I fleirårige, fastliggande forsøk på Planteforsk Apelsvoll og Kvithamar undersøker ein kva traktortyngde, pløyedjup og køyremåte ved pløying har å seie for jordstruktur og avlingar i økologisk korndyrking. Etter to år er det framleis ikkje store utslag for forsøksfaktorane. Avhengig av vekst og tildels traktortyngde er det sikre utslag for pløyedjup, men avlingsvariasjonen innan felt og delvis mellom år er stort sett større. Djup pløying gav gjennomgåande større kornavlingar enn grunn pløying, men for bygg etter grønngjødsling på Kvithamar, som verken var tilført husdyrgjødsel eller mineralgjødsel, vart avlingane størst med grunn pløying

Bakken, Anne Kjersti

Eltun, Ragnar

Fjeld, Tori

Henriksen, Trond

Mangerud, Kjell

Riley, Hugh

Selnes, Svein

Wikmark, Thorbjørn

Norwegian

Organic Eprints

Jordarbeidingsmetodar for korn-dominerte dyrkingssystem –avlingseffektarAnne Kjersti Bakken1), Trond Henriksen2), Kjell Mangerud3), Ragnar Eltun2), Hugh Riley4),Tori Fjeld2), Svein Selnes4), Thorbjørn Wikmark1) / anne.kjersti.bakken@planteforsk.no1)Planteforsk Kvithamar forskingssenter, 2)Planteforsk Apelsvoll forskingssenter, 3)Høgskolen i Hedmark avd. for landbruks- og naturfag, 4)Planteforsk Apelsvoll forskingssenter avd. KiseSamandragI fleirårige, fastliggande forsøk på Planteforsk Apelsvoll ogKvithamar undersøker ein kva traktortyngde, pløyedjup ogkøyremåte ved pløying har å seie for jordstruktur og avlingar iøkologisk korndyrking. Etter to år er det framleis ikkje storeutslag for forsøksfaktorane. Avhengig av vekst og tildels trak-tortyngde er det sikre utslag for pløyedjup, men avlingsvaria-sjonen innan felt og delvis mellom år er stort sett større. Djuppløying gav gjennomgåande større kornavlingar enn grunnpløying, men for bygg etter grønngjødsling på Kvithamar, somverken var tilført husdyrgjødsel eller mineralgjødsel, vartavlingane størst med grunn pløying. BakgrunnSom gjort greie for av Mangerud et al. (2004), er det innanfor det strategiskeinstituttprogrammet ”Økologiske dyrkingssystemer for større og mer stabilekornavlinger”, i gang fleirårige forsøk der ein undersøker kva traktortyngde,pløyedjup og køyremåte ved pløying har å seie for jordstruktur og avlingar iøkologisk korndyrking. Forsøket har no gått på Planteforsk Apelsvoll og Planteforsk Kvithamar i toår, og ein vil her presentere resultata frå vekstsesongen 2004. I 2003 vart detingen statistisk sikre utslag av behandlingane på kornavlingane.  362 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005Materiale og metodarPå Apelsvoll ligg forsøket fast over tre år på veldrenert lettleire og på Kvit-hamar like lenge på dårleg drenert, men godt grøfta, siltig mellomleire(Tabell 1). Dei tre forsøksfaktorane traktortyngde, pløyedjup og køyremåte erfaktorielt kombinerte etter ein split-split-plot plan med tre gjentak (blokker).All pløying skjer om våren så snart jorda er vurdert å vere tørr nok.  Tabell 1. Kornfordeling og estimert moldinnhald (Riley 1996) i jordprøvar tatt ut frå høvesvis 0-20cm og 0-25 cm på jordarbeidingsfelta på Apelsvoll og Kvithamar våren 2003Stad og blokk Vektandel (%) til ulike fraksjonar i tørr jordGrus Sand Silt Leir MoldApelsvollBlokk 1 11 54 32 15 3,5Blokk 2 11 56 32 13 3,0Blokk 3 9 53 32 16 3,9KvithamarBlokk 1 0 4 60 37 4,1Blokk 2 1 4 66 31 4,8Blokk 3 2 5 67 29 6,0Ein følgjer ei treårig vekstfølgje med grønngjødsel, bygg med underkultur oghavre+ert, og det er lagt inn så mange ruter at alle kulturane er representer-te på alle behandlingar alle år. Det blir ikkje tilført husdyrgjødsel til dessevekstane. I 2004 vart det brukt kveite istadenfor bygg på Apelsvoll.Heilt inntil arealet ligg ytterlegare to felt der ein gjennomfører dei samebehandlingane. På det eine blir det dyrka konvensjonelt bygg gjødsla medmineralgjødsel og på det andre økologisk bygg som vart gjødsla med husdyr-gjødsel i 2004. På det siste følgjer ein ugrasutviklinga spesielt, og våren 2003vart det planta inn kveke og åkertistel på faste ruter i felta.  Tung og lett traktor på Apelsvoll har ei totalvekt på høvesvis 6720 og 3350 kgog på Kvithamar 5080 og 2480 kg. Djup pløying er på ca 25 cm og grunnpløying på ca 15 cm, og køyremåtane er høvesvis i fåra og på land med traktorhjulet.  For ytterlegare opplysningar om utstyr, praktisk gjennomføring og forsøks-plan viser ein til Mangerud et al. (2004). Pløyinga våren 2004 vart gjort 26. og 27. april på Kvithamar og 11. og 12.363 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005mai på Apelsvoll. Vassinnhaldet i jorda (0-20 cm) var da høvesvis 37 % og19 % på vektbasis. Når det gjeld vêr- og vekseforhold vidare utover våren ogsommaren, viser ein til Bakkegård et al (2005). ResultatKvithamarDet var eit ekstraordinært godt kornår på Kvithamar (Tabell 2), og avlinganeav både bygg med underkultur og havre+ert låg vesentleg over det ein fekk i2003 (Mangerud et al. 2004) og det som har vorte hausta av økologisk byggpå same arealet i tidlegare år (Bakken et al. 2001). Av forsøksfaktorane var det berre pløyedjup ein fekk statistisk sikre utslag fori dei fleste kulturane, men både grad og tildels retning på dette utslaget varulikt i dei tre blokkene og mellom kulturar. Avlingane av bygg med under-kultur vart større med grunn enn med djup pløying (p=0,051), og utslagetvart relativt størst i den blokka som hadde høgast leir-innhald og lågast inn-hald av organisk materiale (Tabell 1 og 2). For bygg gjødsla med mineral-gjødsel var utslaget for pløyedjup blokkavhengig (p=0,051), og der det varutslag, vart avlingane større med djup enn med grunn pløying (Tabell 2).Avlingane av bygg til ugrasstudiar var ikkje statistisk sikkert påverka av pløye-djup, medan det for havre+ert var skilnad mellom blokkene i kva for retningutslaget gjekk (p=0,032) (Tabell 2).  Tabell 2.Tørrstoffavlingar av treska korn på jordarbeidingfeltet på Kvithamar etter blokk og pløye-djupBlokk Pløyedjup Avling (kg tørrstoff per daa)Bygg med  Bygg med Bygg til Havre+ertunderkultur mineralgjødsel ugrasstudiarBlokk 1 15 cm  270 420 280 410Blokk 1 25 cm 180 480 350 460Blokk 2 15 cm  450 480 410 450Blokk 2 25 cm 450 480 410 460Blokk 3 15 cm  450 450 420 520Blokk 3 25 cm 390 470 440 450ApelsvollPå lettleira på Apelsvoll var det også utslag for pløyedjup, og gjennomgåandegav djup pløying her større avlingar enn det grunn pløying gav. Utslaget vardelvis betinga av kva for traktor det var pløgd med (Tabell 3) og delvis av364 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005blokk (Tabell 4). Kveiteavlingane og avlingane av bygg til ugrasstudiar varhøgast der det var pløgd djupt med lett traktor, medan det der det var pløgdmed tung traktor, ikkje vart tydelege skilnader mellom pløyedjup. Desse sam-spela mellom verknad av traktortyngde og pløyedjup var statistiske sikre medsignifikansnivå på 0,0003 og 0,018 for dei to respektive kulturane. Tabell 3.Tørrstoffavlingar av treska korn på jordarbeidingfeltet på Apelsvoll etter traktortyngde ogpløyedjupTraktor Pløyedjup                            Avling (kg tørrstoff per daa)Kveite med underkultur Bygg til ugrasstudiarLett 15 cm  250 210Lett 25 cm 280 280Tung 15 cm  240 250Tung 25 cm 250 240For bygg gjødsla med mineralgjødsel og havre+ert var det tydeleg størreavlingar med djup enn med grunn pløying berre i blokkene 1 og 2 (Tabell 4)(p=0,052 og p=0,033 for samspel mellom blokk og pløyedjup). Tabell 4.Tørrstoffavlingar av treska korn på jordarbeidingfeltet på Apelsvoll etter blokk og pløye-djupBlokk Pløyedjup Avling (kg tørrstoff per daa)Kveite med  Bygg med Bygg til Havre+ertunderkultur mineralgjødsel ugrasstudiarBlokk 1 15 cm  240 380 220 390Blokk 1 25 cm 260 400 250 430Blokk 2 15 cm  240 310 240 290Blokk 2 25 cm 270 350 250 350Blokk 3 15 cm  250 380 230 330Blokk 3 25 cm 260 390 280 280Køyremåte såg også ut til å påverke avlingane av kveite med underkultur. Deivart i gjennomsnitt ca 20 kg større per daa der det var køyrt i fåra underpløyinga enn der hjulet gjekk på landsida (p=0,0025). Årets avlingar i dette feltet var omtrent på nivå med dei ein fekk i 2003(Mangerud et al. 2004), men noko høgare for havre+ert det siste året.  365 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005DiskusjonEtter 2 år med fastliggande behandlingar, er det framleis ikkje store utslag fortraktortyngde, køyremåte og pløyedjup verken på økologiske eller konvensjo-nelle kornavlingar. Avhengig av vekst og tildels traktortyngde, er det sikreutslag for pløyedjup, men avlingsvariasjonen for dei økologiske kulturaneinnan felt og delvis mellom år er like fullt større enn dei som har samanhengmed behandlingane som blir testa ut. Utslaga for pløyedjup gjekk i dei fleste høva i retning av større avlingar meddjup enn med grunn. Som referert i Mangerud et al. (2004), har studiar vistat tilgangen på vatn gjennom vekstsesongen kan bli betre med djup enn medgrunn pløying, og det er muleg at utslaga i denne undersøkinga er resultat avulikt god vassforsyning. Trykkmotstanden i jorda på Kvithamar vart målt ein månad etter jordarbeid-ing i 2004 (upublisert) og var i sjiktet 20-25 cm mindre etter djup enn ettergrunn pløying. Der det var køyrt med lett traktor, var motstanden mindreetter djup enn etter grunn pløying også ved ca 12 cm. Det er likevel usikkertom desse skilnadene var store nok til å gi ulike vilkår for rotvekst ved dei topløyedjupa. I jorda på Apelsvoll som inneheld ein del stein, er det ikkjemuleg å måle trykkmotstanden med penetrometer, men det kan tenkast at detrelativt større avlingsutslaget hos kveite og økologisk bygg av pløydjup medlett enn med tung traktor (Tabell 3), hadde samanheng med pakkingsgrad ogvilkår for rotvekst i dei øvre 25 cm. Det er muleg at vinsten med djup pløy-ing ikkje vart så stor der det vart køyrt med tung traktor fordi ho ikkje kunnekompensere for ei relativt større pakking med den tunge i høve til den lettetraktoren.For bygg med underkultur på Kvithamar var det gunstigare med grunn ennmed djup pløying, og utslaget var størst der jorda inneheldt mest leir ogminst organisk materiale og det var høgast trykkmotstand i heile sjiktet frå 0til 30 cm. Her kan det ha gitt positivt utslag at det organiske materialet frååret før ikkje vart lagt djupt ned, både fordi planterøttene generelt ikkjekunne gå særleg djupt i denne tette jorda og fordi omdanningsforholda vardårlege under det grunnaste pløyedjupet. Utslaget i retning større avling medgrunn pløying kan med andre ord ha hatt samanheng med betre næringstil-gang. At det først og fremst var i det ugjødsla, økologiske bygget ein fekk eitslikt utslag, stør denne hypotesen.   Korvidt pløyedjupa har påverka ugraspopulasjonen, og om det kan vere for-klaringa på dei observerte avlingsutslaga, blir drøfta av Brandsæter et al.(2005).    366 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005ReferansarBakkegård, M., Bergjord, A.K. & Møllerhagen, P. 2005.Vær og vekst 2004. Grønn kunnskap 9(2).In Press.Bakken, A.K., Asdal, Å. & Sveistrup, T. 2001. Jordfruktbarhet etter seks års økologisk drift i dyrkingssystemene på Kvithamar og Landvik. Grønn forskning 1/2001: 324-328.Brandsæter, L.O., Saur, J., Bakken, A.K., Wikmark, T. & Fjeld, T. 2005. Jordarbeidingsmetoder forkorndominerte dyrkingssystem-effekt på flerårig ugras. Grønn kunnskap 9(2). In press.Mangerud, K., Riley, H., Bakken, A.K. & Eltun, R. 2004. Jordarbeidingsmetoder og jordstruktur.Presentasjon av jordarbeidingsforsøkene i forskningsprogrammet ”Økologiske dyrkingssystemerfor større og mer stabile kornavlinger”. Grønn kunnskap 8(1): 388-394.Riley, H. 1996. Estimation of physical properties of cultivated soils in southeast Norway fromreadily available soil information. Norwegian Journal of Agricultural Sciences, Suppl. 25.367 A. K. Bakken et al. / Grønn kunnskap 9 (2)Grønn kunnskap2005

Jordarbeidingsmetodar for korndominerte dyrkingssystem – avlingseffektar

Jordarbeidingsmetodar for korndominerte dyrkingssystem – avlingseffektar

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Organic Eprints