Mol, D.

Ruijter de Wildt, J.C., de

Dutch

de Ruijter de Wildt, J.C.

NARCIS 

Entproef op gele lupinen met Nitragine-Kühn, Stikstofverzamelaars-Koning en Azotogeen-Simon

Wageningen Yield 

RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION GOES. 
Entproef op gele lupinen met Nitragine-Kühn, 
Stikstofverzamelaars-Koning en 
Azotogeen-Simon, 
DOOR 
Dr. J. C. DB RÜYTER DE WILDT EN Dr. D. MOL. 
De in 1909 uitgevoeapde practische entingsproeven met de bac-
teriëncultuur „Farmogerm" op lucerne en witte klaver x) hebben 
wij in 1910 laten volgen door proeven in cultuurpotten met de 
bovengenoemde entstoffen op gele lupinen. 
De bedoelde cultuurpotten waren van geglazuurd aardewerk, 
zgn. „Keulsche potten", waarin door middel van glazen buizen 
en een zinkrooster voor luchtcirculatie werd gezorgd. De inhoud 
van elk der potten was daardoor 15,5 K.G. grond, bestaande 
uit een mengsel van 2 deelen humeus heidezand 2) en 1 deel 
rivierzand, waaraan 1/i00 van het totaal gewicht als gemalen 
turfstrooisel werd toegevoegd, rustende op een laag kiezelstee-
nen van 1,3 K.G. De vochtigheidstoestand van den grond was 
normaal. Bemest werd met 3 gram thomasslakkenmeel, 1 gram 
40 % kalizout en 10 gram koolzure kalk per pot, overeenkomende 
met eene bemesting naar 100 K.G. phosphorzuur, 75 K.G. kali 
en 2000 K.G. koolzure kalk per H.A. De kunstmest werd vóór 
de vulling met 14 K.G. van het grondmengsel gemengd en daarna 
nog IV2 K.G. van den grond zonder kunstmest als bovenlaag 
toegevoegd. 
Evenals in 1909 had ook thans geen speciale steriliseering 
plaats met het oog op de practische beteekenis van het entingsr 
vraagstuk. 
14 dagen na het vullen met den bemesten grond werd de lupine 
gezaaid (24 Juni), waarbij zoowel grondenting als zaadenting werd 
toegepast. 
!). Zie „Verslagen van landbouwkundige onderzoekingen der Kijkslandbouwproefstations" 
No. VII, 1910. 
2). Nog niet in cultuur geweest. 
L 
47 
Omtrent de gebruikte preparaten zij het volgende medegedeeld : 
1°. „Nitragine" van de Agrikulturwerke von Dr. Â. K ü h n , 
Wesseling—Köln geleverd door de firma K u p s c h & A b a s 
te Amsterdam. Het was eene vloeibare cultuur. Het aan de bacte-
riologische afdeeling van het Bijkslandbouwproefstation te Hoorn 
plaats gehad hebbend onderzoek gaf als resultaat, dat door 
den chef, den heer B o e k h out) *), het volgende werd mede-
gedeeld : 
„D© cultuur bevat minstens 2 soorten, welke niet tot de 
„knolletjesbacteriën behooren. Beide zijn bewegelijk, terwijl 
„eene er van de gelatine vervloeit en dus een proteolytisch 
„enzyme afscheidt. Knolletjesbacteriën waren door middel van 
„de plaatcultuur niet aan te toonen." 
2°. „Stikstofverzamelaars" van C. J. K o n i n g te Bussum, 
eveneens bestaande uit eene vloeibare cultuur. 
Het eveneens te Hoorn plaats gehad hebbend bacteriologisch 
onderzoek leverde het volgende rapport: 
„De cultuur bevat ëéne soort bacterie; de kolonies waren 
„dradentrekkend en waren naast staafjes onregelmatige vor-
„men en de eigenaardige bacteroiden waar te nemen. Aangezien 
„deze eigenschappen overeenkomen met die van de knolletjes-
„bacteriën is de aanwezigheid van deze laatsten aangetoond." 
