Patiëntveiligheid in de eerstelijnsgezondheidszorg: stand van zaken

Abstract

Een huisarts kan een diagnose missen, geneesmiddelen kunnen verkeerd op elkaar inwerken, een huisarts en fysiotherapeut kunnen elkaar of een patiënt misverstaan. Hoe veilig is de eerste lijn? Het NIVEL deed een voorstudie. "Het is hard nodig dat patiëntveiligheid in de eerste lijn ook een issue wordt. Onze voorstudie laat zien dat er - de medicatieveiligheid uitgezonderd - nog weinig aandacht voor is en weinig over bekend is", stelt NIVEL-onderzoeker Francois Schellevis. Huisartsen en andere eerstelijns hulpverleners zoals fysiotherapeuten en verloskundigen hebben miljoenen patiëntencontacten per jaar. Veel mensen bezoeken de huisarts met onschuldige gezondheidsklachten, maar de huisarts is ook de eerste die een ernstige ziekte kan onderkennen. Tijdige herkenning en voortvarend handelen kunnen van groot belang zijn voor de prognose van een patiënt. Met subsidie van VWS onderzocht het NIVEL de wetenschappelijke literatuur over patiëntveiligheid in de eerstelijns gezondheidszorg. Over de situatie in Nederland bleek nauwelijks wetenschappelijke literatuur te bestaan. Internationaal zijn fouten rond het stellen van de diagnose de meest beschreven aspecten waarbij onbedoelde schade optreedt in de huisartspraktijk. De huisarts kan een ernstige situatie als te onschuldig inschatten, een diagnose missen of te laat stellen. Een andere mogelijke bron van fouten is de communicatie tussen zowel hulpverlener en patiënt als tussen hulpverleners onderling. Terugkijkend, ligt aan veel gevallen van onbedoelde schade een opeenstapeling van kleine fouten of miscommunicatie tussen hulpverleners en patiënten ten grondslag. Schellevis: "Op grond van onderzoek in het buitenland lijken de belangrijkste risicogebieden dus het diagnostisch handelen, therapeutisch handelen (medicatie) en de communicatie te zijn. Als we willen weten hoe het er in Nederland voorstaat, moeten we onderzoek doen naar die drie risicogebieden." Het NIVEL-onderzoek is een voorstudie en discussiestuk voor een besloten conferentie over patiëntveiligheid in de eerstelijns gezondheidszorg die op 14 februari is gehouden. De veiligheid van medicatie viel buiten het onderzoek; daaraan zal bij andere gelegenheden aandacht worden besteed. De conferentie vormde de opmaat voor een conferentie van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over patiëntveiligheid in de eerstelijns gezondheidszorg in juni 2008; daar zullen beroepsorganisaties hun actieplannen presenteren om de patiëntveiligheid te verbeteren