namen blijft het niet bij een 
enkele ouder die er een eigenzinnige spelling opna 
houdt, maar wordt de vernederlandste variant in de 
loop der jaren gebruikelijker dan de originele naam. 
Dit geldt voor vrijwel iedere Franse naam (met uit-
zondering van vrouwelijke varianten van jongensna-
men, zoals Renee). Zo werd de naam Fabienne tot hal-
verwege de jaren negentig het meest in de originele, 
Franse schrijfwijze gegeven, dus zonder trema, maar 
na die tijd steeds vaker in de vernederlandste variant: 
Fabienne. 
25° r-----------------------------~._---------
200 r----------------------------T--~~~T_---
15° r--------------------------7~----------7__ 
100 r------------------,~~~  __  ----~--~--~ 
50 
0 
'85  '87  '89  '91 
•  Fabienne 
'93  '95  '97  '99  '01 
II  Fabienne 
Een nieuwe meisjesnaam als Romee wordt momenteel 
meestal met accent geschreven, maar zal, als de trend 
zich doorzet, binnenkort vaker als Romee worden ge-
speld. En de naam Esmee was in deze spelling tot 
1989 favoriet, maar na die tijd werd hij ongeveer 
even vaak als Esmee geschreven. Ook kwamen Esmee, 
Esme en Esmay regelmatig voor. 
Meiden van De Wit 
Het omgekeerde gebeurde bij de meisjesnaam Frede-
rique. Tot het eind van de jaren tachtig werd de naam 
vooral als Frederike of Frederieke gespeld, maar vanaf 
ongeveer 1990 is de spelling Frederique favoriet (dus 
met een q maar zonder accenten), gevolgd door de 
Franse spelling Frederique en daarnaast nog Frede-
rique. In 2003 maakte Frederique een opleving door, 
die misschien toe te schrijven is aan het personage 
Frederique de Wit in de veelbekeken televisieserie 
Meiden van De Wit. 
Spellingbijzonderheden zijn er ook bij samenge-
stelde namen. Sporadisch komen die zonder streepje 
voor, waarbij de tweede naam met een hoofdletter 
wordt geschreven, zoals AnneFleur. Andere voorbeel-
den van dergelijke namen (die aan meer dan een 
kind gegeven zijn), zijn LaToya, McCallum, DeeDee, 
TawaKaltu en LeAnn. 
Gedetailleerde voornamenkaart van Nederland (1983-2002) 
Elke kleur staat voor een 'profiel'. Het Friese-namenprofiel bijvoorbeeld betekent dat er in die 
samenstelling relatief meer Friese namen voorkomen (gemiddeld 16%. waar het elders 3% is). 
_  Traditioneel profiel- Latijnse vorm (met meer Maria, Johannes e.d.) 
Buitenlandsenamenprofiel (met meer Melissa, I<evin e.d.) 
_  Overgang van traditioneel Latijnse vorm naar buitenlandsenamenprofiel 
(met meer Maria, Johannes, Melissa, Kevin e.d.) 
_  Traditioneel profiel- Nederlandse vorm (met meer Hendrika, Jan e.d.) 
_  Voor-modern profiel (met meer Suzanne, Jeroen e.d.) 
Overgang van traditioneel Nederlandse vorm naar voor-modern profiel 
(met meer Hendrika, Jan, Suzanne, Jeroen e.d.) 
Friese-namenprofiel (met meer Fenna, Jelle e.d.) 
I<ortenamenprofiel (met meer Sanne, Tim e.d.) 
_  Elitenamenprofiel (met meer Willemijn, Laurens e.d.) 
_  Allochtonenamenprofiel (met meer Mohamed, Fatma e.d.) 
Opmerkelijk zijn ook namen als Di'Stefano (ook: 
Distefano), D'Angelo (ookD'angelo en Dangelo) en 
O'Neal. Dat Ierse 0 en dat Italiaanse Di betekent 
'(zoon/dochter) van ... ' en is vergelijkbaar met Neder-
landse achternamen als Janszoon, maar hier gaat het 
dus echt om voornamen. Ook het lidwoord komt 
voor, en weI in de Franse meisjesnamen L'eau (,het 
water') en L'or (,het goud'), en in het Italiaanse L'au-
rora ('de morgenstond'). 
Regionale verschillen 
Voornamen in Nederland verschillen nogal per regio. 
Vroeger hadden zulke verschillen voornamelijk te 
maken met het overheersende geloof in een gebied.  ~ 
o  N  Z  E TA  A  L  2  0  0  4 - 2  /  3  [ 61 J Idols-sterren Dewi en 
Jamai, en zangeres 
Norah Jones (v.l.n.r.): 
verantwoordelijk 
voor de toegenomen 
populariteit van 
Dewi,}amai en 
Norah. 
In Noord-Brabant, Limburg, de Achterhoek en Twente 
kwamen veel Latijnse of gelatiniseerde naamvormen 
voor, zoals Catharina, Wilhelmus en Petrus. Mensen in 
de rest van het land droegen traditioneel Nederlandse 
namen (bijvoorbeeld Gerrit, Hendrik en Aaltje)  , met 
daarnaast in Friesland natuurlijk veel Friese namen 
(Tjitske, Douwe, Froukje, etc.). Dat patroon is nu veel 
ingewikkelder. We kunnen op basis van de voorna-
men die de laatste twintig jaar per wijk gegeven zijn 
(bepaald door de vier cijfers van de postcode) tien 
voornamenprofielen aanwijzen (zie de kaart van Ne-
derland op de vorige bladzijde). 
Het 'traditionele profiel - Latijnse vorm', dat vol-
gens de kaart vooral op de Zeeuwse eilanden en in de 
Zuid-Hollandse polders te vinden is, is een voortzet-
ting van de oude katholieke naamgeving, maar opval-
lend genoeg komen deze namen niet meer in Brabant 
en Limburg voor, zoals vroeger. De gereformeerde 
bevolking in Zeeland en Zuid-Holland gaf vroeger al 
zulke voornamen, en omdat deze bevolkingsgroep de 
meest behoudende van Nederland is, gebeurt dat 
daar nu nog steeds relatief veel. Ook in katholieke 
enclaves in Noord- en Zuid-Holland vinden we deze 
namen nog, zoals in Volendam (top-vijf voor meisjes: 
Johanna, Alida, Maria, Anna, Margaretha; voor jon-
gens: Johannes, Cornelis, Jacobus, Nicolaas, Thomas). 
Dergelijke voornamen worden waarschijnlijk meestal 
niet als roepnaam gebruikt. 
In het noordelijk deel van de Nederlandse 'bible 
belt' (de Veluwe en Noordwest-Overijssel) blijft het 
'traditionele profiel - Nederlandse vorm' nog be-
waard, zoals in Harskamp (top-vijf: Hendrika, Maria, 
Maartje, Wilhelmina, Gerritje - Gerrit, Jan, Hendrik, 
Evert, Jacob). 
In de noordoostelijke provincies loopt het aantal 
traditionele namen weliswaar terug, maar de veran-
deringen zien we in voornamen die toch alweer geda-
teerd aandoen, zoals Sharon, Mark en Roy in de top-
vijf van Klazienaveen: Anna, Maria, Johanna, Kim, 
Sharon - Jan, Roy, Johannes, Rick, Mark. We hebben 
dat het 'voor-moderne profiel' genoemd. 
Maurits en Mohammed 
Friesland kent in het 'Friese-namenprofiel' nog steeds 
relatief veel inheemse voornamen, maar ze lopen in 
aantal flink terug. De Friese steden lopen in die te-
ruggang voorop. In sommige dorpen krijgt nog een 
kwart van de kinderen een Friese voornaam, en veel 
[62]  0  N  Z ETA A  L  2  0  0  4 - 2  I 3 
van de overige kinderen hebben er een traditioneel 
Nederlandse naam, zo ook in Damwoude (top-vijf: 
Anna, Baukje, Tjitske, Janke, Femke - Johannes, Jan, 
Pieter, Jacob, Anne). Enkele Friese namen hebben lan-
delijke populariteit verworven. Het gaat daarbij voor-
al om Femke, Nienke, Renske, Fenna en Silke - Jelle, 
Jesse, Sjoerd, Wessel en Jelmer. 
Latijnse naamvormen worden in Brabant en Lim-
burg bijna niet meer gegeven: nu wordt gewoon de 
roepnaam bij de burgerlijke stand geregistreerd. Po-
pulair zijn korte namen, zoals Anne, Eva, Floor, Lise, 
Sofie - Bart, Daan, Luuk, Stein, Thijs, die kenmerkend 
zijn voor het 'kortenamenprofiel'. 
In Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen vinden we 
veel meer buitenlandse namen. Dit 'buitenlandse-
namenprofiel' zien we ook in grote delen van Noord-
en Zuid-Holland. Een typisch voorbeeld is Spijkenisse 
(top-vijf: Denise, Chantal, Jessica, Mandy, Laura -
Jeroen, Kevin, Michael, Wesley, Ricardo). Ook in West-
Brabant en in Zuid-Holland buiten de Randstad nei-
gen ouders naar buitenlandse namen, maar daar zijn 
nu ook nog vrij veel Latijnse naamvormen te vinden. 
Waar het kapitaal zit, wordt een eigen voornaam-
keuze gemaakt, wat leidt tot het 'elitenamenprofiel', 
waarin een voorkeur voor Franse namen en voorna-
men uit onze cultuur en vaderlandse geschiedenis te 
herkennen is. De gebieden kenmerken zich door de 
plezierige woonomgevingen van de duinstreek, Het 
Gooi, Utrecht, de Veluwezoom en de rijke wijken van 
steden. Een voorbeeld is de top-vijf van de chique 
wijken van Oegstgeest: Charlotte, Emma, Anne, So-
phie, Laura - Thomas, Maarten, Maurits, David, Joost. 
In de wat minder welvarende gebieden voeren 
allochtone namen de boventoon. In het 'allochtone-
namenprofiel' vinden we Marokkaanse, Turkse en 
Engels/  Amerikaanse (populair bij Antillianen en 
Surinamers) namen, zoals in de Indische Buurt in 
Amsterdam (top-vijf: Fatima, Khadija, Hajar, Youssra, 
Oumaima - Mohamed, Bilal, Mohammed, Youssef, 
Zakaria) en Spangen in Rotterdam (top-vijf: Fatima, 
Karima, Ay~e, Priscilla, Stephanie - Mohamed, Moham-
med, Ibrahim, Kevin, Jeffrey). 
Jamai's en Dewi's 
Welke namen zijn nu op landelijk niveau populair? 
De trend is een korte internationale of een korte Ne-
derlandse naam. Let de komende tijd op: Sara, Isa, 
Luna, Roos, Floor, Lieke, Maud, Marit, Zoe, Indy, 
POPUlAIRSTE NAMEN 
De Nederlandse tOP-25 ziet er VOOI' 2003 (jilllllill'l"sopt.t'mbor') 
als voigt uit (spellingvarianten zijn sarnengenomon): 
Meisjes:  Jongens: 
