Audiovisual processing in aphasic and non-brain-damaged listeners:the whole is more than the sum of its parts

Abstract

Spraakverwerking is een taak, die (meestal) zonder veel moeite gedaan wordt. Slechts als de verwerking verstoord is, bijvoorbeeld als gevolg van hersenletsel, merken we de complexiteit ervan op. Dörte Hessler deed onderzoek naar dit fenomeen. Niet alleen auditieve, maar ook audiovisuele verwerking van klanken komt aan bod. Uit het onderzoek kwam allereerst naar voren dat mensen met een afasie (een taalstoornis die optreedt als gevolg van hersenletsel) meer moeite hebben met het herkennen van kleine dan van grote klankverschillen. Klanken kunnen bijvoorbeeld verschillen in de manier waarop de klank wordt gemaakt, de plaats waar dat gebeurt en het feit of de stembanden gaan trillen bij een klank. Klanken die op al deze drie onderdelen van elkaar verschilden bleken eenvoudiger te herkennen dan klanken die maar op één onderdeel verschilden. Het lastigste onderscheid was te maken bij klanken die alleen verschilden in het al of niet laten trillen van de stembanden (bijvoorbeeld het verschil tussen p of b). Hersenreacties van luisteraars zonder taalproblemen lieten in het verlengde hiervan zien hersengolven een sterkere reactie vertonen wanneer de verschillen tussen klanken klein zijn. Dit hangt waarschijnlijk samen met de extra aandacht die nodig is om deze kleinere verschillen te verwerken. Het onderzoek wees verder uit dat visuele ondersteuning (liplezen), die een positieve invloed heeft op de spraakverwerking, zich niet beperkt tot hele duidelijke herkenbare klankkenmerken, zoals de plaats van uitspraak, maar ook op de manier van uitspreken en de stembandtrilling. Ook personen zonder hersenbeschadiging tonen een effect van liplezen: hun reactietijden dalen, als ze een doelklank moeten kiezen. Verder werden ook hun hersenreacties beïnvloed: auditieve en audiovisuele input leidden tot duidelijke verschillen in reactiepatronen. Verwerking was eenvoudiger bij een audiovisueel aan bod van een klank