3°. „Azotogen" van de firma H u m a n n & T e i s i e r te Dohna 
bij Dresden (entstof naar Dr. S i m o n). Het was eene in een 
metalen doosje verpakte aardecultuur. 
Het van Hoorn ontvangen rapport luidde: 
„De cultuur in aarde bevat minstens 3 verschillende soorten 
„bacteriën, welke geen knolletjesbacteriën zijn en wel in zoo'n 
„groote mate, dat door middel van de plaat-methode deze laatst-
genoemden niet zijn aan te toonen." 
Voor de enting en' den zaai werd als volgt te werk gegaan. 
Allereerst werden voor eiken pot 14 zoo goed mogelijk gelijke 
lupinezaden uitgezocht. 
Pot 1, 2 en 12 bleven ongeënt. De oppervlakte van den grond 
werd bevochtigd met 100 c.c. gedestilleerd water, vervolgens 
de 14 zaden in gelijk diepe kuiltjes regelmatig verdeeld en met 
een dun laagje aarde los bedekt . . . . . . . . . On. 
Bij pot 4 en 5 werd het zaad geënt met het Nitragine van 
Dr. K ü h n . Daartoe werd van den inhoud van het fleschje, die 
± 75 c.c. bedroeg, de helft goed gemengd met 125 c.c. afgeroomde 
melk. De zaden werden in dit vocht goed ondergedompeld en nog 
vochtig op de reeds beschreven wijze gezaaid . .
 ;. . Kü—z,. 
Bij pot 8 en 13 werd de grond geënt met hetzelfde preparaat. 
,Van de melkachtige bovenvermelde vloeistof werden 10 c c . met 
i) Den Heer B o e k h o u t zij hier gaarne dank gebracht voor de welwillende wijze 
waarop het bacteriologisch onderzoek werd uitgevoerd. 
48 
gedestilleerd water verdund tot 200 c c . en op elk der beide 
potten 100 cc . daarvan gebracht. Daarop had de zaai op de 
beschreven wijze plaats Kü—g. 
Bij pot 6 en 11 werd het zaad geënt met het Azotogeenpreparaat ; 
à gram van de grondcultuur, d.i. i Vio v a n den doosinhoud, werd 
daarvoor met gedestilleerd water tot een papje aangeroerd. De 
zaden werden hierin ondergedompeld en dadelijk op de bekende 
wijze geizaaid . . Az—z t 
Bij pot 14 en 17 werd d© grond geënt met Azotogeen. Hier-
voor werd het boven beschreven papje met water af geslibd tot 
een volume van 250 c.c. Van deze vloeistof werden op eiken 
pot 100 c.c. gebracht en de lupine gezaaid Az—-g. 
Bij pot 8 en 7 werd het zaad geënt met de entstof van K o n i n g 
door het zaad even te dompelen in de entstof zooals deze ont-
vangen werd; dadelijk daarna werd uitgezaaid . . . Ko—z. 
Bij pot 9 en 10 werd de grond geënt door 2 c.c. der cultuur-
massa, verdund tot 100 c.c, op eiken pot te brengen; daarna 
werd [gezaaid Ko—g. 
Bij pot 15 en 16 werd eveneens de grond geënt, doch niet 
2 c c . maar 10 c.c. der cultuurmassa genomen, zoodat een 5-maal 
sterkere enting werd verkregen; daarna werd gezaaid . Ko—5g. 
Na den zaai werden de potten eenige dagen binnenshuis ge-
houden, waarna zij naar buiten in het glashuis werden gebracht, 
zoodat het zonlicht kon toetreden. 
Nadat de achterblijvende of abnormaal ontwikkelde planten 
verwijderd waren en een gelijk aantal van 7 planten per pot 
was verkregen, groeide de lupine regelmatig op. Tot het begin 
van Augustus vielen geen merkbare verschillen te constateeren, 
daarna echter werd steeds duidelijker merkbaar dat de planten 
op de potten 6, 11, 14 en 17, waar dus Azotogeen-enting had 
plaats gehad, donkerder groen van kleur werden en ook in groei 
de overige planten voorbij schoten. 
Pot 1 werd toen bemest met chilisalpeter naar 100 K.G. per 
H.A., om hierdoor eenigermate de Azotogeen-werking te ver-
gelijken On—c. 
De chilibemesting toonde ook na niet langen tijd hare wer-
king. De hier volgende afbeelding (figuur I) laat duidelijk zien, 
dat zoowel het Azotogeen als de chilibemesting tot werking is 
gekomen. 
Tusschen de planten der overige potten traden weinig of geen 
verschillen op en was geen werking der enting te bespeuren. 
Begin November werd tot oogsten overgegaan, waarbij ook 
de wortelmassa uit elk der potten zoo zorgvuldig mogelijk werd 
verzameld. 
Bij' nadere beschouwing der wortels bleek hetgeen in het vol-
gende overzicht is neergelegd. 
te •iV*? SI -
ätl,«! 
a 
© 
o 
+ 
S3 
* 
bo 
+ 
te a e 
te 
• a 
a 
à 
S 
te 
a 
© 
49 
N». v/d 
pot. 
1 
2 
12 
4 
5 
8 
13 
6 
H 
14 
17 
3 
7 
9 
10 
15 
16 
Behandeling. 
On —c 
On 
Kü — z 
K ü - g 
Az — z 
Az — g 
Ko —z 
K o - g 
K o - 5 g 
Waarnemingen 
betreffende knolletjesvorming 
aan de wortels. 
flink bezet met knolletjes. 
nogal wat knolletjes;doch minder dan bij 1. 
eveneens knolletjes; wat grooter dan bij 2. 
goed bezet met knolletjes. 
» » » » 
tamelijk wat knolletjes. 
goed bezet met knolletjes. 
een hoogst enkel klein knolletje 
zeer weinig knolletjes. 
zeer weinig knolletjes. 
geen knolletjes. 
goed bezet met knolletjes. 
„ „ „ „ , enkele groote. 
» » » » 
mooi „ „ „ 
goed „ „ 
» !! M )) 
Hierbij bleek dus het verrassende feit, dat de met Azotogeen 
geënte lupine geen of slechts hoogst enkele knolletjes aan de 
wortels vertoonde, ondanks dat het de sterkst ontwikkelde planten 
waren. 
De hierbij weergegeven fotografie der geïsoleerde wortels 
(figuur II) toont dit opmerkelijke verschijnsel eveneens op zeer 
duidelijke wijze. • 
De oogstgewichten der verschillende potten aan luchtdroge 
massa, benevens de hoeveelheden der in de planten aanwezige 
stikstof zijn in de volgende tabel weergegeven. De gewichten 
der wortelmassa's, benevens de daarin aanwezige stikstof, hebben 
betrekking op de zandvrije massa, door na de destructie het ge-
wicht van de terugblijvende zandmassa van het luchtdroge ge-
wicht af te trekken. 
De afwijkingen welke zich tusschen de totaal-opbrengsten der 
parallelpotten constateeren lieten, zijn hoofdzakelijk veroorzaakt 
door onregelmatige vruchtzetting. 
50 
No. 
v/d 
pot. 
1 
2 
12 
4 
5 
8 
13 
6 
11 
14 
17 
3 
7 
9 
10 
15 
16 
bc 
a 
% 
•o 
0 
cd 
j a 
m 
O n — c 
O n 
Kü —z 
K ü - g 
Az — z 
Az —g 
Ko — z 
K o - g 
Ko — 5 g 
Opbrengst 
in grammen. 
per pot. 
9,83 
7,62 
6,26 
7,98 
7,38 
8,38 
8,56 
10,03 
9,80 
10,07 
10,22 
7,42 
7,40 
6,90 
8,16 
8,25 
8,31 
gemidd. 
9,83 
6,94 
7,68 
8,45 
9,91 
10,15 
7,41 
7,53 
8,28 
S T R O O 
Opgenomen 
stikstof. 
in «/o-
2,56 
2,52 
2,25 
2,31 
2,58 
2,59 
2,41 
2,09 
2,61 
2,92 
2,56 
2,46 
2,37 
2,54 
2,37 
2,56 
2,48 
in g r . 
0,25 
0,19 
0,14 
0,18 
0,19 
0,22 
0,20 
0,21 
0,25 
0,30 
0,26 
0,18 
0,18 
0,17 
0,19 
0,21 
0,21 
Gemiddelde 
hoeveelheid 
opgenomen 
stikstof 
in 
grammen. 
0,25 
0,17 
0,19 
0,21 
0,23 
0,28 
0,18 
0,18 
0,21 
P E U L E N . 
Opbrengst 
in grammen. 
per pot. 
4,58 
3,58 
3,68 
4,00 
2,66 
2,24 
4,06 
8,18 
5,23 
5,14 
7,63 
3,07 
3,35 
2,00 
4,08 
3,35 
2,80 
gemidd. 
4,58 
3,63 
3,33 
3,15 
6,71 
6,39 
3,21 
3,04 
3,08 
Opgenomen 
stikstof. 
in o/0. 
3,07 
3,50 
3,27 
3,48 
3,23 
3,19 
3,24 
3,78 
3,70 
3,75 
3,68 
3,33 
3,10 
3,33 
3,28 
3,40 
3,63 
in gr . 
0,14 
0,12 
0,12 
0,14 
0,09 
0,07 
0,13 
0,31 
0,20 
0,20 
0,28 
0,10 
0,11 
0,07 
0,13 
0,11 
0,10 
Gemiddeld 
hoeveelheii 
opgenomer 
stikstof 
in 
grammen 
0,14 
0,12 
0,11 
0,10 
0,25 
0,24 
0,11 
0,10 
0,11 
Deze tabel bevestigt op duidelijke wijze, dat van eene werkelijke 
oogstvermeerdering alleen sprake is bij' de potten waarop enting 
met Azotogeen heeft plaats gehad. Eveneens is de chilibemesting 
tot werking gekomen, hetgeen reeds gedurende den groei merk-
baar was, terwijl vóór de chilisalpetergift de drie ongeënte potten 
gelijk opgroeiende planten droegen. 
Waaraan deze gunstige werking van het Azotogeen is toe te 
schrijven, valt niet te zeggen. Vooreerst toonde het bacteriologisch 
onderzoek van het preparaat niet de aanwezigheid van knolletjes-
bacteriën, voorts bevatten de wortels der daarmede behandelde 
51 
W O R T E L S . 
Opbrengst 
in grammen. 
per pot. 
2,12 
1,31 
1,36 
2,37 
1,62 
1,63 
2,28 
2,18 
1,83 
1,67 
2,05 
1,69 
1,98 
1,72 
2,12 
1,61 
2,16 
gemidd. 
2,12 
1,34 
2,00 
1,96 
2,01 
1,86 
1,84 
1,92 
1,89 
Opgenomen 
stikstof. 
in «/o. 
2,22 
1,98 
2,07 
2,16 
2,19 
2,06 
2,15 
1,97 
1,86 
2,05 
2,06 
2,13 
2,04 
2,17 
2,31 
2,31 
2,26 
in gr . 
0,05 
0,03 
0,03 
0,05 
0,03 
0,03 
0,05 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,05 
0,04 
0,05 
Gemiddelde 
hoeveelheid 
opgenomen 
stikstof 
in 
grammen. 
0,05 
0,03 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
0,04 
G E H E E L E P L A N T . 
Opbrengst 
in grammen. 
per pot. 
16,53 
12,51 
11,30 
14,35 
11,66 
12,20 
14,90 
20,39 
16,84 
16,88 
19,90 
12,18 
12,72 
10,59 
14,38 
13,21 
13,27 
gemidd. 
16,53 
11,91 
13,01 
13,55 
18,62 
18,39 
12,45 
12,49 
13,24 
Opgenomen 
stikstof 
in grammen. 
per pot. 
0,44 
0,34 
0,29 
0,37 
0,31 
0,32 
0,38 
0,56 
0,49 
0,54 
0,58 
0,32' 
0,33 
0,28 
0,37 
0,36 
0,36 
gemidd. 
0,44 
0,32 
0,34 
0,35 
0,52 
0,56 
0,33 
0,32 
0,36 
No. 
v/d 
pot. 
1 
2 
12 
4 
5 
8 
13 
6 
11 
14 
17 
3 
7 
9 
10 
15 
16 
lupinen geen of bijna geen wortelknolletjes en vervolgens droegen 
de ongeënte lupineplanten wel knolletjes. Hoewel de geringe hoe-
veelheid, welke van het Azotogeen-preparaat werd gebruikt, reeds 
uitsluit dat van eene stikstoftoevoeging in een of anderen vorm 
sprake kon zijn, hebben wij ten overvloede het preparaat op 
stikstofgehalte onderzocht. De uitgevoerde analyse toonde dat het 
preparaat dan ook maar 0,18 % stikstof bevatte. 
Wat het preparaat van K o n i n g betreft, waarin bacteriolo-
gisch de aanwezigheid van knolletjesbacteriën was aangetoond, 
zoo heeft dit practisch geene werking getoond. 
52 
Deze proefneming liet dus alleen eene duidelijke werking van 
het Azotogeenpreparaat zien, welke echter onopgeklaard bleef 
en zeker niet op eene gunstige werking van knolletjesbacteriën-
enting is terug te brengen. 
Ook v. F e i l i t z e n 1 ) verkreeg goede resultaten bij enting 
met Azotogeen op sojaboonen, gele en blauwe lupinen, geen re-
