Wat hebben geiten in hun omgeving nodig? Klimmen, schuren en schuilen zijn natuurlijk gedrag van geiten. Maar hoe kan je de omgeving het beste inrichten om aan die behoeften te voldoen? Dit biokennisbericht beschrijft de bevindingen uit de inventarisatie op het gebied van klim-, schuur- en schuilmogelijkheden in de biologische geitenhouderij

Eekeren, N. van

Verwer, C

Dutch

Organic Eprints

Geiten en schapen 9AmbitieBiologische zuivel is onderscheidendin product, productiewijze en relatiemet consument.De melkgeiten- en melkschapenhouderij vallen onder de Productwerkgroep Zuivel en Rundveevlees van Bioconnect. Een aantal speerpunten van de productwerkgroep Zuivel en Rundveevlees zijn:•   Producten ontwikkelen met een betere voedingswaarde en betere smaak;•   Bijdragen aan een passende uitbetaal-prijs voor alle schakels van de keten;•   Kringloop sluiten en efficiënter werken met mineralen uit mest en voer;•   Robuuste dieren ontwikkelen met minder krachtvoer en minimaal anti- bioticagebruik;•   Versterken van de biologische geiten- en schapensector.Lopend onderzoek• Verbetering weerstand geiten• Mineralenonderzoek melkschapen• Duurmelken geiten en schapen• Optimalisatie weidegang geiten• Familiekudde melkschapen• Verbeteren welzijnsprestatiesjuni 2011Omgevingsverrijking voor geitenWat hebben geiten in hun omgeving nodig? Klimmen, schuren en schuilen zijn natuur- lijke behoeften van geiten. Maar hoe kun je de omgeving het beste inrichten om aan die behoeften te voldoen? Om dat te weten te komen deden onderzoekers van het Louis Bolk Instituut een inventarisatie op het gebied van klim-, schuur- en schuilmogelijkheden in de biologische geitenhouderij. Dit BioKennisbericht beschrijft hun bevindingen.Geiten leven van nature in een heuvel- en bergachtige omgeving. We gaan ervan uitdat ook de hedendaagse melkgeit behoefte heeft aan een dergelijke variatie in de leef-omgeving. Wanneer je in deze behoefte van geiten voorziet, hebben de dieren afleiding, voorkom je stress en verbetert het dierenwelzijn. Omgevingsverrijking voor melkgeiten moet echter ook passen in het managementsysteem van de geitenhouderij. Daarom zijn de kennis, ervaring en ideeën van geitenhouders geïnventariseerd.De praktijkOp dit moment zijn er een aantal initiatieven en ideeën binnen de geitensector op het gebied van klim-, schuur- en schuilmogelijkheden. Enkele voorbeelden zijn het gebruik van een (roterende) veeborstel, wandplanken in de stal en boomstammen in de weide. Klim-, schuur- en schuilmogelijkheden worden echter nog niet op ieder bedrijf structureel toegepast. Redenen hiervoor zijn (de vrees voor) extra kosten, meer arbeid en problemen met het praktisch inpassen van deze materialen in de bedrijfsvoering. Niet alleen klim- en schuurvoorzieningen zijn belangrijk, ook de mogelijkheid tot schuilen in de stal en in de weide moet aandacht krijgen. Vanuit de sector wordt benadrukt dat de meest effectieve welzijnsverbeteringen gebaseerd zijn op aanpassingen en maatregelen die dicht bij de natuur van de geit staan; “gebruik de techniek van de natuur”. Hieronder volgen een aan- tal voorbeelden van klim-, schuur- en schuilmogelijkheden.BiokennisberichtenBiokennisberichten beschrijven deresultaten uit onderzoek voor de praktijk.Recente biokennisberichten Geiten en schapen beschreven:• Welzijn biologische schapen en geiten• Duurmelken bij schapenKijk op www.biokennis.nl voor alle reeds  verschenen berichten. U kunt zich daar ook abonneren.Om te rusten zoekt een geit graag een hogere positie opbioKennisberichtKlimmen in de stalGeiten hebben een natuurlijke neiging tot klimmen en als ze de kans krijgen zullen ze het zeker niet laten. Ook om te rusten zoekt een geit graag een hogere positie op. Op sommige bedrijven in Nederland worden strobalen in de pot gezet. Niet alleen klimmen de geiten op de balen, ze kunnen ook aan de balen schuren en knab- belen. In Duitsland worden wel platforms in de stal geplaatst of aan de muur gecon-strueerd. Het gebruik van platforms zorgt voor minder verstoring tijdens het etenen rusten van geiten. Daarnaast zou het dominant gedrag van geiten verlagen, hoewel de meest dominante geit vaak bovenop de strobaal of platform staat.Een andere kanttekening bij het gebruik van verhoogde rustplaatsen is dat deze snel vervuilen aangezien geiten keutelen waar ze kunnen staan. Ook de arbeids-behoefte is hierbij belangrijk; platformen en strobalen belemmeren het uitmesten waardoor het meer tijd en arbeid in be-slag neemt. Versmering en vervuiling kan tegengegaan worden door openingen tus- sen de planken waar de mest doorheen valt. Het opklappen van de plankentijdens het uitmesten kan tijd besparen.Klimmen in de weideOok in de weide hebben geiten debehoefte om te klimmen. Geitenhouders gebruiken bij voorkeur natuurlijke om-gevingsverrijking. Een voorbeeld is het plaatsen van bomen en boomstammen in de weide. De bomen en boomstammen worden tevens als schuurobject gebruikt. Naast natuurlijke attributen worden de weides ook weleens voorzien van picknick-tafels waar de dieren op kunnen klim- men, aan kunnen schuren en onder kunnen schuilen. Bij het omweiden of maaien moet de omgevingsverrijking wel verplaatst worden, hetgeen lastig kan zijn.SchurenGeiten hebben er behoefte aan om hun huid en vacht te verzorgen. Dat doen ze bijvoorbeeld door te schuren. Het verzor-gen van huid en vacht is belangrijk voor het vrijhouden van de vacht van para-sieten, het bevorderen van de bloedsom-loop en de aanmaak van nieuwe vacht. Bovendien worden de dieren er rustig van. Een veeborstel is uitermate geschikt omde geiten hun vacht te laten verzorgen.De borstel masseert de huid en verwijdert parasieten, loszittende haren en vuil. Daar- naast leidt het de geiten af en worden ze rustig. Door de veeborstel op een strate-gische plek in de stal te hangen bevordert deze het natuurlijke gedrag van de geit en de kudde. Ook kan een goede locatie van de borstel het dierverkeer in de stal bevor-deren en richting geven. Een bijkomend voordeel is dat het schuren aan de stal-inrichting duidelijk vermindert.In de praktijk variëren de gebruikte veeborstels van de roterende veeborsteldie men kent uit de rundveehouderij (bv. Delafal), tot de vaste veeborstel (bv. Vink) of bezemkoppen. De (roterende) vee- borstels hebben als nadeel dat ze duurzijn in aanschaf (Delafal; €  1500,-, Vink; €  300,-) en aangevreten kunnen worden. Zolang de roterende borstel draait is dit geen probleem. Bij geiten is het aan te raden een hangende roterende veeborstel te gebruiken die, op moment van aan-vreten, uit balans wordt gebracht en dan gaat draaien. De borstels van Vink worden niet aangevreten, dit in tegenstelling tot bezemkoppen. Hoeveel geiten met één veeborstel kunnen doen is nog onduidelijk. Geiten en schapenIn de rundveehouderij is één veeborstel afdoende voor 50-75 koeien.Doordat veeborstels intensief gebruikt worden kunnen ze er toe leiden dat para-sieten of bijvoorbeeld ringworm en schurft zich sneller verspreiden onder de kudde. In het geval van parasieten, ringworm of schurft kan o.a. de Vink veeborstel worden uitgebreid met een huidverzorger. Doordat de dieren bij jeuk juist op die plekken de borstel gebruiken wordt de huidverzorger goed in de geïrriteerde huid gewreven.Net als bij de klimmogelijkheden geven sommige veehouders de voorkeur aan meer natuurlijke omgevingsverrijking. Voorbeelden hiervan zijn takkenbossenen houten palen. Niet alleen schuren de dieren hieraan, maar ze kunnen er ook aan knabbelen. Deze producten kosten vrijwel niets en kunnen met uitmesten meegenomen worden.Schuilen in de stalIn het wild leven geiten in groepen tot100 dieren, maar meestal zijn de groepen niet groter dan 20 dieren. In deze kleine groepen heerst een rangorde die de groep stabiel houdt. In de bedrijfsmatige geiten-houderij komen groepen voor van 50 tot 250 dieren. Of bij deze grote groepen een stabiele rangorde heerst is de vraag. Schuil- mogelijkheden voor ranglagere dieren zijn dan gewenst. Wandplanken, strobalen en afscheidingen in de pot of aan het voerhek zijn voorbeelden van schuilmogelijkheden voor ranglagere dieren.Schuilen in de weideOmdat geiten geen vetlaag op hun vacht hebben kunnen ze slecht tegen nat weer. Recente ervaringen met grazen van lam-meren en droogstaande geiten op veld- kavels laat echter zien dat dit geen problemen met de gezondheid oplevert. Toch zullen geiten bij regen willen schui-len. Bij kavels aan de stal zullen de dieren de stal in trekken. Als dit niet mogelijk is kunnen er schuilplekken in het land wor- den aangeboden. Schuilmogelijkheden in de weide kunnen gecreëerd worden door de weide te voorzien van bossages. Aan de bomen en struiken kunnen ze ook schu- ren en knabbelen. Een nadeel van bos-sages of boompartijen in de weide is dat de dieren zich vaak om deze bossages en boompartijen gaan verzamelen. De kans bestaat dan dat de boel versmeert endat wormbesmettingen toenemen. Schuilmogelijkheden die makkelijker schoongemaakt kunnen worden zijn bij- voorbeeld schuiltafels en schuilhutten.Schuiltafels en schuilhutten in de weide AandachtspuntenWanneer geiten meer tijd kunnen besteden aan natuurlijk gedrag (klimmen, schuren en schuilen) wordt voorzien in de natuur-lijke behoeften van de geit. Dit heeft een stress-reducerend effect en is daarom positief voor de gezondheid en het welzijn van de veestapel. Echter geldt voor alle klim-, schuur- en schuilmogelijkheden dat deze dominant gedrag uit kunnen lokken, ten nadele van het welzijn van ranglagere dieren in de groep. Met name in de stal-periode is dit van belang. De inrichting van de stal, de plaats en het aantal klim- en schuurmogelijkheden in de stal ende kuddegrootte bepalen de mate waarin dominant gedrag voorkomt. Waar de balans zit tussen deze factoren moet inde praktijk onderzocht worden. Ook moet het stimuleren van natuurlijk gedrag van geiten niet ten koste gaan van de efficiën-tie van het werken in de stal. Omgevingsverrijking moet dan ook zo slim mogelijk ingepast worden. Door gebruik te maken van de ‘techniek van de natuur’, zoals boomstammen en takkenbossen, kunnen de kosten en arbeidsbehoefte laag gehouden worden.Het doel van Bioconnect is het verder ontwikkelen en versterken van debiologische landbouwsector door het initiëren en uitvoeren van onderzoeks- projecten. In Bioconnect werken onder-nemers (van boer tot winkelvloer)samen met onderwijs- en onderzoeks-instellingen en adviesorganisaties. Dit leidt tot een vraaggestuurde aanpak die uniek is in Europa.Het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie is financier van de onderzoeksprojecten.Wageningen UR (University & Research centre) en het Louis Bolk Instituut zijn de uitvoerders van het onderzoek. Op dit moment zijn dit voor de biologische landbouwsector zo’n 140 onderzoeks- projecten.ContactContactpersoon: Cynthia Verwere-mail: c.verwer@louisbolk.nltelefoon: 0343 523 860www.biokennis.nlTekst: Cynthia Verwer en Nick van Eekeren, Louis Bolk InstituutEindredactie / Vormgeving / ProductieWageningen UR, Communication Services e-mail: info@biokennis.nltelefoon: 0317 486 370De roterende veeborstel bestaat in diverse uitvoeringen met een divers prijskaartje.Een borstel kost al gauw €  1500,-, maar dan heb je meer dan je nodig hebt.Johan Platerink geeft de geiten alleen na het melken gelegenheid om zich te borstelen. Hij bedient de borstel middels een stekker. Schakelaars, sensoren en tijdrelais kunnen dan achterwege blijven. De kosten kunnen dan tot ongeveer €  850,- worden terug- gebracht.Roterende veeborstel

Biokennisbericht #9: Geiten en schapen: Thema: Omgevingsverrijking van geiten

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Organic Eprints