Kuban, Doğan

English

DSpace@FSM Vakif University

RESTORASYON KRlTERLERÎ VE «CARTA DEL RESTAUKO« J^Uıd»ul Teknik Üniverdteti MİBMII «akUMtl Mimarlık Tarihi doçenti DOĞAN K V B A N V » k ı f l a r D e r g i s i n i n I I I . sayısm^, saym M ü n i f S e r a v'ın « i t a l y a ' d a E s k i E s e r l e r ve G ü z e l S a n a t l a r ı n K o r u n * m a s ı » adı altında tercüme ettiği, bu memleketteki kanunî imkânlan anlatan foydalı bir yazısı intişar etmişti, t t a t y a'da tarihi ve artistik güzelliklerin ko-runmasiyle ilgili kanun 1909'da çıkmış, fa-lat ancak 1922'de tatbik mevkiine kona­bilmiş ve 1939'da yeni bir kanunla tadil edilmiştir. Bu kanunlarla konulan metod esaslan dışmda, restorasyon tekniği ba­kımından asıl önemli vesika, İ t a l y a -daki restorasyonlara, günümüzde de yol gösteıen, 1931 tarihli « C a r t a d e l R e s t a u r o» (Restorasyon kuralları) dır. Bu belgedeki kurallar E s k i E s e r l e r ve G ü z e l S a n ' a t l a r Y ü k s e k K u r u l u tarat'mdan hazır­lanmıştı. Asimda buradaki prensipler, ayni sene A t i n a'da toplannuş olan bey­nelmilel konferanstaki esaslarm bazı u-fak tefek değişikliklerle tekranndan iba-retthr. Bundan 30 sene önce, bu konfe­rans vesilesiyle toplanan mütehassıs ve restoratörkr, eski eserler için bir âfet ha­line gelmiş olan yeniden yapma, orijina­le irca metotlanmn zararlarım münakaşa etmişler ve bugün koruma ve değerlendir­me dediğimiz daha mütekâmil ve insanî restorasyon anlayışmm esaslannı atmış­lardır. Memleketimizde; senelerden beri. ol­dukça geniş ölçüde, yüriitülegelmekte olan restorasyon faaliyetlerinin, bütün iyi niyetlere rağmen, çok kere ilmî ve tek­nik kriterlerden lozak tatbikatma baka­rak, bir çeyrek asır önce yapılmış olan bu kongrede alman kararlann vc bun­lar üzerinde kurulmuş olan « C a r t a d e l R e s t a u r o» nun tam metnini, memleketimizdeki ilgililere bir kere da^ ha hatırlatmak ve bilmiyenlere de tanıt­mak istiyoruz. A t i n a konferansmm sonunda neşredilen tebliğin esas noktaları sunlarr dı : I — Bütün dünya memleketlerindeki âbideler, medeniyet, kültür vc insan kıy­metlerinin en önemli ifadeleri olarak mu­hafaza edilmeli ve bu alanda bütün dev­letler işbirl i^ yapmalıdır. (x) I I — Birçok memleketlerde restoras­yonu daha ziyade bir muhafaza şeklinde anlamak temayülü tesbit edilmiş (1931), ve restorasyonu gerektiren hallerde, şu ve­ya bu stilin tercih edilmesinin doğru ol­madığı belirtilmiştir. I I I — Abidelerin yaşıyabilmesinin, kuUanılmalanna bagU olduğu neticesine ve korunabilmesi için, şahsi mülkiyet hak-kımn icabında feda edilebileceği kanaati­ne varılmış bu konuda hükümetlerin ge­rekli tedbirleri almalan istenmiştir. (X) M=llc:lerar«sı işbirliğinin gUzel bir 8r-Beği olattk, A s u a n barajının insafı dola-yısiyle, M ı s ı r ve S u d a n'da sulsr al-tı»d« kslan bir çok Abidenin kurtarı>ma;ı vg-tunda. D o ğ u ve B a t ı bloklarına men­sup birçok memlokctlcırn ilim heyetlerinin ve ilimlerinin son zamanlardaki faaliyetlerini. ha. tırlatmak isleriz. 150 DOÖAN KUBAN I V — ö'müş yapılann restorasyonun­da anastiloz yapılabileceği, kazıdan son­ra korunması kabil olmıyan eserlerin, r8-lövelcri yapüdıktaıv <on«» tçkr^r g6mül. meleri ve arkeolegüurla miıriifurla^ aıiısı^* da sıkı bir işbiriiğii|U» HHnf i ^ U r t i l miştir. V — Restorasyonlar^, gerektiği tak­dirde, modem malzeBiefHiflrf»^İ8ıçSsa^ narmenin, kullanılabileceği kab^ edilııliş ve her türlü ilmi çareye başvuıüjtlraâsi' tavsiye edilmişti. V I — Konferansta, âiâdc jicr^efaber çevre karakterinin; muhafazası zarureti üzerinde de durulmuş, hattâ ^ ^ ç l a n n bu karakterin teşekkülündeki r o ^ belirtil* miştir. Abidelerin etrafonda telefon, tel­graf, elektrik direkleri, .i}ân ve reklftmla-nn kaldıniması, her memlekette eski eser­lerin tescil edilmesi ve arşivler yapılması talep edilmişti. Bütün bunların hakikaten tesirli ola­bilmesinin, halkın bi|gi ve terbiyesine bağh olduğu bu hususta, hükümetlerin bu anlayışı yaratacak eğitim faaliyetinde bulunması istenmişti. A t i n a konferansmm üstünden 30 yıl geçmiştir. Memleketimizde halâ 19. asır kriterleriyle yürütülen restorasyon fa­aliyetleri büyük bir çoğunluk teşkil et­mekte, ne ihtisas ne de idare adamlannda eski eserlerin muhafazası ve restorasyonu hakkmda sarih bir fikir tebellür etmiş bulunmaktadır. Bu konuob tesbit edilmiş ve uygulanmak mecburiyetinde olan kai­deler tâyin edilmedikçe, restorasyon ale-lâde bir tamir ve yenileme mahiyetinde kahp ayaküstü yapılmış keşiflere dayan­dıkça, millî servetin heba edilmesi ve kül­tür hazinelerinin yokedihnesi mahiyetin­deki bu garip faaliyet devam edecektir. Bu kısa girişe ilâve edeceğimiz « C a r t a d e l R e s t a u r o « memle­ketimizdeki tatbikat kriterlerinin maliye­ti hakkmda bizleri düşündürecek bir ve­sikadır. Ekserisi, bugün için de bir ger­çek olmakta devam eden bu prensipler, sağlam bir restorasyon politikası için, as­garî standartlar olarak kabul edihnelidir. Restorasyonu bir ilim ve sanat olarak telâkki eden meçhur mimar ve restcraîör A m b r o g i o A n n o n i gibi ustalar vejça daha .ciirotkâranıs kriterler ortaya alan ^ f i i n ü z rest(M:atorterinin fikirleri-Tljin larhjilmasi/ « C a r t a d e l R e $-t a u r o» dsİK prensiplerin veya benzer­lerinin benimsenmesi ve restorasvonun bir. politika değil fakat bir kültürel disip. iin-olarak kabulünden sonra gelecektir. • «Carta dd Restauro» Restonisy<»ı KuraDan : E s k i E s e r l e r ye G ü z e l S a n a t l a r Y ü k s d l î K i t r u l u . I t a l y a'da öıiemlî bir ulüsal problem olan âbidelerin restorasyonu konüsunda hâkim oln>ası gereken normları mütalâa etmiş, memleketimizin, ilim ve sanatın ele-Ic verdiği bu alanda söz götürmez öncülü­ğünü muhafaza etmek ve geliştirmek lü­zumuna iüanmıştır. Her restorasyonun (kazı ile birlikte olsun veya o lmas ın) , ha­rap olmuş elemanlann stabilitesini temin etmek, âbidenin sanat fonksiyonunu ko­rumak veya onu, bu fonksiyonu görecek hale getirmek, müze ve arşivlerde muha­faza edilenler kadar önemli olan, taşa hak­kedilmiş sanat ve tarih vesikalarına el koymak, konstrüksyon ve sanat tarihi bakunmdan yeni neticelere götürecek anatomik çahşmalara imkân vermek ba­kımından çok taraflı ve ağır mesuliyeti mucip olduğunu görmiiştür. Dolayısıyla, böyle bir meselede, acelelik bahanesi, pra­tik fayda veya şahsi kalite mülâhazalariy-le, mükemmel olmıyan, devamlı sarih bir kontrol ile sarih kriterlere sahip olmıyan bir davranışa, hiçbir şekilde cevaz verile-miyecegine kani olmuş, ve bu prensipleri, özel şahıslar resmî makamlar ve eski eser­lerin korunması ve tetkiki ile görevli ma­kamlar tarafmdan yapılan restorasyon­lar içm açık bir hakikat olarak kabul et­miştir. Restorasyon çalışnıalannda, değişik menşeli kriterlerden, kısmen dahi, sarfı­nazar edilemez. Hepsi bir arada mütalâa edilir. Tarihî sebepler, âbideyi zaman içinde meydana getiren çeşitli devirlerin ortadan kaldınimamasım, ilim adamlan-I RESTORASYON KRÎTERLERt V E «CARTA D E L RESTAURO. J51 01 şaşırtabilecek ilâvelerle tahrif edilme-joesini; analitik çakşmalann ortaya çı-^grcUğı malzemelerin oraya buraya daj^l-mşmasım; mimaıi tasavvurlar, yapıyı bir jMiat fonksiyonuna bağlamayı ve kabil oldufiu zaman bir ifade bütünlüğüne (stil l ya^t tgüy le karıştırmamak şartiyle), ka-vuştunnayı isterler. Şehirlinin hislerine, fdirin habra ve tahassürlerine bağlı kri­terler, pratik kullanma ve gerekli vast-talaıa bağh idari zaruretlerin neticesi or-taya çıkan kriterler vardır. 30 yüdan fazla biı* zamandanberi bu «landeı yapılan çalışmalar, genel olarak, fevkalâde neticeler vermiştir. Bunlardan, müşahhas ve öğretici bir bilgi bütünü çı* kanlabilir ve çıkanimahdır. Bu bilgiler kı^ymetlendirilerek, bundan böyle, gerek Y i i k s e k K u r u l u n kararlannda ve gerekse A b i d e l e r ve S a n a t M ü ş a v i r l i k l e r i çahşmalannda, deramh olarak esas ittihaz edilecek bir restora^n teorisi tesbit edilebilir. Pra­tik faaHyetlerle tahkik edilmiş böyle bir teorinin başlıca prensipleri şunlardır: 1 — thmalden ve aşınmadan dolayı ömrü ve mukavemeti azalan âbidelerin sağlamlaştmlmasi ve devamlı bir bakım gayreti gösterilmesi restorasyonun en ö-nemli konusudur. 2 — Tarihî kriterlere bağh kalmak şartiyle, sanat veya mimari bütünlük yö­nünden bir âbidenin ele alınması, birta­kım hipotezlere değil, fakat âbide bünye-Mnin verdiği bilgilere dayamr: böyle bir faaliyet yeni tasavvur olunan elemanlara değil, fakat, genel olarak, mevcut eleman­lara dayanan mutlak veriler olduğu tak­dirde söz konusu olabilir, 3 — Artık kullanılmıyan ve geçmiş medeniyetlere ait âbidelerde, meselâ an­tik devir eserlerinde, her çeşit tamamla­madan kaçmak icab eder. BÖylc yapılar­da ancak anastiloz, yani mevcut elemau-larm nötr malzeme ile, genel hatlanm meydana çıkarmak Ve muhafazalann: sağlamak kastiyle tamamlanmalan söz konusu olabilir. 4 — Yaşıyan, yani kullamlan yapılar, orijinal gayelerinden uzak maksatlarla kullanılarak, karakterlerini bozacak de­ğişikliklere ugramamahdırlar. 5 — Tarilü veya artistik kıymeti olan her eleman, hangi devre ait olursa olsun, stilistik bütünlük ve orijinale irca maksa-diylc, bir başka elemana yerini terkede-mez. Fakat muhafaza edilmelidir. Ancak pencerelerin ve kolonatlann sonraki de­virlerde yapılnuş dolgulan gibi, önemsiz vc mânası olmıyan lüzumsuz değişiklikle' re şcbep olan kısımlar ortadan kaldırıla­bilir. Bununla beraber, bu şekilde süb­jektif değerlendirmeler dahi, sıhhatli esaslara dayanmalı, herhangi bir resto» rasyon projesi müellifinin şahsi fikrine kalmamahdır. 6 — Âbide ve geçirdiği devreler kadar çevresi de önemlidir. Onu bu çevreden tecrit etmemek veya bu çevrenin karak­terini, kütlesi, rengi, stil ile rahatsız eden yeni konstrüksyonlarla bozmamağa gay­ret etmelidir. 7 — Eğer bir âbideyi ayakta tutabil­mek için tam veya kısmî bir tamamlama­ğa gitmek veya herhangi bir pratik kul­lanış sebebiyle ilâveler yapmak gerekirse, bunlar konstrüktif şemalann ifadesi olan çıplak ve sade bir karakterde vc kabil ol­duğu kadar az olmalıdır. Ve benzer stil­de bir ilâve ancak yapının genel hatların­da, dekorasyon asla mevzuubahis olma­dığı zaman kabul edilebilir. 8 — Bu ifâveler gayet kesin ve aşikâr olmalı, veya değişik malzeme kullanıla­rak veya kendilerini çeviren ve tamamen süssüz bir çerçeve korniş kullanılarak ve-yahutta damga (veya epigrafiler) kulla­nılarak belirtilmelidir. Bir restorasyon asla etüt edenleri şaşırtacak veya tarihi bir vesikayı tahrif edecek şekilde olma­malıdır. 9 — Bir âbidenin zayıflamış strüktü-rünü kuvvetlendirmek veya kütlesini ta­mamlamak için eskiden kullanılan kon-strüksyon metodlariyle gayeye ulaşıla­mazsa, en yeni metotlann kullanılması 

Restorasyon Kriterleri ve Carta "Del Restauro"

http://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/bitstream/11352/1423/1/Kuban.pdf

Restorasyon Kriterleri ve Carta "Del Restauro"

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

DSpace@FSM Vakif University