sultaat daarentegen bij het gebruik van het Nitragine-Kühn. De 
Azotogeenplanten droegen echter wel degelijk wortelknolletjes. 
Wij moeten ons voorloopig dus bepalen tot het vermelden van 
het eigenaardige feit. 
Impfversuche zu gelben Lupinen mit Nitragin-KUhn, 
Stickstoffsammler-Konig und Azotogen-
Slmon auf Sandboden. 
(Kurze Zusammenfassung obiger Ausführungen). 
Im Jahre 1910 wurden Topfversuche ausgeführt mit den oben-
genannten Preparaten. Die Kulturtöpfe waren von Steingut. Der 
Boden bestand aus 2 Tl. humosen Sandboden (noch nicht kul-
tivierten). 1 Tl. Flusssand und 1/400 vom Gesammtgewicht an 
feinem Torf. Boden und Saat wurden nicht sterilisiert. Die 
Preparate von Dr. K ü h n und K o n i g (Bussum—Holland) waren 
flüssig, das Azotogen war eine Erdkultur in einer Blechschachtel 
verpackt. 
Es wurde teils der Boden, teils die Saat geimpft. Beim Nitrar 
gin-K ü h n wurde die Impfflüssigkeit mit Magermilch herge-
stellt. Die Impfflüssigkeit von K o n i g wurde an und für sich 
gebraucht, und bei der Bodenimpfung in zwei Quantitätsmengen. 
Das Azotogen wurde mit Wasser angerührt und für die Saat-
impfung gebraucht; bei der Bodenimpfung wurde das Azotogen 
mit Wasser abgeschlämmt und die Flüssigkeit gebraucht. 
Die bacteriologische Untersuchung der drei Preparate wurde 
vom Herrn B o e k h o u t in liebenswürdiger Weise an der bacte-
riologischen Abtheilung der landwirtschaftlichen Versuchsstation 
in Hoorn ausgeführt. Nur im Préparât des Herrn K o n i g in 
Bussum (Holland) konnte die Anwesenheit der Knöllchenbacteriën 
gezeigt werden. 
Gedüngt wurde 11 Juni, geimpft und gesäet am 24 Juni. 
Bis Anfang August zeigten sich keine Unterschiede; dann aber 
wurde deutlich ersichtlich wie die Azotogenpflanzen dunkler 
grün wurden und auch die Grösse der Pflanzen mehr wie auf 
den anderen Töpfen zunahm. Dieser Unterschied ist geblieben, 
wie die Fotografie und auch die Tabelle zeigen. 
Auch der Chilisalpeter, welcher anfangs August auf Topf 1 
gebracht wurde zum Vergleich der Azotogenwirkung, zeigte eine 
i). Zentralblatt, f. ßact. I le Abth. Bnd. 29, blz. 198, 1911. 
53 
deutliche Wirkung. Zwischen den anderen Pflanzen waren keine 
merkbaren Unterschiede zu verzeichnen. 
Bei der Ernte wurden auch die Wurzeln sorgfältig gesammelt 
und die Knöllchenbildung verglichen. Merkwürdigerweise stellte 
sich heraus, dass die Azotogenpflanzen keine oder nur ganz 
einzelne Knöllchen trugen, wie auf der Fotografie deutlich zu 
sehen ist. Wo weiter alle Töpfe Pflanzen mit Knöllchen trugen, 
muss man annehmen dass durch die Azotogenimpfung die Knöll-
chenbildung unterdrückt ist; dennoch waren die Pflanzen am 
besten entwickelt und auch die Stickstoff auf nähme am grössten. 
Für das merkwürdige Resultat können wir keine Erklärung 
geben. Die ungeimpften Pflanzen zeigten auch Knöllchen und 
das einzige Préparât worin die Anwesenheit von Knöllchenbac-
teriën nachgewiesen wurde (Konig—Bussum) war praktisch 
wirkungslos. 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/355972

Entproef op gele lupinen met Nitragine-Kühn, Stikstofverzamelaars-Koning en Azotogeen-Simon

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield