Luit, B., van

Dutch

van Luit, B.

NARCIS 

Tekorten aan spoorelementen bij sierheesters op bolsterveen

Wageningen Yield 

Tekorten aan spoorelementen bij sierheesters op bolst erveen 
ING. B. VAN LUIT* 
Ondanks de stijgende belangstelling voor andere groeimedia blijven veensubstraten 
een rol spelen bij het opkweken en vermeerderen van planten. Het van nature zeer 
voedingsarme zure oligotrofe (hoog)veen bezit eigenschappen die het bijzonder 
geschikt maken als groeimedium: een hoog poriënvolume, waardoor een goede 
luchtvoorziening mogelijk is, een goed vochthoudend vermogen, en in droge toestand 
een laag gewicht. Bovendien geeft teelt op bolsterveen weinig problemen met ziekten 
en onkruiden. Om een goede groei van het gewas te waarborgen, moet wel aandacht 
worden besteed aan de kalk- en bemestingstoestand van het substraat. 
In de jaren 1973 t/m 1979 heeft het Instituut voor Bodemvruchtbaarheid uitvoerig 
onderzoek verricht naar de reactie van een aantal (15) sierheesters op bolsterveen op 
mogelijke tekorten aan spoorelementen. De resultaten worden hieronder vermeld. 
OPZET VAN HET ONDERZOEK 
Het onderzoek werd uitgevoerd met 
behulp van plastic potten, met een 
inhoud van 1,6 of 4,6 liter, die werden 
gevuld met bolsterveen (turfstrooisel). 
Bij 3 pH-H20-niveaus, bepaald aan het 
begin van de proef en bij de oogst, 
respectievelijk april en oktober, werd 
nagegaan hoe verschillende sierheesters 
reageerden op het weglaten van één van 
de spoorelementen ijzer, koper, 
molybdeen, mangaan, borium of zink uit 
de toegevoegde basisbemesting. Stikstof, 
fosfaat, kali en magnesium werden in 
voldoende hoeveelheden aan alle potten 
toegediend. Bij de 3 eerstgenoemde 
elementen werd naast een 
basisbemesting eenmaal in de 14 dagen 
een aanvullende bemesting toegediend. 
De vochtvoorziening werd op peil 
gehouden met gedemineraliseerd water. 
De sierheesters werden in overleg met 
het Proefstation voor de Boomkwekerij in 
Boskoop gekozen. In andere proeven 
werd nagegaan hoeveel koper en ijzer 
moest worden toegediend om een 
uiterlijk gezonde, optimale groeiende 
sierheester te verkrijgen. 
RESULTATEN 
Gevoeligheid voor een tekort aan 
spoorelementen 
De resultaten uit de eerste fase van het 
onderzoek tonen aan dat sierheesters op 
bolsterveen gevoelig zijn voor lage 
gehalten aan ijzer en koper, vooral bij 
hoge pH van het substraat (tabel 1). Bij 7 
sierheesters traden bij het laagste pH-
nivea j (PH-H2O 4,7/4,0) verschijnselen 
op var molybdeengebrek. Afwijkend 
gedroeg zich Azalea 'Glowing Embers', 
die ook bij hogere pH ernstige symptomen 
vertoonde. Verschijnselen van 
boriumgebrek werden alleen bij hoge pH-
waarden waargenomen en wel in Calluna 
Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, 
Haren (Gr.) 
vulgaris 'Long White', Cytisus praecox 
'Allgold' en Ribes alpinum. Bij de laatste 
werden ook lichte symptomen 
gesignaleerd bij pH-waarden 6,1/4,8. 
Geen van de sierheesters bleek te 
reageren op het weglaten van zink en 
mangaan uit de basisbemesting. 
Toe te dienen hoeveelheden 
spoorelementen 
IJzeren koper 
Met behulp van de opbrengsten en/of 
een visuele beoordeling van het gewas op 
de mate van gebrek werd voor een aantal 
sierheesters vastgesteld hoeveel ijzer en 
koper moest worden toegediend om een 
gezonde en goed groeiende plant te 
kweken. Deze hoeveelheden werden, 
behalve door het gewas, mede bepaald 
door de pH van het substraat. In tabel 2 
zijn de hoeveelheden ijzer en koper 
vermeld die voldoende zijn om tekorten 
aan deze voedingsstoffen te voorkomen 
gedurende 6 maanden na oppotten. In 
alle hoeveelhedenproeven werd het ijzer 
toegediend in de vorm van het 
ijzerchelaat Fe-EDDHA (5% Fe) dat 
intensief werd gemengd met het 
substraat. Uit reeds gepubliceerd 
onderzoek bleek dat vooral bij hogere pH 
(pH-HoO 6,4/5,8) de chelaten Fe-EDTA 
en Fe-DTPA minder effectief waren in het 
bestrijden van ijzergebrek dan Fe-
EDDHA. Koper werd toegediend in de 
vorm van kopersulfaat (25% Cu). 
Overige spoorelementen 
Uit de resultaten van een proef met 
verschillende hoeveelheden borium, met 
als proefgewas Cytisus praecox 'Allgold' 
bleek dat bij pH 6,4/5,81 gram borax per 
m3 (65 kg) losgestorte bolster voldoende 
was om boriumgebrek te voorkomen. 
Proeven met andere sierheesters werden 
niet uitgevoerd. Ook de 
molybdeenbehoefte werd niet nader 
onderzocht. Uit de resultaten van de 
eerste fase van het onderzoek (toetsing 
op de gevoeligheid) was gebleken dat de 
toegediende basisbemesting van 
1,5 gram borax en 3 gram 
natriummolybdaat per m3 bolster voor 
alle sierheesters voldoende was om 
tekorten aan deze voedingsstoffen te 
voorkomen. 
De pH van het substraat 
Uit figuur 5 blijkt dat de pH gedurende 
het groeiseizoen is gedaald. Het verschil 
tussen de pH-waarden gemeten 12 dagen 
na toediening van de CaCo3 en na afloop 
van de proef (ca. 6 maanden later) is 
afhankelijk van het bereikte pH-niveau en 
variëert van 0,5 tot 1,3 pH-eenheid. Deze 
daling is voor een belangrijk deel 
veroorzaakt door een frequente 
bemesting met ammoniumnitraat 
(eenmaal in de 14 dagen). Deze daling is 
niet in overeenstemming met de 
praktijksituatie in Boskoop en omgeving, 
waar de pH in het algemeen stijgt in de 
loop van het seizoen door het gebruik van 
zout gietwater. 
SAMENVATTING 
Uit een uitvoerig onderzoek op 
bolsterveen is gebleken dat veel 
sierheesters gevoelig zijn voor bet 
weglaten van ijzer en koper, vooral als de 
pH van het substraat hoog is. Een aantal 
sierheesters vertoonde verschijnselen 
van borium- of molybdeengebrek 
(respectievelijk bij pH 6,5/6,0 en 
4,7/4,0). Afwijkend was het gedrag van 
de Azalea 'Glowing Embers', die, zonder 
toediening van molybdeen, ook bij hogere 
pH verschijnselen van molybdeengebrek 
vertoonde. 
Uit proeven met verschillende 
hoeveelheden ijzer en koper bleek dat 
per m3 losgestorte bolster (65 kg 
drooggewicht) bij pH-niveaus 4,7/4,0, 
6,0/4,7 en 6,4/5,8 respectievelijk 0,3,0,6 
en 0,9 gram ijzer (Fe) en 0,6,0,6 en 1,8 
gram koper (Cu) moest worden 
Tabel 1. Gevoeligheid van sierheesters, bij verschillende pH-waarden, voor het weglaten van spoorelementen uit de basismesting 
van bolsterveen. 
Sierheesters IJzer Koper Molybdeen Borium 
pH pH pH pH 
a b c a b c a b c a b c  
Azalea 'Glowing Embers' —  +  +  +  +  + +  + +  + + + +  —  —  — 
Berberis candidula +  +  + +  + +  + +  + +  
Calluna vulgaris'Long White' — + +  + +  +  + +  + +  +  
Caryopteris clandonensis —  —  +  +  +  +  + +  —  —  —  —  
Chaenomeles superba 'Nicoline' +  + +  + +  +  + +  + +  
Chamaecyparis laws. 'Columnaris' +  +  + +  — — — —  —  —  —  —  
Cotoneaster horizontalis — — — + +  + +  + +  
Cytisus praecox 'Allgold' —  + +  + +  —  + +  + +  —  '  —  —  —  —  +  
Hydrangea paniculata —  — +  —  —  —  +  —  —  —  —  —  
Hypericum calycinum +  +  + +  
Hypericum 'Hidcote' ++ _ _ _ _ 
Juniperus virginiana 'Skyrocket' +  +  + +  + +  + +  + +  +  —  —  —  —  
Philadelphus 'Virginal' — +  + +  +  + +  + +  + +  —  —  —  —  — 
Ribesalpinum +  +  +  • — — — +  —  —  —  +  + -
Weigela florida 'Purpurea' +  + +  + +  +  + +  + +  
— = niet gevoelig 
+ = gevoelig 
+ + ~ zeêr gevoelig 
pH a = 4,7/4,0 (resp. bij het begin van de proef en na de oogst) 
b = 6,1/4,8 
c = 6,5/6,0 (Calluna en Azalea 6,4/5,5) 
toegediend om ijzer- c.q. kopergebrek te 
voorkomen. Het ijzer werd als 
ijzerchelaat (Fe-EDDHA) en het koper als 
kopersulfaat (CUSO4. 5H2O) toegediend. 
Een hoeveelheid van 1 gram borax per m3 
bolster was voldoende om boriumgebrek 
bij Cytisus praecox 'Allgold', een daarvoor 
gevoelige cultivar, te voorkomen. Uit de 
eerste fase van het onderzoek (toetsing 
op de gevoeligheid) bleek dat toevoeging 
van 1,5 gram borax en 3 gram 
natriummolybdaat per m3 bolster voor 
alle sierheesters voldoende was om 
tekorten aan deze voedingsstoffen te 
voorkomen. De pH van het substraat 
bleek gedurende het groeiseizoen (april 
t/m september) aanzienlijk te dalen. 
Deze daling was afhankelijk van de 
bereikte pH na bekalking. De 
aanvankelijke waarden van 4,7,6,1 en 6,5 
waren na ca. 6 maanden gedaald tot resp. 
4,0,4,8 en 6,0. Dit werd mede 
veroorzaakt door frequente aanvullende 
bemestingen met ammoniumnitraat. 
Effect van toediening van CaCO^op de Ph-
H2O van bolsterveen (gemeten bij aanvang 
van de proef en na de oogst). 
1( • ) = 12 dagen na toediening van 
CaC03.2 (x) = na de oogst (ca. 6 maanden na 1). 
pH-H20 
Tabel 2. Hoeveelheden ijzer en koper die moeten worden gemengd met bolsterveen 
voor een optimale groei van sierheesters tijdens de eerste 6 maanden. 
PH-H2O IJzer (Fe) g/m3 Koper (Cu) g/m3 
Begin Bij oogst Gem. (65 kg droge bolster) (65 kg droge bolster) 
4.7 4,0 4,4 0,3 0,6 
6,0 4,7 5,4 0,6 0,6 
6,4 5,8 6,1 0,9 1,8 
Op ijzer- en koperreactie werden getoetst: Cytisus praecox 'Allgold', Chaenomeles 
superba 'Nicoline',Calluna vulgaris 'Long White' en 'Carmen'. 
Alleen op ijzerbehoefte werden onderzocht: Chamaecyparis lawsoniana 'Alumii', Ribes 
alpinum, Hypericum calycinum.en alleen op koperbehoefte: Kolkwitziaamabilisen 
Weigela florida 'Purpurea'. 
35 
Ijzergebrek bij Calluna vulgaris 'Long White'. Links: ijzergebrek waarbij 
totale geelkleuring van de bladeren optreedt. Rechts: gezonde planten. 
Ijzergebrek bij Weigela florida 'Purpurea'. Geel - tot 
witkleuring van de topbladen. 
Kopergebrek bij Kolkwitzia amabilis. De toppen van de scheuten sterven in, 
waarbij de topblaadjes verschrompelen. Het overige blad vertoont 
pleksgewijs, beginnend langs de rand, afstervend weefsel. 
Molybdeengebrek bij Philadelphus 'Virginal'. De bladranden van de 
topbladeren krullen naar boven om, waardoor een „lepelvormig" 
effect ontstaat. 
Effect van bekalkingop de groei van Juniperus virginiana 
Skyrocket' op bolsterveen. Van links naar rechts: pH-H^O 
4 7/4,0, 6,1/4,8 en 6,5/6,0 (respectievelijk aan het begin 
van de proef en bij de oogst). 
Effect van bekalking op de groei van Weigela florida 'Purpurea' op 
bolsterveen. Van links naar rechts: pH-H^O 4,7/4,0,6,1/4,8 en 
6,5/6,0 (respectievelijk aan het begin van de proef en bij de oogst). 
De invloed van de pH op de groei van sierheesters op bolsterveen 
ING. B. VAN LUIT* 
In het vorige artikel 
werden de resultaten vermeld van een 
uitvoerig onderzoek met sierheesters op 
bolsterveen. In dat artikel werd ingegaan 
op tekorten aan bepaalde 
spoorelementen bij de teelt van 
sierheesters op bolsterveen. Het 
onderzoek werd verricht bij 3 pH-niveau. 
Hierdoor was het mogelijk om voor de 
verschillende sierheesters de optimale 
pH vast te stellen bij een voldoende 
voorziening met voedingsstoffen. In dit 
artikel zal hierop nader worden ingegaan. 
OPZET VAN HET ONDERZOEK 
Het onderzoek werd uitgevoerd met 
behulp van plastic potten, met een 
inhoud van 1,6 of 4,6 liter, die werden 
gevuld met bolsterveen (turfstrooisel). 
Bij 3 pH (H20)-niveaus, bepaald aan 
het begin van de proef en bij de oogst, 
respectievelijk april en oktober, werd de 
groei nagegaan van 15 verschillende 
sierheesters. Stikstof, fosfaat, kali en 
magnesium werden in voldoende 
hoeveelheden aan alle potten toegediend. 
Bij de 3 eerstgenoemde elementen werd 
naast een basisbemesting eenmaal in de 
14 dagen een aanvullende bemesting 
toegediend. De vochtvoorziening werd op 
peil gehouden met gedemineraliseerd 
water. 
RESULTATEN 
Voor de bestudering van het pH effect op 
de groei van de sierheesters werden de 
drogestofopbrengsten gebruikt van de 
planten die voldoende waren voorzien 
van voedingsstoffen. Hierdoor werden 
storende effecten door optredende 
tekorten voorkomen. De opbrengsten 
werden uitgedrukt in % van de hoogste 
opbrengst van elke sierheester. Deze 
waarden zijn vermeld in tabel 1. Uit deze 
tabel blijkt dat Azalea, Calluna, Berberis, 
Cotoneaster, Cytisus, Juniperus, Weigela, 
Hypericum calycinum en Chamaecyparis 
zich het best ontwikkelen in een zuur 
milieu (PH-H2O 4,7/4,0). Dit blijkt ook uit 
de figuren 1 en 2, waar het effect van een 
pH-verhoging is weergegeven op de groei 
van respectievelijk Juniperus en Weigela. 
Opvallend is dat de opbrengstverliezen 
bij Azalea en Chamaecyparis door een 
pH-verhoging minder groot zijn dat bij de 
overige sierheesters. Hierbij dient te 
worden opgemerkt dat de Azalea zeer 
traag groeide, waarvoor het negatieve 
effect van een pH-verhoging op de groei 
* Instituut voor 
Haren (Gr.) 
minder sterk tot uitdrukking kwam. De 
Chamaecyparis werd pas in het tweede 
jaar geoogst. De in tabel 1 vermelde pH 
waarde na de oogst zijn echter gemeten 
na ca. 6 maanden. De pH-waarden na het 
tweede seizoen liggen, afhankelijk van 
het pH-niveau, 0,5 tot 1 eenheid lager. 
Hypericum „Hidcote", Ribes, Hydrangea' 
en Caryopteris hebben een vrij breed 
optimaal pH-traject, met voorkeur voor 
Sierheesters 
Azalea 'Glowing Embers' 
Calluna vulgaris 'Long White' 
Berberis candidula 
Cotoneaster horizontalis 
Cytisus praecox 'Allgold' 
Juniperus virginiana 'Skyrocket' 
Weigela florida 'Purpurea' 
Hypericum calycinum 
Chamaecyparis lawsoniana 'Columnaris' 
Hypericum 'Hidcote' 
Ribesalpinum 
Hydrangea paniculata 
Caryopteris clandonensis 
Philadelphus 'Virginal' 
Chaenomeles superba 'Nicoline' 
een hogere pH. De Caryopteris werd 
reeds eind juli geoogst. Dit voorkwam 
waarschijnlijk het ontstaan van grotere 
verschillen. 
Bij Philadelphus en Chaenomeles werd 
de hoogste opbrengst pas verkregen bij 
pH-waarden van 6,5/6,0. Bij lagere 
waarden, < 6,1/4,8 werd de groei 
ernstig gestagneerd. 
Drogestofopbrengsten in % 
van de hoogste opbrengst 
4,7/4,0* 6,1/4,8* 6,5/6,0' 
100 87 83 
100 72 63 
100 75 51 
100 86 73 
100 73 62 
100 83 62 
100 51 42 
100 89 72 
100 88 83 
84 100 94 
92 100 100 
95 85 100 
93 98 100 
64 80 100 
53 91 100 
Bodemvruchtbaarheid, * PH-H2O respectievelijk aan het begin van de proef en bij de oogst (ca. 6 maanden 
later). 
• ) 
Tabel 1. Drogestofopbrengsten van sierheesters op bolsterveen bij enkele pH-niveaus. 
De opbrengsten zijn weergegeven in % van de hoogste opbrengst. 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/418010

Tekorten aan spoorelementen bij sierheesters op bolsterveen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield