Zes biologische kleinfruittelers onderzochten in de afgelopen twee jaar de mogelijkheden van klimaatneutraal telen. Bemesting en dieselgebruik blijken op hun bedrijven een belangrijk bijdrage te leveren aan de carbonfootprint, terwijl elektriciteit nauwelijks een rol speelt. De ervaringen zijn gebundeld als Best Practices

Brouwer, Gerjan

Kamp, van der, Joris

Timmermans, B.G.H.

Organic Eprints

maart – 2015 | EKOLAND 26Zes biologische kleinfruittelers onderzochten in de afgelopen twee jaar de mogelijkheden van klimaatneutraal telen. Bemesting en dieselgebruik blijken op hun bedrijven een belangrijk bijdrage te leveren aan de carbonfootprint, terwijl elektriciteit nauwelijks een rol speelt. De ervaringen zijn gebundeld als Best Practices. TeksT Gerjan Brouwer, Bart timmermans & joris van der Kamp | foTo’s Gerjan BrouwerBij de berekeningen van de carbon footprint stuit-ten de deelnemers op de grenzen van het systeem. Er werd gediscussieerd over bemesting en de opbouw van organische stof in de bodem. Door aanvoer van organische stof wordt koolstof vastgelegd in de bo-dem. Een positieve organische koolstofbalans betekent dat op bedrijfsniveau meer CO2 wordt vastgelegd dan er wordt afgebroken. Internationaal is er veel discussie over het al dan niet meetellen van de koolstofvastleg-ging in de bodem. In de huidige rekenmethodieken wordt dit nog niet gedaan. Ook in het Praktijknetwerk BIO2 hebben we besloten deze CO2-vastlegging niet mee te nemen hoewel dit in andere projecten soms wel wordt gedaan. Wordt de opbouw van organische stof en daarmee het vastleggen van CO2 in de bodem wél meegenomen, dan valt de carbon footprint op alle bio-logische bedrijven positief uit. Zie grafiek 1 voor de aan bemesting gerelateerde CO2-emissies. Opvallend groot is de bijdrage van het transport van de mest.Bemesting en diesel leveren grootste Bijdrage aan de carBon footprint van Bio kleinfruittelersDeelnemer en demo-bedrijf Elze-Lia Visser van Fruit-weelde te Ingen: “Ik doe mee omdat we ons als biologische landbouwbedrijf ook moeten onderscheiden op het gebied van de carbon footprint en het energiegebruik. Carbon footprint is een vaag begrip, waar ik graag inhoud aan wil geven. Zo heb ik winter 2013/2014 zonnepanelen op mijn schuur aange-bracht, en besteed ik veel aandacht aan de gezondheid van mijn bodem. In 2014 hebben we bloemstroken ingezaaid om natuurlijke vijanden aan te trekken. Op mijn bedrijf van drie hectare staan braam, herfstframboos, pruim, kers en kiwibes.”Harald oltheten in een klaverbaan bij de kiwibesoverkapping van braam op fruitweelde Deelnemer en demobedrijf Harald Oltheten van De Ring te Oud Sabbinge: “Op ons kleinfruitbedrijf van vier hectare telen we kruisbes, rode bes, braam, framboos en mirabelles. Voor mij was meedoen aan het Praktijknetwerk BIO2 belangrijk om te zien waar we met ons bedrijf staan op het gebied van duurzaamheid. De aanvoer van stikstof gebeurt in de biologische teelt met organische meststoffen. Ik probeer om via eigen teelt van klaver extra stikstof voor de plant beschik-baar te maken. Praktische invulling van de klaverteelt vraagt om inventieve oplossingen. Als we klaver telen in de rijbaan, wanneer en hoe moeten we dit maaien? Wanneer profiteert het gewas van de extra aangevoerde stikstof?”Grafiek 1.  De bemesting gerelateerde emissies van één van de deelnemers. De bemesting is hier uitgevoerd met vaste rundvee- en paardenmest.Grafiek 2.  Voorbeeld berekening bijdrage Co2 emissie voor rode bes met en zonder overkappingKLEInFRuIt tELEnklimaaT- neuTraal 25002000150010005000rode bes metoverkappingrode bes zonderoverkappingmaterialenBemesting indirectBemesting directTranssport meststofProductie meststofmeststoffen uitrijdenGewas bespuitenoogstenBodembewerkingen/onkruidmaaienandere electriciteitirrigatieProductie meststof Transsport meststofTractor gebruikDirecte emissiesindirecte emissies uitspoelingindirecte emissies vervluchtiging3%8%20%35%16%18%27EKOLAND | maart – 2015  Wel of niet overkappen, levert dit voordeel op voor de CO2 footprint? Kleinfruitbedrijven gebruiken in diverse teelten regenkappen om het fruit te beschermen. Voor-delen zijn: een betere oogst door minder uitval door schimmelaantasting (+15%), een hogere kwaliteit en veel minder onkruidbestrijding en bodembewerkingen door een droger klimaat (>-50%). De CO2-kostenposten bestaan uit het overkappingsmateriaal: 2100 kg poly-ethyleen/ha. In de standaard rekenmethodiek van CO2-emissies van tuinbouw (PAS2050-1) worden materialen voor klimaatbeheersing niet meegerekend. Voor een zui-vere vergelijking is er een voorbeeldberekening gemaakt voor rode bes, waarin de fotprint van het materiaal wel is meegerekend. Overkappen levert dan per hectare een 31% hogere footprint op. Omgerekend: 176 gram CO2-equivalenten per kg product, 14% meer dan zonder overkapping (zie grafiek 2). Gekeken naar de omzet zijn er per euro omzet echter 12,5% minder CO2-emissies. Hierbij wordt uitgegaan van 50% meer omzet met over-kapping. Door overkapping kan eerder in het seizoen worden geoogst en is het product kwalitatief beter. Dit betaalt zich uit in een hogere prijs.Uitwisseling met biologische akkerbouwers en uit-voerders van ‘Boerenklimaat’ gaf de fruittelers een soort aha-erlebnis. Een aantal maatregelen uit de akkerbouw worden al in de fruitteelt toegepast, zoals maaien van grasbanen en grasmaaisel naar boomstrook brengen (maaimeststof), vaste rijpaden (vaste rijpadensysteem uit akkerbouw), oppervlakkige bewerking van de boom-strook (niet kerende grondbewerking), meerjarig gewas (niet-kerende grondbewerking), aanvoer organische stof (opbouw van organische stof in de boomstrook én onder de grasbaan levert positieve bijdrage aan carbon foot-print). Door deze uitwisseling kijken de deelnemers met andere ogen tegen het fruitteeltsysteem aan, en nemen de uitdaging aan om hun maaimeststoffen  efficiënter te benutten.‘overkappen levert een 31% hogere footprint op, maar per euro omzet 12,5% minder Co2-uitstoot.’fruittEELtIn de rijbanen staat grasklaver op biologische fruit-teeltbedrijven. Het Louis Bolk Instituut heeft op het bedrijf De Ring gemeten hoeveel stikstof dit per ha op kan leveren. In rijbanen met grasklaver van diverse leeftijden werd tijdens de tweede maaibeurt half mei de hoeveelheid stikstof gemeten. Dit was 19 tot 45 kg/ha stikstof. Per jaar wordt ca. zeven keer gemaaid. De eerste en laatste keer leveren minder stikstof. In totaal wordt dan zo’n 100-200 kg stikstof per ha geleverd. Op de Open Dag BIO2 van 6 juni werd de discussie gevoerd of de stikstof uit het onder de struiken gegooide maaisel ook daadwerkelijk voor de plant beschikbaar komt. Uit de biologische akkerbouw is bekend dat maaimeststof-fen moeten worden ondergewerkt voor een snelle verte-ring en betrouwbare vrijgave van stikstof. Dit vraagt in de fruitteelt om een aangepaste boomstrookbewerking. Mechanische onkruidbestrijding moet zich tevens rich-ten op het maaien en onderwerken van grasklaver. Telers van biologisch kleinfruit hebben afgelopen jaar inzicht gekregen in de carbon footprint en het energie-gebruik van hun eigen bedrijf. De bemesting is belang-rijk. Door de keuze in meststoffen én het tijdstip van toedienen zijn ‘verliezen’ te voorkomen. Klaver blijkt een veel grotere rol te kunnen spelen dan van te voren gedacht. Fruitteelt is een meerjarig systeem waar niet jaarlijks de grond wordt omgezet, met vaste rijpaden wordt gewerkt en eigen teelt van maaimeststoffen in de rijbaan mogelijk is. Een overzicht van Best Practices is gemaakt aan de hand van de ervaringen in dit Prak-tijknetwerk. Gerjan Brouwer is werkzaam bij DlV Plant BV, Bart Timmermans bij het louis Bolk instituut en Joris van der kamp bij soil & more internationalHet Praktijknetwerk Bio2 liep van december 2012 tot december 2014. in het project werkten zes kleinfruittelers samen aan duurzaamheid. De carbon footprint en het energiegebruik van de deelnemers is in kaart gebracht. Dat leverde veel informatie op over het effect van verschillende bedrijfstypes op de Co2 uitstoot. Bij vermindering van input gaat het om praktische invulling van teeltmaatregelen. Het Praktijknetwerk is gefinancierd door het ministerie van economische Zaken.

Kleinfruit klimaatneutraal telen: Bemesting en diesel leveren grootste bijdrage aan de carbon footprint van bio kleinfruittelers.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Organic Eprints