1. Sanne  1. Thomas, Tomas 
2. Lisa, Liza  T  2. Lucas, Lukas ...... 
3. Emma  ...  3. Daan 
4·Anne  4·Tim 
5. Iris  5. Lars 
6, Sarah, Sara  ...  6. Rick, Rik T 
7·lsa ......  7. Luuk, Luc 
8. Sophie, Sofie ...  8. Tom, Thom T 
g.Julia  g. Max T 
10. Fleur T  10. Sem ...... 
11. Anna  11. Bram 
12. Femke  12. Niels, Nils T 
13. Britt  13. Stijn, Stein, Steijn 
14. Eva  14. Thijs, Tijs 
15.Amber T  15. Ruben 
16. Lotte  16. Milan ...... 
17. Anouk T  17. Mohamed, 
18. Noa, Noah  18. Jesse 
19. Esmee, Esmee  19. Sam ... 
20. Kim  T  20. Daniel, Daniel 
21. Laura  T  21. Sven, Swen 
22. Demi, Demy T  22. Kevin  T 
23. Naomi  23·Jan 
24. Nina  24. Koen,Coen 
25. Nienke, Nynke  25. Robin, Robbin  T 
T  = frequentie sinds 2000 meer dan 15% gedaald 
...  =frequentie sinds 2000 meer dan 15% gestegen 
......  = frequentie sinds 2000 meer dan verdubbeld 
Senna, Dewi - Lucas, Luuk, Luca, Sem, Milan, Sam, 
Finn, Tijn, Mika. Ook bekende personen drukken hun 
stempel op Nederlandse namen, maar die invloed is 
niet zo groot als vaak gedacht wordt. In de tOp-25  (zie 
het kader hierboven) zullen we Jamai bijvoorbeeld 
niet snel aantreffen. Na een korte opleving rond de 
door Jamai gewonnen Idols-finale in het begin van 
2003 nam het aantal baby's met de naam Jamai al 
snel weer af. Het totaal kwam voor Jamai in dat jaar 
op ;l,o'n  vlJftl~  V(~I'Il()l~lI1d(' jOI1!!,('ljcs, tillnr waar een 
('('htt~ wpnllHm In tit' buml  VIIIl de duizt'lld komt.  Zo 
~1t(lt Iwt  nWt~lltlll OWl  IlllllWn vall slerrcn, ze komen en 
gnuil  nWI de populnrileit  vall (k~ persool1. Uiteindclijk 
word!  man I'  C(;~n hed kleill dt'd vall ,tile kinderen di-
rmt nanr ze vernoemcl. Soms fllngeert een stcr wcl als 
katalysator. Maar nls ecn naam clankzij een bcrocmd-
heid aanslaat cn een blijvcrtje wordt, vcrgeten olldcrs 
al snel clc rclatic met de stcr. Bcrocmdhcdcn hebbcn 
misschiell recente snelle stijgcrs bc'inv[ocd als Norah 
(zangeres Norah Jones), Azra (Almeloos-'Utrkse Miss 
World 2002 Azra Akin), Rabine (actricc Robine van der 
Meer), Dewi (van Idols) en Suus/Suze (presentatrice 
Suze Mens) voor meisjes. En bij jongens zijn populair: 
Senna (uniseksnaam, zoon van zanger Marco Borsa-
to), Jayden (zoon van acteur Will Smith), Renzo (won 
van goochelaar Hans Kazan) en Rafael/Rafael (voct-
baller Rafael van der Vaart). 
De voornamen dic we onze kinderen geven, vor-
men een spiegel van de samenleving. Een kijlge in die 
spiegel geeft een veelzijdig, soms bekend en dan weer 
verrassend beeld. Het is zeer waardevol voor de 
naamkunde dat we dit proces nu in al zijn facetten 
van jaar tot jaar kunnen volgcn.  (I) 
Dit voorjaar verschijnt Over voornamen van Gerrit Bloothooft, 
Emma van Nifterick en Doreen Gerritzen. Utrecht, Het Spectrum, 
2004. € '4,95· ISBN 9027484449 
Lezers van Onze Taal kunnen het boek met korting bestellen - zie 
bladzijde 57. 
(advertentie) 
GoeH beslagen 
ten I)S  ••• 
Wij durven met een gerust hart te zeggen dat OIlZe 
"  taalboekcn toonaangevend zijn. Dcnk aan de  Woordelllijsf 
Neder/al/dse faal, het welbekende 'Grocne boekje'. Maar 
wist u dat wij ook fief Groene lVoordenboek uitgcvcn, ecn 
"'C  praktisch en actueel woordenboek, gehed volgcns de 
U)  officiele spelling? En dat dit woordcllbock Ill! salllClllllct  s:  het Elektrollisch  Gracile hoekje heel voordelig is? 
:=  := 
Het Groene woordenboek en het Elektrollisch 
Groene boekje samen voor maar €  29,90! 
(normale setprijs €  77,50) 
ISBN 90  12  100593 
Ook vcrkrijgbaar ill dc bOl·kl1iludd 
toonaangt·vcnd in taal  U ITel IVllil 
o N I  F  r A A r  ~"",'  J  I  I  1631 

Van Amalia tot Zjors. Welke voornamen krijgen baby's tegenwoordig?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

KNAW Repository