E-Tüketicilerin Şüpheli Online Etik Davranışlara Karşı Tutumlarını Ölçmeye Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Abstract

Bu çalışmanın amacı e-tüketicilerin şüpheli online etik davranışlara karşı tutumlarını (e-CEQOB) ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmeye çalışmaktır. E-tüketicilerin şüpheli online etik davranışlara karşı tutumlarını ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirmek için Churchill'in (1979) bilinen ölçek geliştirme sürecinin aşamaları takip edilmiştir. Oluşturulan maddeler Açımlayıcı Faktör Analizi sonucunda 24 maddeye düşmüştür. e-CEQOB ölçeğinin psikometrik özellikleri İstanbul, Türkiye'de birbirinden bağımsız iki farklı öğrenci-dışı örneklem üzerinde değerlendirilmiştir (Örneklem 1, N=635; Örneklem 2, N=800- tesadüfi olarak ikiye bölünmüştür (G1, n=438, G2, n=442)). e-CEQOB ölçeğinin geçerliliği istatistiksel olarak Doğrulayıcı Faktör Analizi'nde En Büyük Olabilirlik Kestirimi yöntemi (Lisrel 8.72) kullanılarak test edilmiştir. Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizleri sonucunda, güvenilirliği ve geçerliliği test edilip doğrulanmış bir 24 maddeli, beş faktörlü çok boyutlu bir yapıya sahip e-CEQOB ölçeği geliştirilmiştir. Literatürde e-tüketicilerin şüpheli online etik davranışlara karşı tutumlarını ölçmeye yönelik sınırlı sayıda çalışma olmasına rağmen, hiçbiri ölçek geliştirmenin bilinen adımlarını kullanarak geçerliliği ve güvenilirliği kanıtlanmış bir ölçeği geliştirmeye çalışmamış olduğundan, bu konu üzerine herhangi bir ölçek geniş kitlelerce kabul görmemiştir. Bu çalışma bu boşluğu doldurarak e-tüketicilerin şüpheli etik online davranışlara karşı tutularını ölçen güvenilir ve geçerli bir ölçek (e-CEQOB) sunmaktadır. e-CEQOB'un geliştirilmesi bu alanda çalışan araştırmacıların araştırmalarını hızla gelişen bu yeni mecraya da genişletebilmeleri için bir fırsat sunmaktadır. e-CEQOB'un farklı kültürlerde test edilmesi ölçeğin farklı kültürlerde güvenilirlik ve geçerliliğinin kanıtlanması açısından önem taşımaktadır.The purpose of this study is to develop a valid and reliable scale to measure e-consumers' attitudes towards ethically questionable online behaviors (e-CEQOB). A scale measuring e-consumers' attitudes towards such behaviors was developed using the conventional steps of scale development of Churchill (1979). The generated items were reduced to 24 items following EFA. The psychometric properties of e-CEQOB were assessed on two independent non-student samples in Istanbul, Turkey (Sample 1, N=635, and Sample 2, N=880 - randomly split into two (G1, n=438, G2, n=442)). The e-CEQOB scale was statistically confirmed and validated using CFA and Maximum Likelihood Estimation (Lisrel 8.72). As a result of EFA and CFA, a 24-item, five-factor multi-dimensional construct on e-CEQOB was developed and its reliability and validity were tested and confirmed. Taking into consideration the gap in the literature, this study has developed and validated an instrument that measures e-consumers' attitudes towards ethically questionable online behaviors. Although there are a limited number of studies on such, none has attempted to develop a scale using the conventional steps of scale development and none has been tested for validity and reliability, nor has any been widely accepted. This study fills this gap and presents a reliable and valid scale to measure the attitudes of e-consumers towards ethically questionable online behaviors (e-CEQOB). The creation of e-CEQOB serves as an opportunity for researchers studying in this rapidly developing medium to extend their research to critical ethical issues. The application of e-CEQOB to different cultures is important for testing its reliability and validity in different cultures in order to improve its validity