Higler, L.W.G.

NARCIS 

Waarnemingen aan de makrofauna van enige krabbescheervegetaties in Noordwest Overijssel I

Wageningen Yield 

Waarnemingen aan de rnakrofauna van enige krabbescheervegetat ies 
in Noordwest Over i j sse l 
door 
L.W.G. I l igler . t 3 -
I960 
I n l e i d i n g ; 
In de periode 26-7 tot 5-8 19^5 werden enige monsters genomen in-
plasjes bij Belt Schutsloot, te weten Dirkswijde, Vossebelt en Mastenbroeker 
Kolkje o In ieder van deze plasjes werden twee punten uitgezocht, waar met 
het blote oog zichtbare waterdieren zijn gevangen, steeds zo, dat de monsters 
twee aan twee vergelijkbaar zijn» Het ene punt lag aan de aan het open 
water grenzende rand van een krabbescheervegetatie, waar vrijwel uitsluitend 
krabbescheerplanten groeiden, soms met een enkel kikkerbeetplantje er 
tussen. Het andere punt werd gekozen midden in de krabbescheergordel, waar 
de vegetatie veel dichter was en bestond uit krabbescheer, kikkerbeet, 
kroossoorten, waterscheerling en lisdoddeo Hierdoor ontstaat een vrij grove 
selectie, die niet alleen kwalitatief verschillen binnen de plantengordel 
oplevert, maar, door de methode van vangen ook .kwantitatief. Een monster 
bestond namelijk uit dieren, die van twee grote krabbescheerplanten werden 
gehaald, alsmede de dieren, welke gevangen werden door met een schepnet 
twee slagen van ongeveer twee en een halve meter door de vegetatie te maken 
op een diepte van 25 tot 50 centimeter,, Op deze manier zijn de zes monsters 
onderling vergelijkbaar en ook met elders te nemen monsters in kwantitatief 
opzicht te vergelijken. 
De determinatie van de slakken is gecontroleerd door L.J.M. Butot, de 
determinatie van de libellen door B. Kiauta, terwijl de kokerjuffers nog 
door een specialist moeten worden bekeken- De opgaven van deze laatste 
dieren bevatten dan ook nog enkele onzekerheden. 
Gegevens over de monsterpunten s 
Het chloridegehalte bedroeg bij Dirkswijde 1', 58 nig/l, bij Dirkswijde 2 
57 mg/l? bij Yossebelt 1 en 2 resp. 48 en 53 rag/l en bij Mastenbroeker Kol! 
1 en 2 62 en 58 mg/l, waarbij het monster aan het open water 1 is genoemd 
en het «ïonster fn de vegetatie 2. 
-De-
1 
2. 
De monsterpunten 1 liggen alle aan de buitenzijde van de krabbe-
scheervegetatie, grenzend aan open water. 
De monsterpunten Dirkswijde 2 en Mastenbroeker Kolk 2 lagen dicht 
bij de vaste wal? liet monsterpunt Yossebelt 2 lag midden in een vele 
meters diepe krabbescheergordel» Bij dit laatste punt groeide dan ook geen 
lisdodde» Bij Vossebelt 1? (dat aan de westzijde van de plas was gelegen) 
waren de planten begroeid met draadalgen en Gloeotrichia sp.s welke aan-
groei bij Vossebelt 2 vrijwel ontbrak. 
De krabbescheergordel in het Mastenbroeker Kolkje was eveneens zeer 
breed (tenminste vijf meter)s terwijl deze in Dirkswijde niet meer dan een 
meter of twee was o 
Resultaten; 
In de tabel staan de organismen? die op de bovenbeschreven wijze 
gevangen zijn- Tevens zijn opgenomen insekten welke óp het water leven 
en die niet volgens een bepaalde op kwantitatieve vergelijking gebaseerde 
methode bemachtigd zijn. Deze dieren werden alleen gevangen als ze vlak 
bij de boot zaten? binnen bereik van het net dus en niet gedurende een 
vastgestelde tijd» Hét gaat omGerridae, Microveliidae, Mesoveliidae? 
Gyrinidae en Collembola. 
Het +teken in de tabel duidt alleen op de aanwezigheid van zekere dieren. 
