Hekma, E.

Dutch

NARCIS 

Over een onder lebinvloed in de melk verschijnende draadvormige stof

Wageningen Yield 

RIJKSLANDBOUWSTATION HOORN. 
Over een onder lebinvloed in de melk verschijnende 
draad vor m ige stof. 
DOOR 
E. H E K MA. 
(Ingezonden 13 April 1922). 
Zooals uit de in een voorgaand artikel meegedeelde uitkomsten 
van onderzoek is gebleken, ligt aan de totstandkoming van het 
lebstolsel behalve de vorming van een samenhangend melkplaatjes-
weefsel een homogene draadvormige substantie ten grondslag. 
De vraag, met welke stof men hier te doen moest hebben, was 
om tweeërlei redenen van beteekenis. 
In de eerste plaats met het oog op de benadering van den aard 
van het lebstremmingsproces als zoodanig; en in de tweede plaats 
uit een oogpunt van een nadere kennis omtrent de aangrijpings-
punten, die de rijpingsenzymen en fermenten in de kaas ten dienste 
staan. Onder de aangrijpingspunten, resp. de grondstoffen voor 
de rijping, nemen toch ongetwijfeld de eiwitstoffen een zeer be-
langrijke plaats in. 
Hoewel nu gebleken is dat, voor zoover de eiwitstoffen betreft, 
de melkp laatjes een overwegend aandeel in de samenstelling der 
versch gevormde kaas moeten nemen, zoo schijnt het toch niet 
overbodig om, mede langs den weg van de bestudeering van de 
zich bij de lebstremming afspelende verschijnselen en processen, 
te trachten een meer nauwkeurige kennis te verkrijgen omtrent 
de eiwitstoffen, die overigens aan de samenstelling der kaas deel-
nemen. 
Wat nu den naderen aard der onderhavige draadvormige stof 
betreft, lag het voor de hand daarbij allereerst te denken aan 
paracaseïne, resp. paracaseïnekalk in den zin van HAMMARSTEN 1). 
Gesteld dat men hiermee inderdaad te doen zou hebben, dan 
zou de door HAMMARSTEN voorgestane meening, dat de in de 
melk aanwezige caseïne, resp. caseïnekalk voor het overgroote 
deel onder lebinvloed een omzetting zou ondergaan, o.a. onder 
i) HAMMARSTKN-HEDIN. Lehrbuch der Physiol . Chemie 8te Aufl. 1914 
-z-vpCrz?-^ 
76 
vorming van paracaseïne, die als paracaseïnekalk in het lebstolsel 
en vervolgens in de kaas zou overgaan, geamendeerd kunnen 
worden. En wel in dier voege dat wel is waar een fractie der 
caseïne (kalk) in paracaseïne (kalk) zou worden omgezet, maar 
dat integendeel het overgroote deel van de in de melk aanwezige 
caseïne (kalk), met name voorzoover de melkplaatjes betreft, mor-
phologisch als zoodanig in het lebstolsel en vervolgens in de kaas 
overgaat. 
Op deze wijze zouden dan de aan het licht gekomen nieuwe 
feiten met de desbetreffende leer van HAMMARSTEN, en omgekeerd, 
op ongedwongen wijze in overeenstemming kunnen worden ge-
bracht, zij het ook dat daarbij omtrent de vraag hoe de paracaseïne 
(kalk) onder lebinvloed uit caseïnekalk zou ontstaan, als te voren 
slechts vermoedens zouden kunnen worden geuit. Overigens zou 
dan de paracaseïne (kalk) bij de totstandkoming der melkplaatjes-
vereeniging een rol kunnen spelen, hetzij in dien zin dat deze 
-substantie voor de melkplaatjes een agglutinine of precipitine zou 
representeeren, hetzij op die wijze dat zij, tengevolge harer draden-
vormende eigenschap, vormgevend bij het met elkaar in contact 
treden der melkplaatjes zou kunnen werken. 
Een dergelijke voorstellingswijze scheen in beginsel wel aan-
nemelijk. 
Maar men moest zich toch tegelijkertijd voor oogen stellen, dat 
nóch door HAMMAKSTEN zelf, nóch door iemand anders, met be-
trekking tot de paracaseïne (kalk) ooit is gewaagd geworden van 
een dradenvormende stof, laat staan van voor melkplaatjes agglu-
tineerende of precipiteerende eigenschappen. 
Ook mocht tevens niet worden voorbij gezien, dat anderzijds 
rekening moest worden gehouden met de omstandigheid, dat het 
vermogen om in kristallijnen (draden-) vorm te kunnen verschijnen, 
toekomt aan meerdere stoffen, die uit melkbestanddeelen kunnen 
ontstaan of geacht worden in de melk voor te komen. Als zoo-
danig konden in aanmerking komen: 
Vetzuur, tyrosine en fibrine, en het was dus zaak om eerst 
na te gaan of men met een dezer stoffen, of wellicht met nog een 
andere, te doen zou kunnen hebben, alvorens de bovengenoemde 
voorstellingswijze voetstoots te aanvaarden. 
Vetzuur. 
Aan de mogelijkheid, dat de draadvormige stof vetzuur zou 
kunnen zijn, moest gedacht worden, omdat sommige van m eik-
vet afkomstige vetzuurkristallen den vorm van fijne naalden kunnen 
aannemen, alsmede dat magarinezuur (een mengsel van stearine-
en palmitinezuur) volgens waarnemingen uit de menschelijke 
pathologie zelfs in den vorm van draadvormige gebogen naaldjes 
kan verschijnen x), terwijl anderdeels het maagslijmvlies, ook van 
!) A. PEYER Atlas der mikroskopie am Krankenbette. 3te Aufl. 1891. 
77 
nuchtere en zeer jonge dieren, een lipase kan leveren 1)t zoodat 
in het stremsel derhalve wel een melkvetsplitsend enzym aan-
wezig zou kunnen zijn. 
Intusschen wezen proefnemingen uit, dat de draadvormige stof 
door behandeling met aether, ook bij verhoogde temperatuur, geen 
verandering bleek, te ondergaan, terwijl door op de mikrosko-
pische stolseltjes Vio n- °f w e ' l ronkend zoutzuur te laten inwerken 
zoowel de draadvormige stof als de melkplaatjes spoorloos ver-
dwenen 2). De draadvormige stof was dus blijkbaar geen vetzuur. 
Tyrosine 
Dit aminozuur kan, naar bekend is, verschijnen in den vorm 
van zijde glanzende kristalnaalden, die de neiging bezitten om 
zich tot schoof- en penseeivormige bundels te vereenigen. Nu 
was onder de in verdund melkpiasma te voorschijn te roepen 
stollingsverschijnselen een dergelijke neiging opgemerkt bij de 
draadvormige stof. Men kan onder zijne oogen bijwijlen de vorming 
van met melkplaatjes afwisselende draadvormige gedeelten, dus 
van gekorrelde draadjes, die van uit één punt waaier- of penseel-
vormig uitstralen, zien ontstaan en groeien. Hetzelfde is trouwens 
van de fibrine bekend. Overigens was het wel denkbaar, dat 
tyrosine bij de lebstremming uit caseïne zou kunnen ontstaan, 
omdat de tyrosine eensdeels een der belangrijkste bouwsteenen 
van het caseïnemoleeule vormt en anderdeels vrij gemakkelijk 
door proteolytische enzymen en fermenten uit de caseïne schijnt 
te kunnen worden afgesplitst °). 
Dit moet zelfs reeds het geval zijn onder den invloed van pro-
teolytische enzymen en fermenten, die in de kaas hunne werk-
zaamheid ontvouwen; de tyrosine ontleent immers zelfs zijn naam 
daaraan, dat het voor het eerst in oude kaas is aangetroffen ge-
worden. Daar nu bedoelde rijpingsenzymen en fermenten althans 
voor een deel afkomstig moeten zijn van het stremsel, zou het 
wel verklaarbaar zijn, dat de afsplitsing van tyrosine uit caseïne 
reeds een aanvang zou nemen bij de lebstremming. Zulks te meer, 
omdat volgens HAMMARSTEN (I.e.) bij de melklebstolling een pro-
teolytische splitsing van caseïne moet plaats vinden, zij het ook 
dat HAMMARSTEN tot andere splitsings producten kwam. Of bij 
deze caseïnesplitsing pepsine*) in het spel is dan wel een erepsine, 
hetzij afkomstig van het maagslijmvlies — wat nog niet bewezen 
is — hetzij een micro-organische (endo-) erepsine6) is een vraag, 
waarbij hier niet stilgestaan zal worden, al moge er in dit ver-
band ook op worden gewezen, dat tot de weinige native eiwit-
!) Li t t b i j : C. OPPENHEIMEK Die Fermente Bd. I 4te Aufl. 191S. 
2) Voor andere zoutzuurconcentraties dan de genoemde geldt dit niet. 
3) Lit t O. COHNHEIM Chemie der Eiweisskorper 3te Aufl. 1911. 
4) W . VAN D A M . Opstellen over moderne Zuivelchemie, u i tgave F.N.Z. 1916. 
5) OBLA J E N S E N . La maturation des fromages. Le Lait 1, 492 (1921). 
6 
lb 
stoffen, die het erepsine vermag aan te tasten, juist de caseïne 
behoort ]). ; ' 
Hoewel derhalve de vorming van tyrosine bij de lebstolling wel 
begrijpelijk zou zijn, was, jammer genoeg, de vraag of wij met 
deze stof' bij de onderhavige draadvormige substantie te doen 
zouden hebben, niet langs directen weg uit te maken, omdat de 
in aanmerking komende tyrosine reacties ook gelden voor tyrosine-
houdende eiwitstoffen, als bijv. caseïne en fibrine. Dit is bijv. 
het geval met MiLLONS reagens, onder welks invloed zoowel de 
draadvormige substantie als de melkplaatjes bij verhitting rood 
bleken gekleurd te worden, waaruit althans dit kon worden be-
sloten, dat de draadvormige stof öf tyrosine ôf oen tyrosinehou-
dende eiwitstof moest zijn. 
Fibrine. 
Er konden enkele argumenten worden aangevoerd, die schenen 
te wijzen in de richting van een fibrinenatuur der draadvormige 
stof. in do eerste plaats doed het dradenweefsel, dat in met 1 % 0 
chloorcalciumoplossing sterk verdund melkplasma onder lebinvloed 
te voorschijn kan worden geroepen, meermalen zeer sterk denken 
aan een weefsel van fibrinedraden, waarop zich amorphe substantiel 
(in casu melkplaatjes) hebben afgezet. 
Voorts was herhaaldelijk een plotseling opschieten der draad-
vormige stof in het gezichtsveld waargenomen, alsmede een zich 
door ,,groeien" verlengen der gekorrelde draadjes, terwijl vast-
gesteld kon worden, dat deze „groei" niet enkel veroorzaakt wordt 
door een voortgezette rangschikking der melkplaatjes in lengte-
richting, maar dat daaraan integendeel ook de draadvormige sub-
stantie deelneemt. 
Dit plotseling opschieten en dit groeien nu is, naar men weet, 
in hooge mate eigen aan de fibrine naaldjes en -draden. Dit is niet 
alleen het geval met de bij gewoon mikroskopisch onderzoek waar-
neembare fibrinedraden van E-ANVIER 2) zooals reeds door BlZZO-
ZERO 3) is ontdekt geworden, maar blijkens latere bevindingen 4) 
eveneens met de ultramikroskopisch kleine kristalvormige fibrine-
naaldjes, die deels door „groeien" en deels door een zichtbare 
aaneenschakeling in lengterichting tot de vorming van draadjes 
aanleiding kunnen geven. 
Voorts scheen ook het feit, dat bij de uitscheiding der onder-
havige draadvormige substantie kalkzouten een rol kunnen spelen, 
te pleiten voor derzelver fibrinenatuur, daar hetzelfde immers 
ook bij deze stof het geval is. 
1) O COHNHEIM, Chemie der Eiweisskorper 1. c. 
H . J . HAMBURGER en K.' H E K M A . Jouru. de Physiol, et path, gen 4, 805, (1901). 
2) BAXVIER. Traité techniqae d'Histologie Paris 1875. 
3) J . BtzzozERO. Die Blutplättchen im peptonisirtem Blute Centralblatt f. d Medic. 
Wissenschaften 21. 529 (1833). 
*) Ueber das Fibrin. VT, Bioch Zeitschrift 73. 370 (i918) 
79 
Men zou dus inderdaad wel geneigd kunnen zijn tot de aanname, 
dat de draadvormige stof fibrine zou moeten zijn, in welk geval 
derhalve de eventueel in het melkplasma aanwezige fibrine onder 
lebinvloed tot uitscheiding zou worden gebracht. Ook dat scheen 
niet geheel en al onbegrijpelijk. 
Het is immers van ouds bekend i), dat fibrinestolling in trans u-
daten- en bloedplasma kan worden te voorschijn geroepen door 
extracten van verschillende orgaanweefsels. 
Welnu, zoo zou men zich kunnen voorstellen, dan zou het niet 
vreemd zijn, dat door een maagwand extract als het stremsel is, 
uitscheiding van fibrine in melkplasma zou kunnen plaats vinden. 
Dan echter mocht verwacht worden dat ook andere orgaan-
extracten, dan die van den lebmaagwand, melkstolling teweeg kun-
nen brengen en ook dat klopte blijkbaar. Want het schijnt dat 
ook extracten van de pancreasklier deze eigenschap bezitten. 
Daarbij mocht intusschen niet voorbij worden gezien, dat men 
bij de aftreksels van den lebmaagwand en de alvleeschklier juist 
te doen heeft met extracten van proteolytische enzymen leverende 
klieren. Daar stond evenwel tegenover, dat ook in andere dierlijke 
organen, om van plantenweefsels niet te spreken, melkstremmende 
argentia zijn aangetroffen, ja zelfs in bloed 2). 
Bij dezen stand van zaken scheen dus een fibrinenatuur der 
draadvormige stof niet onwaarschijnlijk, maar was niettemin het 
stringent bewijs daarvoor geenszins geleverd. 
Het lag nu voor de hand, om door een onderzoek omtrent het 
gedrag der draadvormige stof ten opzichte van de fibrinekleurings-
methode volgens WEIGERT, die immers voor deze stof als vrijwel 
specifiek geldt, te trachten meerdere zekerheid 'in deze te krijgen. 
Tot dat doel werd het te onderzoeken materiaal gefixeerd in 
absolute alcohol, al dan niet na voorafgaande flambeering, terwijl 
de gefixeerde praeparaten vervolgens aan de inwerking der kleu-
ringsvloeistof werden onderworpen, welke als volgt was samen-
gesteld: 10 druppels eener verzadigde alcoholische methylviolet-
oplossing in 5 cc . verzadigd anilineoplossing ( = 10 cc . anilineolie 
op 100 aq dest; filtreeren; bij 90 cc . filtraat 11 cc . alcohol absol.) 
Verdere behandeling der praeparaten : i/2i minuut in 0,9 pet. chloor-
natriumoplossing ; 5 min. in verdunde Lugoloplossing ; differentiatie 
in anilineolie-xylol, ^ een uur, 4 maal ververschen; xylol, 3 maal 
ververschen; insluiten in canadabalsem. 
Als materiaal werd gebruikt mikroskopische stolseltjes, waarin 
de draadvormige stof duidelijk aan den dag trad, welke stolseltjes 
als volgt werden verkregen. Melkplasma werd 10' maal met 1 °/00 
chloorcalciumoplossing verdund ; aan 20 c c dezer vloeistof werd 
een druppel stremsel toegevoegd. Van dit mengsel werd een 
!) A. BUCHANAN. On the Coagulation of the blood and other fibriniferous liquida 
Proc. Phil. Soe. Glasgow, 2, 16 (1841-48). 
2) HAMMARSTEN-HEDIN. Lehrbuch 1. c. 
su 
druppel gebracht op een dekglas, dat korten tijd bij 37° in de 
stoot" werd geplaatst in een vochtig kamertje. Of wel: op 10' maal 
met water verdund melkplasma liet men bij 37 ' (J. gedurende 
eenigen tijd stremsel inwerken, waarna een druppeltje dezer vloei-
stof op een dekglas werd gebracht en vermengd met een druppeltje 
cerner 1 <y0o chloorcalciumoplossing. De gevormde stolseitjes werden 
gefixeerd en behandeld op de voornoemde wijze. 
De uitkomst was eenigszins verrassend. Er werd meermalen ©en 
gekleurd dradenwerk verkregen, dat als twee druppels water op 
elkaar, op een dicht fibrinedradennetwerk geleek. Opmerkelijk 
was echter, dat dit dradenwerk in het heldere veld duidelijk aan 
den dag trad en dat van de melkpiaatjes als zoodanig weinig imeer 
was te herkennen ; deze schenen om zoo te zeggen met de oorspron-
kelijke draadvormige stof meer of min versmolten te zijn tot 
eenigszins onregelmatig gecontoureerde draden. 
Het was duidelijk, dat de kleuring niet, althans niet alleen, te 
danken was aan de oorspronkelijk aanwezige draadvormige stof, 
maar dat daaraan ook de melkpiaatjes deelnamen. 
Uit dit resultaat moest besloten worden, dat öf de WEIGERT 
methode niet specifiek moest zijn voor fibrine, öf wel dat men 
bij de draadvormige stof inderdaad met fibrine te doen moest 
hebben en dat bovendien de melkpiaatjes fibrine zouden bevatten. 
Intusschen scheen, wrat het laatste punt betreft, de mogelijkheid 
dat de melkpiaatjes fibrine zouden kunnen bevatten niet erg 
waarschijnlijk. Wel is waar zou de eiwitcomponente of een der 
eiwitcomponenten van eer,, nucleoalbumine als de caseïne is, in 
beginsel evengoed fibrine als een andere eiwitstof kunneti zijn, 
maar de in de litteratuur neergelegde gegevens v) omtrent ver-
richte analyses van caseïne en fibrine wijzen uit dat de eerste 
eiwitslof geen glycocol onder zijne bouwsteenen bevat, de laatste 
daarentegen wel. Tenzij men derhalve zou mogen aannemen, dat 
aan de juistheid der fibrincanalyses, hetzij dan doordat met niet 
voldoend zuiver materiaal zou kunnen zijn gewerkt of uit anderen 
hoofde, twijfel geoorloofd zou zijn, wat van die van de caseïne 
als uitgesloten mocht worden beschouwd op grond van de over-
eenkomstige resultaten van verschillende onderzoekers, ïag de 
gevolgtrekking voor de hand dat uit de melkpiaatjes geen fibrine 
kan ontstaan. 
Daardoor kwam de eerstgenoemde mogelijkheid van het niet 
specifiek zijn der WEIGERT kleuring meer op den voorgrond. Over-
wogen werd, dat de niet specificiteit der WEIGERT kleuring voor 
fibrine wellicht daarin zijn oorzaak zou kunnen vinden, dat deze 
methode in don grond zou kunnen berusten op een reactie met 
een gemeenschappelijken bouwsteen der fibrine- en caseïnemole-
culen, zooals dit immers ook met de reactie van MiLLON het geval 
is, waarbij uiteraard gedacht werd aan tyrosine. 
*) Die men o.a vindt bij O. COHNHKIM. Chemie der Eiweisskorper 3te Aufl. 1911. 
s: 
Desbetreffende proefnemingen wezen evenwel uit dat zuivere 
tyrosine in kristalvorm zich volgens de WEl&ERT-naethode niet 
laten kleuren. Met dat al bleef de vraag of wij bij de draadvor-
mige stof met fibrine te doen moesten hebben ja dan neen, voors-
hands open. Het was dus zaak te trachten langs anderen weg 
hieromtrent uitsluitsel te verkrijgen, waarbij men als vanzelf voor 
de meer algemeen gestelde vraag kwam te staan, of in de melk 
fibrine als physiologisch bestanddeel dezer vloeistof aanwezig zou 
kunnen zijn, welke vraag ik mij voorstel in een volgend artikel 
onder de oogen te zien. 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/358473

Over een onder lebinvloed in de melk verschijnende draadvormige stof

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield