Tol, R.W.H.M., van

Dutch

Wageningen Yield 

PROJECT 
Biologische en chemische bestrijding van de gegroefde 
lapsnuitkever (Otiorhynchus sulcatus) (4102). 
INTERN VERSLAG 
PROEF 
Bestrijding larve lapsnuitkever in containers buiten - 1991 
Boskoop 1991 (4102-01). 
Ir. R.W.H.M. van Tol 
PB - Boskoop 
februari 1992 
Nadruk of vertaling, ook van gedeelten, is alleen geoorloofd na 
schriftelijke toestemming van de directie van het proefstation en de 
auteur. Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, de 
Stichting Proefstation voor de Boomkwekerij, de Stichting 
Boomteeltproeftuin voor Noord-Brabant, Limburg en Zeeland (Horst), de 
Stichting Boomteeltproeftuin "De Boutenburg" (Lienden) en de Stichting 
Boomteeltproeftuin Noord-Nederland (Noordbroek) stellen zich niet 
aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen, ontstaan door het 
gebruik van de gegevens die in deze uitgave zijn gepubliceerd. 
SAMENVATTING 
Bestrijding larve lapsnuitkever in containers - 1991 
Boskoop 1991. 
Intern verslag 4102-01 
Ir. R.W.H.M. van Tol 
De middelen chloorpyrifos*(SusconGreen), bij zowel een dosering van 
375 kg/ha als 750 kg/ha, chloorpyrifos*(Dursban), 
imidachlobrid*(Confidor), fonofos*(Dyfonate) en carbofuran(Curater) 
hebben een goede werking tegen de larven van de gegroefde 
lapsnuitkever (Otiorhynchus sulcatus). In deze proef blijkt dat de 
halvering van de dosering van chloorpyrifos*(SusconGreen) tot 375 
kg/ha nog steeds een goede bestrijding van de larven geeft. 
Diflubenzuron*(Andalin) heeft evenals Bacillus thuringiensis* niet 
gewerkt. 
Metarhizium anisopliae*(BI01020) gaf dit jaar goede resultaten bij de 
bestrijding in containers evenals vorig jaar. Uit dit onderzoek komt 
niet naar voren dat er een waardplantgevoeligheid aanwezig is bij de 
bestrijding van de larven met deze schimmel. 
De Heterorhabditis aaltjes hebben in het algemeen gesproken goed 
gewerkt tegen de larven. Opvallend is dat er met H.megidis een betere 
bestrijding bereikt wordt dan met H.bacteriophora. Uit de 
meetresultaten van de bodemtemperatuur blijkt tevens dat een totaal 
van 10 dagen met een temperatuur boven de 12 C voldoende is geweest 
voor deze bestrijding. Het is zelfs zo dat van deze 10 dagen de helft 
in het traject 12-13 C viel en minder dan één dag warmer was dan 15 C. 
De beoordeling van de Steinernema aaltjes stuit op enige problemen als 
we een vergelijk willen maken met de Heterorhabditis aaltjes. Door 
leverantieproblemen o.a. is de eerste toediening van 
S.carpocapsae(Koppert) ruim twee weken later geschiedt dan de overige 
aaltjes behandelingen en de leverantie van S.carpocapsae(Biosys) werd 
voortijdig gestaakt zodat alleen een éénmalige vroege behandeling 
(ruim 20 dagen eerder dan de overige alen) met deze populatie is 
geschiedt. Dit heeft een enorme invloed gehad. S.carpocapsae(Koppert) 
heeft bijna geen periode gehad met een temperatuur boven de 12 C en 
S.cargocapsae(Biosys) een enorm lange periode met temperaturen boven 
de 12 C. Voor de alen van Biosys geldt zelfs dat meer dan 10 dagen de 
temperatuur hoger was dan 15 C (voor de overige alen bedroeg dit 
minder dan één dag). In dit kader bezien kan er nog niet automatisch 
negatief worden geoordeeld over de werking van S.carpocapsae(Koppert) 
en ook niet positief over de werking van S.carpocapsae(Biosys). 
Momenteel loopt er nog een klimaatcelproef waarin getoetst wordt of er 
werkingsverschillen zijn tussen de alensoorten/populaties bij lagere 
temperaturen. Het komend jaar zullen er zowel buiten als in de 
klimaatcel experimenten worden opgezet om inzicht te krijgen in het 
juiste toepassingstijdstip van alen en de periode die nodig is bij een 
bepaalde temperatuur om tot een bevredigende werking te komen. 
De met * gemerkte middelen of behandelingen zijn niet voor het 
genoemde doel in de boomkwekerij toegelaten. 
- 1 -
DOEL 
Bepalen van de werking van insecticiden en biologische 
bestrijdingsmiddelen tegen de larve van de gegroefde lapsnuitkever in 
containers buiten. De werking van vijf insecticiden wordt vergeleken 
met het geadviseerde middel carbofuran (Curater vlb.). Tevens wordt de 
werking van een zevental populaties van insecteparasitaire aaltjes 
(Heterorhabditis sp. en Steinernema sp.), de insectepathogene schimmel 
Metarhizium anisopliae* en de bacterie Bacillus thuringiensis* 
onderzocht. Voor M.anisopliae* werd tevens bekeken of er een negatieve 
invloed uitgaat van de waardplant Thuja op de infectie van de larven 
door de schimmel. 
De met * gemerkte middelen of behandelingen zijn niet voor het 
genoemde doel in de boomkwekerij toegelaten. 
PROEFOPZET 
Er zijn twintig behandelingen uitgevoerd met acht proefplanten per 
parallel met uitzondering van behandeling 0 en P. Doordat er niet 
genoeg proefplanten waren zijn er hier slechts vier proefplanten per 
parallel. Behandeling A tm. L werd in duplo aangelegd om eventueel een 
vroege en late oogst te bekijken. Door omstandigheden is er geen 
vroege oogst geweest en zijn behandeling A tm. L tegelijk geoogst en 
in de verwerking samengevoegd zodat er twee maal zoveel proefplanten 
voor deze behandelingen zijn beoordeeld. Alle behandelingen met 
uitzondering van 0 en P hebben Thuja occidentalis 'Brabant' als 
proefplant. 0 en P hebben Azalea mollis als proefplant. De 
behandelingen werden onderling gescheiden door randplanten. Tevens 
bestond de gehele rand van de containerbedden uit randplanten. De 
planten werden drie keer geïnoculeerd met 15 eitjes per keer per 
plant. Dit gebeurde op 29 juli, 12 augustus en 27 augustus 1991. 
De uitgevoerde behandelingen en doseringen staan vermeld in tabel 1. 
Op 13 mei 1991 werden de planten opgepot in één liter potten met 
B42-grond (samenstelling: 60% turfbrokjes, 40% fins veenmosveen en 5% 
Flugsand) en geplaatst op de containerbedden volgens het lotingsschema 
(basisinfo 1). Behandelingen C, D en K werden tevens door de grond 
gemengd. De grond van behandeling K is op 25 april doorgemengd met 
BI01020 (1 gram per liter grond) en vervolgens zonder extra te 
bevochtigen, afgedekt warm weggezet tot de oppotdatum 13 mei. 
Tussentijds is de grond nog een keer geschud en gemengd zodat er geen 
zuurstofgebrek kon ontstaan. Behandeling 0 en P werden op 27 en 28 mei 
ingezet (BI01020 is ook hier twee weken vantevoren doorgemengd en 
geïncubeerd). Op 25 juli en 29 november zijn bodemmonsters van 
behandeling K en P genomen en opgestuurd naar Bayer voor vaststelling 
van de sporendichtheid in de bodem. 
Op 22 juli 1991 werd behandeling B,E,L en N voor de le maal 
uitgevoerd. Deze behandelingen werden herhaald op 3 september 1991. 
Door omstandigheden kon behandeling V en X slechts éénmaal worden 
uitgevoerd en wel op resp. 3 en 6 september 1991. Behandeling F,J,R,S 
en T werden op 26 september 1991 voor de le maal uitgevoerd. 
Behandeling G,H en M konden door verlate leverantie niet op dit 
tijdstip worden toegepast. G en M zijn daarom op 1 October 1991 en H 
op 15 october voor de le maal toegepast. Op 24 october 1991 werden 
behandeling F,G,H,J,M,R en T voor de 2e maal toegediend. Bij de 
vloeibare middelen, aaltjes en B.thuringiensis werd met een dispenser 
25 ml. spuitvloeistof per plant toegediend. 
- 2 -
Tabel 1 - Behandelingen en doseringen. 
werkzame stof# merknaam dosering %a.i. aantal 
A. onbehandeld - - - -
B. carbofuran Curater vlb. 37,5 1/ha 20 2x 
C. chloorpyrifos* SusconGreen 375 kg/ha 10 lx 
D. chloorpyrifos* SusconGreen 750 kg/ha 10 lx 
E. imidachlobrid* Confidor 37,5 1/ha 20 2x 
F. Heterorhabditis megidis Nemasys H 15.000/1. - 2x 
G. Heterorhabditis megidis Groene Vlieg (HSH) 15.000/1. - 2x 
H. Steinernema carpocapsae Koppert 15.000/1. - 2x 
J. Heterorhabditis megidis Westerman (HF85) 15.000/1. - 2x 
K. Metarhizium anisopliae* BI01020 1 gram/1. - lx 
L. fonofos* Dyfonate vlb. 37,5 1/ha 25 2x 
M. Heterorhabditis bacteriophora Bio-erre 15.000/1. - 2x 
N. chloorpyrifos* Dursban vlb. 19,0 1/ha 48 2x 
0. onbehandeld (Azalea) - - - -
P. M.anisopliae* (Azalea) BI01020 1 gram/1. - lx 
R. Heterorhabditis bacteriophora Otinem 15.000/1. - 2x 
S. B.thuringiensis* Brinkman 16,0 1/ha 2 lx 
T. B.thuringiensis* Brinkman 16,0 1/ha 2 2x 
V. diflubenzuron* Andalin SC-10 50 kg/ha 10 lx 
X. Steinernema carpocapsae Biosys 15.000/1. - lx 
# 0 en P — Azalea als proefplant; alle overige behandelingen hebben 
Thuja als proefplant.; %a.i.= percentage actieve stof; aantal= aantal 
herhalingen van toepassing middel. 
J.}u c^c|$>ciAW'ai 
WAARNEMINGEN 
De planten werden tussen 25 en 29 november 1991 geoogst. De grond van 
elke proefplant werd doorzocht op aanwezigheid van larven van de 
lapsnuitkever. Per proefplant werd het aantal gevonden larven 
genoteerd. Tevens werd het wortelstelsel van de proefplanten 
beoordeeld op vraat. Dit gebeurde door een beoordelingscijfer te geven 
(schaal 0 tm. 5), hierbij was 0 een niet aangevreten wortelhals en 5 
een geheel geringde wortelhals a.g.v. vraat. In basisinformatie 2 
staan de waarnemingen. Tevens werd de temperatuur van de potgrond 
vanaf het moment van inoculatie met aaltjes tot het einde van de proef 
gemeten. M.b.v. een datalogger en een thermokoppel werd elke twee uur 
de temperatuur gemeten. In basisinformatie 3 staan de waarnemingen van 
deze metingen. 
- 3 -
RESULTATEN EN BESPREKING 
In tabel 2 staat een samenvatting van de resultaten. Het aantal larven 
is een gemiddelde van 4 parallelen en is weergegeven als aantal larven 
per plant. Ditzelfde geldt voor het beoordelingscijfer van het 
wortelstelsel. De resultaten zijn statistisch verwerkt m.b.v. ANOVA 
(zie basisinformatie 4). Het resultaat van deze verwerking is in de 
tabel opgenomen. Voor de analyse van het aantal larven was het 
noodzakelijk een transformatie op de waarden toe te passen. In dit 
geval is gekozen voor de vierkantswortel van de waarden. 
Tabel 2 - Gemiddeld aantal larven per plant en gemiddeld 
beoordelingscijfer voor vraat aan de wortelhals per plant. 
behandeling# larven vraat stadium 
A. onbehandeld 2,2 ab 1,7 ab 4,0 
B. carbofuran 0,1 fh 0,1 lm 3,2 
C. chloorpyrifos(SuscGr.)* 0,3 def 0,3 jklm 4,7 
D. chloorpyrifos(SuscGr.)* 0,0 h 0,0 m -
E. imidachlobrid* 0,5 ce 0,2 lm 3,0 
F. H.megidis(Nemasys) 0,1 fh 1,1 cdg 2,3 
G. H.megidis(Gr.Vlieg,HSH) 0,3 de 0,8 fgh 3,3 
H. S.carpocapsae(Koppert) 2,1 ab 1,3 ede 3,9 
J. H.megidis(Westerman,HF85) 0,0 gh 0,7 fghk 1.0 
K. M.anisopliae(BI01020)* 0,3 ef 0,3 jlm 2,7 
L. fonofos* 0,3 efg 0,1 lm 4,1 
M. H.bacteriophora(Bio-erre) 0,7 ce 0,7 eghl 3,2 
N. chloorpyrifos vlb.(Dursban)* 0,6 c 0,3 jklm 3,7 
0. onbehandeld (Azalea) 5,5 A - 1,8 
P. M.anisopliae(BI01020)* 0,8 B - 1,8 
R. H.bacteriophora(Otinem) 0,8 c 1,6 bc 3,6 
S. B.thuringiens is* 1,8 b 0,9 dhj 4,2 
T. B.thuringiensis* 2,7 a 2,3 a 4,1 
V. diflubenzuron* 2,0 ab 1,3 bdf 3,7 
X. S.carpocapsae(Biosys) 0,7 cd 0,4 hm 3,3 
# 0 en P = Azalea als proefplant; alle overige behande­
lingen hebben Thuja als proefplant. 
larven=gemiddeld aantal larven per plant; vraat=vraat 
aan wortelhals (schaal 0 tm. 5); De getallen in de tabel 
gevolgd door dezelfde letter zijn niet significant 
verschillend met een betrouwbaarheid van 95%. 
Behandeling P is alleen getoetst tegen behandeling 0.; 
stadium= gemiddeld stadium van de larven (1 tm. 5). 
In tabel 3 staat het aantal dagen weergegeven dat de pottemperatuur 
hoger dan 12 C is geweest vanaf het tijdstip van toepassing aaltjes 
tot het oogsttijdstip. Deze resultaten zijn een samenvatting van de 
uitgebreide metingen die zijn verricht (elke 2 uur). Deze metingen 
staan weergegeven in de basisinformatie 3. De keuze van 12 C als 
minimum werkingstemperatuur voor de aaltjes is een keuze gebaseerd op 
de resultaten van het klimaatcelonderzoek uit 1991 (zie intern verslag 
49/91 (4102-3)). De resultaten zijn afgezet tegen het percentage 
bestrijding van het aantal larven t.o.v. onbehandeld. Onbehandeld is 
gesteld op 100% overleving. De significantie van deze percentages is 
gebaseerd op de gegevens uit tabel 2. 
Tabel 3 - Aantal dagen met een pottemperatuur hoger dan 12°C en het 
percentage bestrijding van de larven t.o.v. onbehandeld. 
behandeling 
A. onbehandeld 
B. carbofuran 
F. H.megidis(Nemasys) 
G. H.megidis(Gr.Vlieg,HSH) 
H. S.carpocapsae(Koppert) 
J. H.megidis(Westerman,HF85) 
M. H.bacteriophora(Bio-erre) 
R. H.bacteriophora(Otinem) 
X. S.carpocapsae(Biosys) 
dagen %b e s tr ij ding 
n.v.t. 0 a 
n.v.t. 95 d 
11,5 96 d 
9,2 85 c 
1,2 5 a 
11,5 99 d 
9,2 70 bc 
11,5 63 b 
27,6 69 bc 
De getallen in de tabel gevolgd door een letter geven de 
significantie aan van het aantal larven als in tabel 2 vermeld 
en niet de significantie van het percentage bestrijding. 
Eenzelfde letter in deze kolom wil zeggen dat betreffende 
behandelingen niet significant verschillen, voorwat het aantal 
larven betreft, met een betrouwbaarheid van 95%. 
Onbehandeld is gesteld op 0% bestrijding; n.v.t.= niet van 
toepassing. 
Uit tabel 2 en 3 lijkt een verschil in niveau van larvebestrijding 
aanwezig te zijn tussen H.megidis en H.bacteriophora. M.b.v 
orthogonale coëfficiënten is getoetst of dit verschil significant is. 
Uit de analyse kwam naar voren dat dit verschil significant aanwezig 
is oftewel H.megidis gaf een betere bestrijding van de larven dan 
H.bacteriophora. S.carpocapsae kan niet op een dergelijke wijze worden 
getoetst vanwege het grote verschil in aantal dagen met temperatuur 
>12 C (zie tabel 3). Deze statistische analyse staat in de 
basisinformatie 4. 
Uit de resultaten van tabel 2 en tabel 3 blijkt het volgende: 
1) van de chemische middelen hebben zowel chloorpyrifos*(SusconGreen) 
in de lage en hoge concentratie (C en D) als fonofos*(Dyfonate)(L) 
even goed gewerkt als carbofuran (B). Chloorpyrifos vlb.*(Dursban)(N), 
en imidachlobrid*(Confidor)(E) gaven ook een goede bestrijding van de 
larven, maar iets minder goed dan carbofuran(B). 
2) diflubenzuron*(Andalin)(V) en Bacillus thuringiensis*(S en T) 
hebben geen werking gehad. Het tweemaal toedienen van B.thuringiensis* 
heeft zelfs een gunstige werking gehad op de overleving van de larven 
en extra plantschade gegeven in vergelijk met éénmaal toedienen. 
3) Metarhizium anisopliae*(BI01020)(K en P) had een goede werking 
tegen de keverlarven. Er is geen invloed van de waardplant op de 
bestrijding te constateren. Zowel Behandeling K als P gaven ongeveer 
85% bestrijding in vergelijking met onbehandeld. 
4) De alenpopulaties van Nemasys(F) en Westerman(J) hebben een even 
goede werking als carbofuran tegen de keverlarven. 
H.bacteriophora(Otinem)(R), H.bacteriophora(Bio-erre)(M) en H. 
megidis(Gr.Vlieg)(G) hebben ook redelijk gewerkt maar niet zo goed als 
carbofuran. Van deze laatste drie stammen is H.megidis(Gr.Vlieg)(G) de 
betere. S.carpocapsae(Koppert)(H) heeft helemaal niet gewerkt. 
5) Het aantal dagen met een bodemtemperatuur >12 C is met name voor de 
behandelingen H en X zo verschillend dat onderlinge vergelijking met 
de andere alenpogulaties niet relevant is (zie tabel 3). Het geringe 
aantal dagen >12 C bij behandeling H (S.carpocapsae(Koppert)) geeft 
deze alensoort nauwelijks kans om redelijk te werken. Voor behandeling 
- 5 -
X (S.carpocapsae(Biosys)) geldt het omgekeerde als bij behandeling H, 
namelijk dat deze veel meer dagen met een temperatuur >12 G heeft 
gehad na toediening van de alen, waardoor deze alen meer kans hadden 
om een goede infectie van de larven te bewerkstelligen. Uit de exacte 
metingen (basisinformatie 3) blijkt bovendien dat voor alle 
behandelingen met uitzondering van behandeling X er in de periode na 
toediening minder dan één dag de temperatuur >15 C bedraagt terwijl 
dat bij behandeling X meer dan tien dagen is. 
6) Uit de analyse waarin H. megidis getoetst is versus H.bacteriophora 
komt naar voren dat bij toepassing van H.megidis er een betere 
bestrijding van de larven is dan met H.bacteriophora. 
7) Hoewel niet statistisch getoetst is de algemene trend dat de stadia 
van de nog levende larven bij de biologische middelen H.megidis en 
M.anisopliae wat kleiner zijn dan bij de controle en de overige 
middelen, hetgeen suggereert dat m.n. de grotere larven (stadium 4 en 
5) beter bestreden worden door deze middelen. Bij Azalea als 
waardplant blijft de ontwikkeling van de larven sterk achter in 
vergelijking met Thuja als waardplant (zie tabel 2). 
VOORLOPIGE CONCLUSIE 
De middelen chloorpyrifos*(SusconGreen), bij zowel een dosering van 
375 kg/ha als 750 kg/ha, chloorpyrifos*(Dursban), 
imidachlobrid*(Confidor), fonofos*(Dyfonate) en carbofuran(Curater) 
hebben een goede werking tegen de larven van de gegroefde 
lapsnuitkever (Otiorhynchus sulcatus). Voor al deze middelen geldt dat 
de resultaten overeenkomen met het resultaat van voorgaande jaren met 
uitzondering van imidachlobrid dat nog niet eerder is uitgetest. In 
deze proef blijkt dat de halvering van de dosering van 
chloorpyrifos*(SusconGreen) tot 375 kg/ha nog steeds een goede 
bestrijding van de larven geeft. Diflubenzuron*(Andalin) heeft evenals 
Bacillus thuringiensis* niet gewerkt. 
Metarhizium anisopliae*(BI01020) gaf dit jaar goede resultaten bij de 
bestrijding in containers evenals vorig jaar. Zoals uit het vorige 
onderzoek bleek (zie iv 39/91 (4007-24)) is de verlaging van het 
inoculum van kevereieren in combinatie met vergroting van het 
potvolume van groot belang om verstoring cq. overschaduwing van het 
resultaat door een hoge natuurlijke sterfte uit te schakelen. Dit kan 
een belangrijke reden zijn voor de in het verleden vaak optredende 
wisselende, vaak slechte resultaten. Dit geldt zowel voor de chemische 
als de biologische middelen. Uit dit onderzoek komt niet naar voren 
dat er een waardplantgevoeligheid aanwezig is bij de bestrijding van 
de larven met deze schimmel. Momenteel lopen er nog enkele labproeven 
waaruit duidelijk moet worden of dat exudaten van de wortels van 
Thuja's direct of indirect het infectieproces van de larven door deze 
schimmel beïnvloeden. Ook wordt onderzocht wat de minimum 
werkingstemperatuur van M.anisopliae is. 
De Heterorhabditis aaltjes hebben in het algemeen gesproken goed 
gewerkt tegen de larven. Opvallend is dat er met H.megidis een betere 
bestrijding bereikt wordt dan met H.bacteriophora. Uit de 
meetresultaten van de bodemtemperatuur (tabel 3, basisinformatie 3) 
blijkt tevens dat een totaal van 10 dagen met een temperatuur boven de 
12 C voldoende is geweest voor deze bestrijding. Het is zelfs zo dat 
van deze 10 dagen de helft in het traject 12-13 C viel en minder dan 
één dag warmer was dan 15 C. 
De beoordeling van de Steinernema aaltjes stuit op enige problemen als 
we een vergelijk willen maken met de Heterorhabditis aaltjes. Door 
- 6 -
leverantieproblemen o.a. is de eerste toediening van 
S.carpocapsae(Koppert) ruim twee weken later geschiedt dan de overige 
aaltjes behandelingen en de leverantie van S.carpocapsae(Biosys) werd 
voortijdig gestaakt zodat alleen een éénmalige vroege behandeling 
(ruim 20 dagen eerder dan de overige alen) met deze populatie is 
geschiedt. Dat dit een enorme invloed moet hebben gehad blijkt wel uit 
tabel 3. S.carpocapsae(Koppert) heeft bijna geen periode gehad met een 
temperatuur boven de 12 C en S.carpocapsae(Biosys) een enorm lange 
periode met temperaturen boven de 12°C. Voor de alen van Biosys geldt 
zelfs dat meer dan 10 dagen de temperatuur hoger was dan 15 C (voor de 
overige alen bedroeg dit minder dan één dag). In dit kader bezien kan 
er nog niet automatisch negatief worden geoordeeld over de werking van 
S.carpocapsae(Koppert) en ook niet positief over de werking van 
S.carpocapsae(Biosys). Momenteel loopt er nog een klimaatcelproef 
waarin getoetst wordt of er werkingsverschillen zijn tussen de 
alensoorten/populaties bij lagere temperaturen. Het komend jaar zullen 
er zowel buiten als in de klimaatcel experimenten worden opgezet om 
inzicht te krijgen in het juiste toepassingstijdstip van alen en de 
periode die nodig is bij een bepaalde temperatuur om tot een 
bevredigende werking te komen. 
rto/10 februari 1992/ 4102p01 


Proef : bestrijding larve lapsnuitkever in containers buiten - 1991 : Boskoop 1991

http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/423368

Proef : bestrijding larve lapsnuitkever in containers buiten - 1991 : Boskoop 1991

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Wageningen Yield