Материалы X Международной научной конференции

Шур, П. Г.

Belarusian

Electronic Library Pavel Sukhoi State Technical University of Gomel (GSTU)

Секция IV 161Л и т е р а т у р а  1. Институт истории НАН Республики Беларусь. – Режим доступа: http://nasb.gov.by/rus/organizations/institutes/inogum.php. – Дата доступа: 10.06.2014. 2. Фролов, И. А. Становление научной исторической периодики в Республике Беларусь  (1991–2014 гг.) / И. А. Фролов // Вестн. МГИРО. – 2016. – № 13. – С. 51–55. 3. Веснік БДУ : архіў нумароў. – Рэжым доступу: http://www.bsu.by/main.aspx?guid=184131. – Дата доступу: 20.01.2014. 4. Токть, С. Обзор белорусской исторической периодики / С. Токть. – Режим доступа: http://www.pavet.net/library/bel_history/articles/. – Дата доступа: 24.11.2013. МЕТАФАРЫЧНЫЯ ЎТВАРЭННІ ТЭРМІНАЎ  ІНФАРМАЦЫЙНА-ВЫМЯРАЛЬНАЙ ТЭХНІКІ П. Г. Шур  Установа адукацыi «Гомельскі дзяржаўны тэхнічны  ўніверсітэт імя П. В. Сухога», Рэспубліка Беларусь Навуковы кіраўнік М. У. Буракова, канд. філал. навук, дацэнт Тэрміналогія інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі як сучасная тэхнічная галіна ведаў прадстаўляе адкрытую сістэму, якая няспынна папаўняецца тэрмінамі, прадстаўленымі новымі паняццямі і прыстасаваннямі. Значная колькасць тэрмінаў данай галіны прадстаўлена метафарычнымі ўтварэннямі. Метафарызацыя лічыцца адным з найбольш перспектыўных спосабаў папаўнення навукова-тэрміналагічнага слоўніка, а таксама выступае важным сродкам  абазначэння комплексаў уяўленняў, якія да гэтага не мелі ў тэрміналогіі адэкватных найменняў. Тэрміны, якія ўзнікаюць шляхам пераасэнсавання агульнаўжывальных слоў,  у сваей семантычнай структуры змяшчаюць «як агульныя з гэтымі словамі прыметы, якія ў лінгвістычнай літаратуры называюцца інтэгральнымі, так і адрозныя, дыфе-рэнцыяльныя, што абумоўлены спецыфікай прыроды тэрміна» [1, с. 56].  Метафарызацыя ў тэрміналогіі з’яўляецца намінацыйным механізмам, які за-ключаецца ў выкарыстанні слова, што абазначае пэўны клас прадметаў, з’яў і г. д., для наймення аб’екта іншага класа (спецыяльнай сферы дзейнасці), падобнага ў якіх-небудзь адносінах да асноўнага [2, с. 296]. Аб’ектам даследавання нашай работы сталі метафарычныя ўтварэнні тэрмінаў інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі, а мэта – выявіць метафарычныя мадэлі ўтварэння тэрмінаў. Рэалізацыя пастаўленай мэты прадугледжвае вырашэнне наступных задач:  – выявіць і сістэматызаваць метафарычныя ўтварэнні ў тэрміналогіі інфарма- цыйна-вымяральнай тэхнікі; – апісаць іх мадэлі. Фактычны матэрыял аналізаваўся з выкарыстаннем апісальнага і параўнальнага метадаў. У тэрміналогіі інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі намі выдзелены тэрміны ме-тафарычнага тэрмінаўтварэння, у аснове якіх ляжыць падабенства адной прыметы або некалькіх прымет: 1) падабенства па якасці (свяцільнасць, звышмоцны, звышсла-бы, узбуджальны, масачны і інш.); 2) падабенства па форме (зорачка, лінія, стрэлка, ланцуг, кальцавы, кубічны, карта, слуп і інш.); падабенства па функцыі, дзеянні  і інш. (шпуля, магазін, парог, ключ, паўза, зашчапка і інш.). Найбольш пашыраныя мадэлі прадстаўлены ў наступнай табліцы.  Славянскiя мовы i культура ў прасторы i часе 162 Агульнаўжывальная  адзінка + значэнне Падабенства Тэрміналагічная  адзінка + дэфініцыя асветленасць ‘колькасць святла, ступень асвятлення’ [3, с. 68] па якасці асветленасць ‘светлавы паток на адзінку магутнасці’ [4, с. 48] дыхтоўнасць ‘вельмі добры, якасны’ [3, с. 191] па якасці дыхтоўнасць ‘адносны зровень актыўных страт у абмотцы шпу-лі, стрыжня і экрана’ [4, с. 23] адчувальнасць ‘уласцівасць адчувальнага’ [3, с. 48] па якасці адчувальнасць ‘мінімальнае змя-ненне ўваходнага сігнала АЦП, якое выклікае змяненне лічбавага кода на адзінку ЗП’ [4, с. 249] дзірка ‘невялікая дзіра’ [3, с. 178] па форме дзірка ‘атамы прымесі, якія аба-гачаюць монакрышталь станоў-чымі носьбітамі зарада’ [4, с. 29] адрас ‘месцазнаходжанне, мес-цажыхарства, а таксама абазна-чэнне, назва месцазнаходжання, месцажыхарства’ [3, с. 44] па форме адрас ‘нумар ячэйкі’ [4, с. 210] выток ‘месца, адкуль выцякае рака, ручай’ [3, с. 134] па функцыі, дзеянні і інш. выток ‘вобласць, ад якой пачы-наюць рух асноўныя носьбіты’ [4, с. 40] сцек ‘месца, прыстасаванне,  па якiм сцякае вада’ [3, с. 642]  па функцыі, дзеянні і інш. сцек ‘вобласць, да якой рухаюц-ца асноўныя носьбіты’ [4, с. 40]  затвор ‘рухомая металiчная або драўляная планка на прабоях  для запiрання дзвярэй’ [3, с. 255] па функцыі, дзеянні і інш. затвор ‘вобласць для кіравання токам, які працякае праз канал’ [4, с. 40] інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі  Трэба адзначыць, што размежаванне метафарычных пераносаў на падставе аб’ектыўных прымет (якасць, форма, функцыі, дзеянні і інш.) дастаткова адносна, паколькі на аснове такога роду падстаў для пераносу найменняў заўседы ляжыць супрацьпастаўленне на асацыятыўным узроўні. Заўседы прысутнічае эмацыянальнае ўспрыняцце аб’екта, без якога паняцце будзе цяжка параўнаць. Такім чынам, у даследаванай тэрміналогіі інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі актуальнасць метафарычных утварэнняў тэрмінаў абумоўлена наступнымі прычынамі: спадручнасць інфармацыйна-емістых сродкаў намінацыі складаных тэхнічных аб’ектаў, а таксама большая эфектыўнасць успрыняцця навуковых паняццяў. Л і т а р а т у р а  1. Мінакова, Л. М. Беларуская навукова-тэхнічная тэрміналогія: фарміраванне, функцыянаван-не, развіцце : манаграфія / Л. М. Мінакова, С. М. Аніськова, А. А. Станкевіч ; М-ва адукацыі Рэсп. Беларусь // ГДУ імя Ф. Скарыны. – Гомель, 2004. – 146 с. 2. Арутюнова, Н. Д. Метафора / Н. Д. Арутюнова // Лингвистический энциклопедический сло-варь / гл. ред. В. Н. Ярцева. – 2-е изд., доп. – М. : Большая Рос. энцикл., 2002. – С. 300–301. 3. Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы: Больш за 65000 слоў / пад. рэд.  М. Р. Судніка, М. Н. Крыўко ; афармленне А. М. Хількевіча. – 3-е выд. – Мінск : БелЭн,  2002. – 784 с. 4. Информационно-измерительная техника и электроника : учеб. для студентов высш. учеб. за-ведений / Г. Г. Раннев [и др.] ; под ред. Г. Г. Раннева. – М. : Академия, 2006. – 512 с. 

Метафарычныя ўтварэнні тэрмінаў інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі

https://elib.gstu.by/bitstream/handle/220612/18039/%d0%a8%d1%83%d1%80%2c%20%d0%9f.%20%d0%93.%20%d0%9c%d0%b5%d1%82%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d1%80....pdf?sequence=1&isAllowed=y

Метафарычныя ўтварэнні тэрмінаў інфармацыйна-вымяральнай тэхнікі

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Electronic Library Pavel Sukhoi State Technical University of Gomel (GSTU)