De dieren zijn in de tabel systematisch gerangschikt, verdeeld in klassen. 
J. 
Dirkswijde Vossebelt Masten.brosker 
kolkje 
1 2 1 2 1 2 
HYDROZOA 
Hydra 
TURBELLARIA 
c f . Heso*fcoina 
Dendroc oe lum l a c t e u i n ( O . F . M ü l l e r ) 
B d e l l o c e p n a l a p u n c t a t a ( P a l l a s ) 
D u g e s i a l u g u b r i a ( O . C . S c h m i d t ) 
P l a n a r i a t o r v a ( O . F . M ü l l e r ) 
P o l y c e l i s n i g r a ( O . P . M l 1 e r ) 
P o l y c e l i s n e p t a / t e n u i s 
OLIGOCHAETA 
o f . L u m b r i c u s 
S t y l a r i a l a c u s t r i s ( l . ) 
HIRU#DINEA 
G l o s s i p h o n i a c o r n p l a n a t a ( L . ) 
G l o s s i p h o n i a h e t e r o c l i t a ( L . ) 
H e l o b d e l l a s t a g n a l i s ( L . ) 
Theromyzon t e s s u l a t u m ( O . P . M u l l e r ) 
H e m i c l e p s i s m a r g i n a t a ( O . P . M ü l l e r ) 
H a e m e n t e r i a c o s t a t a ( M ü l l e r ) 
p i s c i o o l a g e o m e t r a ( L . ) 
H e r p o b d e l l a o c t o c u l a t a ( L . ) 
H e r p o b d e l l a t e s t a c e a S a v i g n y 
H e r p o b d e l l a " t e s t a e e a T a r - n i g r i c o l l i s G» Brandes 
CRUSTACEA 
O s t r a c o d a 
A s e l l u s a q u a t i c u s ( L . ) 
A s e l l u s m e r i d i a n u s R a c o v i t z a 
A s e l l u s s p . 
Gammarus c f . p u l e x ( L . ) 
IFSECTA 
C l o e o n d i p t e r u m ( l . ) 
C a e n i s r o b u s t a E a t o n 
fcgrgÉeftcfyjWidi,''Jii_i (BJ- 'T) 
Pyrrhosoma nymphula ( S u l z . ) 
Coenagrion pu l che l lum van der L. 
Aeschna cysßiea (Mül l e r ) 
Aeschua v i r i d i s (Eversin.) 
C o r d u l i a aenea ( l . ) 
Sympetrum vulgatum (L . ) 
Sympetrum f laveo lum (L . ) 
Zygopte ra z e e r j u v . 
H a l i p l u s s p . juvo 
Hydropor in i j u v . 
D y t i s c i d a e j u v . 
I l i b i u s f e n e s t r a t u s P . 
Rh.au t u s e x o l e i u s P o r s t . 
A c i l i u s s p . juve 
Gyr inus marinus G y l l . 
Hydro-phi l i n a e j u v . 
Helodidae j u v . 
P h i l h y d r u s t e s t a c e u s P . 
2 
.2 
-3 
1 
2 
6 
3 
2 
1 
5 
1 
2 
6 
5 
^ 
i 
1 
1 
1 
5 
2 
7 
6 
20 
6 
19 
36 
1 
1 
2 
10 
7 
+ 
il 
20 
3 
1 
1 
3 
2 
1 
1 
1 
1 
1 
10 
3 
5 
130 
3 
23 
30 
1 
2 
7 
5 
1 
16 
35 
19 
6 
1 
1 
7 
15 
1 
35 
11 
1 
1 
12 
1 
9 
35 
1 
2 
1 
1 
4 
9 
+ 
10 
5 
20 
15 
1 
1 
2 
1 
2 
2 
1 
2 
1 
10 
2 
18 
3 
1 
3 
10 
30 
45 
2 
4 
2 
7 
10 
13 
2 
56 
19 
3 
1 
5 
4 
1 
1 
7 
l 
14 
30 
9 
3 
2 
1 
10 
4 
1 
1 
4 
9 
3 
4 
7 
2 
1 
1 
3 
A<-
Dirkswi jde V o s s e b e l t Mas tenbr»kolk je 
1 2 1 2 1 2 
Agraylea m u l t i p u n c t a t a Curt» 
Oxye th i r a c o s t a i i s Gurt o 
Holocen t ropus dubius Eambo 
Holocen t ropus p i c i c o r n i s Steph.,. 
Cyrnus i n s o l u t u s Mcc Lach« 
Pnryganea g r a n d i s L. 
Agrypnea p a g e t a n a Curt« 
Tr iaenodes b i c o l o r Cur t» 
O e c e t i s fur va Hamb . ., 
Limnophilus >lionbiouc Lu^oJ**o &+*". 
Limnophilus f l a v i c o r n i s Fbro 
T r i c h o p t e r a s p . (ook l e e g h u i s of pop) 
Paraponyx sp„ 
L e p i d o p t e r a juVo "P-
Iorii ,nr , |'"T"' o',rr °— 
S t r a t i o m y s s p , 
Chironomus spo 
Chaoborus sp« 
Notonecta glauca L. 
Notonecta sp» juv, 
Naucoris spo juv» 
Plea minutissima Fuess» 
Gerris odontogaster (Zett») 
G e r r i s a r g e n t a t u s Solium» 
G e r r i s sp» 
Microvelia reticulata (Burni.) 
M i c r o v e l i a umbr ico la Y/rob» 
Mesovel ia f u r c a t a Muls« & Hey 
Cymatia c o l e o p t r a t a ( P a b . ) 
Hespe roco r ixa l i n n e i (F iebo) 
Sigara fallen! (piebo) 
Sigara striata (L.) 
Sigara fossarum (leach.) 
Collembola 
67 
l 
l 
3 
2 
1 
42 
7 
i 
12 
3 
4 
-T 
1 
44 
l 
4 
1 
? 
1 
1 
1 
4 
9 
1 
25 
44 
10 
3 
47 
3 
9 
11 
3 
2 
13 
2 
11 
1 
32 
2 
1 
10 
1 
1 
1 
1 
8 
10 
1 
12 
4 
3 
1 
7 
2 
2 
2 
65 
10 
1 
•f 
1 
25 
186 
11 
7 
1 
1 
4 
2 
32 
10 
1 
1 
9 
AR AC M ID A 
Argyroneta aquatica (L.) 
Hydrachnellae 
GASTEROPODA 
Bithynia tentaculata (L.) 
Bithynia leachi (Shepp„) 
Viviparus contectus (Millet) 
Valvata cristata Mull» 
Acroloxus lacustris (L.) 
Planorbis corne us (L.) 
Planorbis planorbis (L«) 
Planorbis vortex (L.) 
Planorbis cont ortus (L.) 
Planorbis albus (MU11«) 
Planorbis complanatus (L.) 
Planorbis vorticulus 
Physa fontinalis (L. 
Limnaeastagnalis (L, 
Limn&ea auricularia 
Limnaea ovata (Drap 
Limnaea palustris {Hull») 
Myxas g lut in osa (ïllillo) 
Succinea sp„ 
Segmentina nitida (MUH») 
LAMELLIBRANCHIÀTA 
Sphaerium corneum (L.) 
Pisidium sp» 
1 
90 
1 
l 
2 
3 
1 
2 
6 
•1 A 
3 
6 
3 
63 
5 
l 
1 
2 
14 
7 
47 
4 
1 
17 
14 
11 
10 
2 
6 
4 
73 
3 
4 
4 
35 
1 
3 
2 
6 
7 
33 
2 
3 
3 
6 
17 
2 
11 
1 
20 
1 
1 
6 
4 
4 
2 
11 
317 
2 
5 
6 
l 
41 
1 
4 
29 
6 
15 
2 
2 
3 
11 
1 
1 
1 
16 
1 
72 
6 
6 
1 
35 
1 
10 
4 
2 
27 
5 
24 
Diskussie : 
Het aantal waarnemingen is te gering om conclusies te trekken. Het is 
misschien Y/ei nuttig om enige "schijnconclusies" te bespreken? zodat bij 
een voortzetting; van liet onderzoek op bepaalde problemen gelet kan v/orden» 
Allereerst kunnen v/e de vraag' stellen? of de gevolgde methode in 
.kwalitatief en kwantitatief opzicht bevredigend is» 
Eet aantal gevangen soorten is ongeveer honderd, waarvan 44 soorten-
in alle drie plasjes voorkomen» Dit is minder dan vijftig procent. Er zijn 
31 soorten, die uitsluitend in één der plassen gevangen zijn, nl. 12 in de 
Mastenbroeker Kolk, 10 in Dirkswijde en 9 in de Vossebelt» In dit laatste 
water zijn 31 soorten niet gevangen, in Dirkswijde 29 en in de Mastenbroeker 
Kolk 26 o 
Deze getallen duiden n,i, op een te beperkte monstername. Door het 
monster te vergroten kan dit ondervangen worden, terwijl dan tevens in 
kwantitatief opzicht een vollediger beeld kan ontstaan. Het is ook mogelijk 
om meerdere malen per jaar of zelfs per seizoen te vangen, wat naast wat 
grotere praktische bezwaren; het voordeel biedt van het ondervangen van 
seizoensfluctuaties » Een en ander moet experimenteel bepaald v/orden« 
Het lijkt mij goed eens gedurende één jaar te monsteren in voorjaar, 
zomer en najaar en tevens het monster uit te breiden tot 5 grote krabbe-
scheerplanten en 5 halen met het schepnet, zodanig dat één monsterpunt 
2 
een oppervlakte van ongeveer 50 m beslaat» 
Wellicht is later bij statistische verwerking van de gegevens een 
doeltreffende methodiek te ontwikkelen, die op meerdere plaatsen gebruikt 
kan worden bij onderzoek van krabbescheervegetaties« Als we dan vervolgens 
nagaan in de tabel, hoe de verschillen optreden, dan zijn daar twee benade-
ringswijzen mogelijk» In de eerste plaats s wat zijn de verschillen tussen 
de drie plasjes» voorzover dat uit de makrofauna misschien is te concluderen? 
En in de tweede plaats s v/at zijn de verschillen tussen de monsters, die aan 
de buitenkant van de vegetatiegordel zijn genomen, (l) en die, welke meer 
naar het vasteland midden in de krabbescheer genomen zijn (2)? 
Pij mogelijke verschillen in faunistische samenstelling tussen de 
plasjes valt dan de aandacht op soorten die in "grote" aantallen aanwezig 
zijn in een of twee wateren en in de overige volledig ontbreken. Enkele 
voorbeelden van zulke soorten zijn; 
Stylaria lacustris alleen in Dirkswijde en Vossebelt. 
Myxas glutinosa en Holocentropus dubius (als de polycentropidae tenminste 
goed gedetermineerd zijn) alleen in Yossebelt, 
S i g ar a f o s s ar um en Planorbis complanatus alleen in het Mastenbroeker Kolkje, 
Sigara fallen! alleen In Dirkswijde en Hastenbroeker Kolkje, 
Limnaea auricularia alleen in Dirkswijde o 
Een omstandigheid? die de Vossebelt kan doen verschillen van de beide 
/invloed van de 
andere wateren? is de/„Aremberger Gracht ? terwijl het optreden van lev/el 
in dit gebied van plaats tot plaats eveneens voor wisselende situaties 
verantwoordelijk kan zijn» Zo mogelijk dienen deze belangrijke invloeden 
geïdealiseerd en eventueel gemeten te worden» 
De monsters ïn de vegetatie zijn soortenrijker dan de monsters langs 
de rand. Dit Is alleen in het Hastenbroeker Kolkje niet gebleken? waar 58 
soorten in (l) en 50 In (2) zijn gevangen» Bij Dirkswijde en Vossebelt 
lagen deze verhoudingen respectievelijk 37 tegen 6l en 40 tegen 64» 
Het aantal soorten dat uitsluitend in (l) is gevangen, bedraagt 16? het 
aantal soorten alleen In (2) is 26» 
De voorkeur voor (l) lijkt vrij evident bij Piscicola geometra? Sigara 
falleni? Sigara striata en Sigara fossarum» 
In (2) zijn het de vliegelarve Stratiomys sp» en de slakken Succinea sp., 
Lymnaea palustris? Segnentina nitida en Planorbis contortus, die een vrij 
duidelijke voorkeur aan de dag leggen» Ook bij de slakken Bithynia tentaculata 
en Planorbis vortex treedt oen dergelijk verschil in voorkeur op» De laatste 
zit vooral in (2)? terwijl Bithynia tentaculata voornamelijk in (l) is 
gevangen. 
Uit de tabel zijn verder nog vele vragen te destilleren? die slechts door 
een voortgezet onderzoek beantwoord kunnen worden, V/aar om zijn er bv » zo weinig 
kevers gevangen? Zijn ze er niet of zwemmen ze te snel weg? K»men de Polycelii-
soorten werielijk vrijwel uitsluitend in het Hastenbroeker Kolkje voor? of 
zijn ze over liet hoofd gezien of toevallig gemist? 
Komt Glossiphonia heteroclita in krabbescheer (in de zomer) meer voor 
da,n Glossiphonia complanata? In het algemeen schijnt G. eomplanata talrijker 
te zijn (Dresscher '6<?) » Deze en soortgelijke problemen kunnen voor een groot 
deel opgelost v/orden door verder onderzoek? zowel in Noordwest Overijssel als 
elders in Stratioteta (krabbescheervegetaties)» In het kader van de RTVON-
projecten II 75, II 80 en H 87 zal hier door rapporteur aan verder worden 
gewerkt » 
Literatuur 2 
Dresscher» Th.» No & Ho Engels i960, De Nederlandse bloedzuigers 
(ïïiru^dinae) » Wetensch, Mededel o IûH'IV; ar. 39 = 
Har tog, O, den? ±9<o2i De Nederlandse platv/ormen - tricladida» ^etensciu 
Liededel o KNWY, ar, 42 = 
Leentvaar, P», 1960s Hydrobiologische Waarnemingen in het Plassengebied 
van MW-Overijsselo Rapport EIYOF. 


http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/397311

Waarnemingen aan de makrofauna van enige krabbescheervegetaties in Noordwest Overijssel I

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

NARCIS

Wageningen Yield