Cnudde, J.P.

Mahauden, Michel

Dutch

Ghent University Academic Bibliography

rijksuniversiteit gent VERSLAG BETREFFENDE DE GEOLOGISCHE EN HYDROGEOLOGISCHE CRITERIA VAN HET ST.-AMELBERGA MINERAAL WATER TE MATER Opdrachtgever : BVBA ST.-AMELBERGA-BRONNEN Leiding : Prof. Dr. W. DE BREUCK Verslag en studie : Dr. J.P. CNUDDE Lic. M. MAHAUDEN Onderzoek : TGO 87 /12(B) Datum : mei 1987 laboratorium voor toegepaste geologie en hydrogeologie geologisch instituut S 8 krijgslaan 281 B-9000 gent telefoon 091-22.57 .15 INHOUD 1. INLEIDING 2. LIGGING EN BESCHRIJVING VAN HET WINNINGSPUNT 3. GEOLOGIE - STRATIGRAFIE - HYDROGEOLOGIE 4 4. WINNINGSWERKZAAMHEDEN 6 5. ZONE TER BESCHERMING VAN DE WINNINGSPUT TEGEN VERONTREINIGING 6 Bijlage VERBAND TUSSEN DE BODEMGESTELDHEID EN DE AARD EN HET TYPE VAN DE MINERALE SUBSTANTIE 10 REFERENTIES 13 VERSLAG BETREFFENDE DE GEOLOGISCHE EN HYDROGEOLOGISCHE CRITERIA VAN HET ST.-AMELBERGA MINERAAL WATER TE MATER 1. INLEIDING Het Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie van de R.U.G. werd door de BVBA ST. AMELBERGA-BRONNEN aangezocht om een dossier op te stellen aangaande de geologische criteria van hun mineraalwater. Onderhavig verslag bevat de elementen zoals vastgelegd bij K.B. van 11 oktober 1985 betreffende natuurlijk mineraal- en bronwater. Het bedrijf ontgint sinds 1922 3 bronnen! de St.-Amelberga bronnen! genoemd naar de patroonhei I i ge van de parochie en gelegen aan het 'GOOT JE" te Mater. Het tot op heden familiaal gebleven bedrijf liet in 1986 door de firma NOTERMAN een put boren in de sokkel tot een diepte van 172 m! waarvoor een afzonderlijke aanvraag voor gebruik als mineraal water werd inge-diend. 2. LIGGING EN BESCHRIJVING VAN HET WINNINGSPUNT De ST. AMELBERGA-BRONNEN, het winningspunt evenals de bedrijfs-gebouwen! bevinden zich ongeveer op +59*, ca. 250 m ten N van de dorps-kern van Mater (Fig. 1 ), op de oostelijke flank van de vallei ingesneden door de St. Amelbergabeek waarvoor de bronnen van het bedrijf de belang-rijkste kontinue watertoevoer verzekeren. De vallei van de St. Amelbergabeek zelf bevindt zich aan de noorde-lijke flank van de heuvelrug gevormd door de Volkegemberg en de Varent-berg waarvan de toppen zich respektievelijk op ca. +99 ongeveer 2 km meer zuidwestelijk en op ca. +104 ongeveer 2 km meer zuidoostelijk bevinden. De lokalisatie van de winningsput en van het reservoir is weergegeven in fig. 2. * Alle peilen in dit verslag zijn aangegeven t.o.v. T.A.W. (Tweede Alge-mene Waterpassing van het Nationaal Geografisch Instituut). Fig. 1 - Ligging van de BVBA St. Amelberga-bronnen. Uittreksel kaart N.G.I. 1/10.000 (2de ed. 1978) I 1\) I - 3-1186 I I -1.1,1/ I I I I 0 10 20 I-r "( j Jb I I Fig. 2 - Lokalisatie van de winningsput, het reservoir en van de winnings- en fabricage-installaties. -4-3. GEOLOGIE - STRATIGRAFIE - HYDROGEOLOGIE Steunend op de boorbeschrijving van de firma NOTERMAN en de gege-vens van A. HACQUAERT opgenomen in een "Geologische en hydrologische studie van de ST. AMELBERGABRONNEN te Mater" (1 april 1937) kan men de vermoedelijke geologisch-stratigrafische bouw als volgt schetsen : Maaiveld +62,5 Kwartair 0,5 tot 3 m bruine leem - Tertiair : Eoceen 7 m groen tot grijsgoen (tot bruin door verwering) gfaukoniet-houdend enigszins kleiachtig zand van het Paniseliaan (P1d) met onregelmatige bankjes zachte zandsteen, veldsteen (in de boring aangetroffen op ca. 5 m diepte) - 20 m groengrijze gfaukoniethoudende zandige klei (ca. 6 m P1c) tot kompakte klei (ca. 4 m P1 m) van het Paniseliaan en zandige klei tot fijn zand van het feperiaan (ca. 10 m Yd) - 0,5 m steenbank (overgang Y d- Y c) - 69,5 m grijze plaatselijk zandhoudende klei van het feperiaan (Yc). Pafeoceen - 10 m grijsgroen glaukoniethoudend fijn zand (L 1 d) gevolgd door 8 m grijzer meer kleiig zand (L 1 c), beide behorend tot het Lan-den i aan - Primair : 54 m zwarte rots van het Cambro-Sifuur met aan de top zachte-re (verweerde) banken. Vermoedelijke geologische verklaring Maaiveld : ca. +62,5 Kwartair van 0 tot 3 m Paniseliaan van 3 tot 20 m P1d van 3 tot 10 m P1c van 10 tot 16 m ? P1 m van 16 tot 20 m ? - 5-leperiaan van 20 tot 100 m Yd van 20 tot 30 m Yc van 30 tot 100 m Landen i aan van 100 tot 118 m L1d van 100 tot 110 m L1c van 110 tot 118 m Paleozoïcum (Cambro-Siluur) van 118 tot 172 m Het water bevindt zich in de scheuren en spleten van de sokkelge-steenten (schalie van het Cambro-Siluur). Ze worden afgedekt door slecht doorlatende afzettingen bestaande uit verweringsklei, aan de top van de sokkel, bedekt met Landen i aanklei (L 1 c). De watervoerende laag van de sokkel heeft dus een quasi afgesloten karakter met bij pomping eventueel een zeer langzame insijpel ing vanuit het Landeniaan-zand (L 1 d). De bovenzij de van de sokkel I i gt op ca. -55,5. De grondwaterstand op 9.3.1987 (put in rust sinds 5.3.1987) lag op -42,66. Uit verdere me-tingen* in maart 1987 werden volgende gegevens voor deze winningsput af-geleid : - debiet 0 = 4,6 m3/h - verlaging s = 4,2 m - specifieke capaciteit 0/s = 1,1 m3 /h/m Rekening houdend met deze waarden kan men een maxi maal toelaatbaar debiet voor deze put bepalen. Als men aanneemt dat het water tot ca. 1 m boven de bovenzijde van de sokkel mag worden afgepompt, dan bedraagt het maximaal debiet ca. 14 m3/h. Dit is een theoretische waarde waarbij voor maart 1987 een lineair verband tussen 0 en s wordt verondersteld. Gezien de pomp een maxi male capaciteit van ca. 4,6 m3 /h heeft kan een kontinue pomping met dit debiet (100 m3/dag) geen enkel probleem op-leveren. * De metingen werden verricht bij abnormale zware werkomstandigheden van het bedrijf. De pomping werd gestart op maandag rond 8 uur, de metingen werden uitgevoerd de daaropvolgende vrijdag rond 17 uur voor het stil-leggen van de pomp tengevolge van de week-end rust. - 6-4. WINNINGSWERKZAAMHEDEN De putkonstruktie en de vermoedelijke litologische en stratigra-fische doorsneden van de winningsput in de sokkel zijn aangegeven in fig. 3. De put is afgewerkt met een gebetonneerde voorput van ongeveer 1 m diep, afgesloten met een deksel. De stalen verbuizing is in de vloer van de voorput gecementeerd zo-dat infiltratie van verontreinigd water tussen de verbuizing en het ter-rein uitgesloten is. De stalen verbuizing is bovenaan afgesloten. Boven-aan is echter een klein pei !buisje aangebracht. De onderwaterpomp bevindt zich volgens de eigenaar 8 m boven de top van de sokkel zodat de water-voerende laag aldus nooit te sterk kan worden aangepompt. Het water wordt via een polyethyleen opvoerdarm en een gegalvaniseerde buis naar het be-drijf gepompt. Het schema van de winningswerkzaamheden is in fig. 5 weergegeven. 5. ZONE TER BESCHERMING VAN DE WINNINGSPUT TEGEN VERONTREINING De beschermingszone van grondwaterwinningen van categorie c is vastgelegd door het Besluit van de Vlaamse Executieve van 27 maart 1985. Naar analogie met dit Besluit zijn voor de waterwinning van de BVBA ST.-AMELBERGABRONNEN het waterwinningsgebied en de beschermingszones afgeba-.kend. Met behulp van benaderende formules kunnen invloedszones (bescher-mingszones) rond waterwinningen worgen berekend. Hierbij nemen we als windebiet het maximaal toelaatbare debiet aan (DE SMEDT, 1983). Voor de berekeningen baseren we ons op een porositeit van 6 % (schalie). De zones zijn aangegeven in fig. 4. Men neemt aan dat het waterwin-ningsgebied zich 20 m van een winningsput uitstrekt. De op deze manier berekende invloedzones gaan uit van verblijftijden van het toestromende grondwater in het watervoerende pakket. De verblijftijd van het water in de lagen boven de watervoerende laag is dus niet meegerekend wat een veilige marge betekent. De putten betrekken immers water uit een Q) ...... +62,50 diepte (m) !peil (m TAW) 0 bO 0 0 ..... ::3 50 50 0 100 - 50 150 -100 180 ~ § - 7-klei schalie -I Q) ~ V) co '2 co co:= 0.. ~ co co ·;:::: Q) ~ Q) -I Q) ~ "0 co ~ co co ...... ....l ~ ~ ..!o:: ..!o:: ~ -.... ...... co ..... .... ~ ~ EZ] . .leem zand Q) Q) .c-o .~~ ~ .... ..co uo Q)"O !-< f--- beschermbuis ~ 159 rrrn -42,66 (maart '87} ~ stalen buis ~ 127 q Fig. 3 - Technische en vermoedelijke litologische en stratigrafische doorsneden. a/ ~ ~ winningsput U'Jj ., 0 waterwingebied ® besdhermingszone I @ beschermingszone II / / - 8-I I I I o /f!j6 k-)/4o ~ k 1f.Jo 0 10 c::- 20 Fig. 4 - Uitbreiding van het waterwingebied en de beschermingszones voor de winningsput van het "ST.-AMELBERGA MINERAAL WATER". 30 m I -9-"artesische'' laag die bedekt is door ondermeer de Landeniaanklei en de ca. 70 m dikke "kleilaag" van het Yc. Men mag dus stellen dat de kans op verontreiniging gering of nihi I is. Hierbij dient wel opgemerkt dat een verkeerde exploitatie van de putten kwal iteitsveranderingen van het sokkelwater kan teweegbrengen (zie 3 - maxi maal toelaatbare debiet). Een nauwkeurige begrenzing van de beschermingszone 111 vastleggen is niet mogelijk. Wel blijkt uit het algemeen stijghoogtepatroon in de sokkel dat de grondwaterstroming NW gericht is (voeding gebeurt voorna-melijk vanuit het SE). 1. waterpomp 7. spoelmachine 2. koolzuurverzediger 8. verwarmingsketel voor de spoelmachine 3. flessenketting 9. stapel koolzuurflessen ( ca. 20 ) 4. sluitmachine 10. etiketteermachine 5. vulmachine 11. mazouttank ( 6.000 liter ) 6. sirooppomp + ketels 12. flessendraaimachine ( menging water met suiker ) 3 CD 1:\0 .. ~ ~erkplaats . G-c.9 magazijn . volle bakken 12 magazijn - leeggoed ~ @J ~11' 7 6 '---- ~ deur de ur DOOft inriiooort 9 Fig. 5 - Schema van de installaties -10-VERBAND TUSSEN DE BODEMGESTELDHEID EN DE AARD EN HET TYPE VAN DE MINERALE SUBSTANTIE De watervoerende sokkelgesteenten zijn vermoedelijk fyllieten van Ordovi-ciaan-Siluur ouderdom (R. LEGRAND, 1968). Een aantal parameters die de aard en het type van de minerale sub-stantie in een natuurlijk grondwater bepalen zijn - de reaktie van een grondwater met het gesteente; een natuurlijk water streeft ernaar in evenwicht te zijn met de omgeving - de ouderdom van het water - de aard en het type van de minerale substantie van voedingswater. Menselijke ingrepen kunnen de kwaliteit van een grondwater be'fn-vloeden. Het "MINERAAL"-water is getypeerd volgens het klassifikatiesysteem van P. STUYFZAND (1986). Dit houdt rekening met - het chloridegehalte - de totale hardheid het type (gevormd door het dominerende kation en anion in de ionenba-lans) de kationenuitwisselingscode (som van de Na+, K+ en Mg2+, in meq/1, gecorrigeerd voor een zeezoutbijdrage). Aldus is dit "MINERAAL"-water een zoet, zeer zacht water van het natriumbicarbonaattype met een (Na+K+Mg)-overschot. Dit overschot duidt meestal op een verdringing van zout door zoet water. -11-De voornaamste voedingszone van de watervoerende laag van de sokkel bevindt zich hoofdzakelijk in het bekken van de Boven-Dender en in Brabant waar de kleilagen van leperiaan- en Landeniaanouderdom de sokkel-gesteenten niet meer bedekken. Van deze voedingszone af bemerken we een chemische evolutie samenhangend met de diepte. Volgens J. DELECOURT (in CNUDDE, 1976) kan deze evolutie in 4 stappen worden opgesplitst; ze zijn voorgesteld in een Piper-diagram (fig. 6). In fig. 6 is tevens het "MINERAAL"-water voorgesteld. Het ligt in zone 111, het is aldus een zacht alkalisch water gekenmerkt door een toename van het Cl--gehalte - 2-en dus een relatieve afname van HC03 + co3 gaande van 75 % tot 25 % van de anionen. Bij de kationen is het relatieve gehalte aan Na+ + K+ zeer hoog (meer dan 95 %); de Na+ concentratie stijgt met de diepte. Deze zone is normaal de verziltingszone, met een totaal zoutgehalte gaande van 500 tot 3000 mg/1. Het fluorgehalte bedraagt in het voorjaar 1987 2,3 tot 2,6 mg/1; dit is een belangrijke verhoging t.o.v. de waarden voor het najaar 1986 (0,9 tot 1,2 mg/1). Een di rekte verklaring kan hiervoor niet worden gege-ven. Fluor kan afkomstig zijn van de verwering van fluoriet of apatiet. In andere mineralen, zoals sommige mica's, kan F- een gedeelte van de OH--ionen vervangen. Mogelijk kunnen ook OH- en F--ionen tegen el-kaar uitgewisseld worden in anionenuitwisselingsprocessen, bv. aan kaoli-nietoppervlakken. Hierbij mag men niet uit het oog verliezen dat er ook een onrecht-streekse voeding van de sokkel kan gebeuren door water dat vanuit het Landen i aan doorheen de klei van het L 1 c en/ of de verweringskleien van de top van de sokkelgesteenten infiltreert. Enkel gedetailleerde studies kunnen hierover meer inlichtingen verschaffen. • .• maart 1987 [) oktober 1986 G~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~.~~~G ~ ~ ~ ~ ro ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ro m ~ ~ w ca•• ct-Fig. 6 - Piper-diagram met de relatieve ionenverdeling van het ST. AMELBERGA MINERAAL WATER I ...... 1\) I -13-REFERENTIES CNUDDE J.P., 1876. Resistiviteitssonderingen op grote diepte en hun toepassing bij de studie van de geologie van Vlaanderen, 300 p. Gent : R.U.G. - Geologisch Instituut (Doctoraatsproefschrift). DE SMEDT F., 1983. Nota over de bepaling van invloedszones en de verla-ging van het waterpeil rond grondwaterwinningen. V.U.B. Interne nota, 4 p. LEGRAND R., 1968. Le Massif du Brabant. Toelicht. Verh. Geol. Kaart en Mijnkaart Belg. 9, 148 p. STUYFZAND P., 1986. A new hydrochemical classification of watertypes. Principles and appl i cation to the coastal dunes aquifer system of the Netherlands. Paper presented at the 9th Salt Water Intrusion Meeting, Delft 12-16 May 1986. 

Verslag betreffende de geologische en hydrogeologische criteria van het Sint-Amelberga bronwater te Mater

rijksuniversiteit gent VERSLAG BETREFFENDE DE GEOLOGISCHE EN HYDROGEOLOGISCHE CRITERIA VAN HET ST.-AMELBERGA-BRONWATER TE MATER Opdrachtgever : BVBA ST.-AMELBERGA-BRONNEN Leiding : Prof. Dr. W. DE BREUCK Verslag en studie : Dr. j.P. CNUDDE Lic. M. MAHAUDEN Onderzoek : TGO 87/12 Datum : mei 1987 laboratorium voor toegepaste geologie en hydrogeologie geologisch instituut S 8 krijgslaan 281 B-9000 gent telefoon 091-22.57.15 INHOUD 1. INLEIDING 2. LIGGING EN BESCHRIJVING VAN HET WINNINGSPUNT 3. GEOLOGIE - STRATIGRAFIE - HYDROGEOLOGIE 4 4. WINNINGSWERKZAAMHEDEN 9 5. ZONE TER BESCHERMING VAN DE WINNINGSPUTTEN TEGEN VERONTREINIGING 9 Bijlage VERBAND TUSSEN DE BODEMGESTELDHEID EN DE AARD EN HET TYPE VAN DE MINERALE SUBSTANTIE REFERENTIES VERSLAG BETREFFENDE DE GEOLOGISCHE EN HYDROGEOLOGISCHE CRITERIA VAN HET ST.-AMELBERGA-BRONWATER TE MATER 1. INLEIDING Het Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie van de R.U.G. werd door de BVBA ST. AMELBERGA-BRONNEN aangezocht om een dossier op te stellen aangaande de geologische criteria van hun bronwater. Onder-havig verslag bevat de elementen zoals vastgelegd bij K.B. van 11 oktober 1985 betreffende natuurlijk mineraal- en bronwater. Het bedrijf ontgint sinds 1922 3 bronnen. de St.-Amelberga bronnen. genoemd naar de patroon-hei I i ge van de parochie en gelegen aan het 'GOOT JE" te Mater. Het tot op heden familiaal gebleven bedrijf liet in 1986 een put boren in de sokkel tot een diepte van 172 m, waarvoor een afzonderlijke aanvraag voor ge-bruik als mineraal water werd ingediend. 2. LIGGING EN BESCHRIJVING VAN HET WINNINGSPUNT De ST. AMELBERGA-BRONNEN evenals de bedrijfsgebouwen. bevinden zich ongeveer op +59*, ca. 250 m ten N van de dorpskern van Mater (Fig. 1), op de oostelijke flank van de vallei ingesneden door de St. Am eibergabeek waarvoor de bronnen van het bedrijf de belangrijkste kontinue watertoe-voer verzekeren. De vallei van de St. Amelbergabeek zelf bevindt zich aan de noorde-lijke flank van de heuvelrug gevormd door de Volksgemberg en de Varent-berg waarvan de toppen zich respektievelijk op ca. +99 ongeveer 2 km meer zuidwestelijk en op ca. +104 ongeveer 2 km meer zuidoostelijk bevinden. De lokalisatie van de winningspunten en de reservoirs is weergegeven in fig. 2. * Alle peilen in dit verslag zijn aangegeven t.o.v. T.A.W. (Tweede Alge-mene Waterpassing van het Nationaal Geografisch Instituut). d 1978) 1/10.000 (2de e . ..------- - ---- --..-r----11.85 ,. I I \ ~ . \ ' d) I I ; · / I ss~/ 1 11'.1 / opvangput I b . 1tV ' 0 10 20 I-Fig. 2 - Lokalisatie van bronnen, reservoir en schema van de winnings- en fabrikage-installaties. 3. GEOLOGIE - STRATIGRAFIE - HYDROGEOLOGIE Steunend op de gegevens van A. HACQUAERT opgenomen in een "Geolo-gische en hydrologische studie van de ST. AMELBERGABRONNEN te Mater" (1 april 1937) verkrijgt men een duidelijk beeld van de plaatselijke geo-logisch-stratigrafische bouw. A. HACQUAERT merkte daarbij op dat de valleien welke ongeveer lood-recht op de noordelijke flank van de heuvelrug verlopen, een merkbare dissymetrie van de flanken vertonen, met westelijke flanken die steiler zijn dan de oostelijke. Terwijl de tertiaire heuvels met hun zacht naar het noorden hellende lagen op de oostelijke flank en op de top door een dikke leemmantel bedekt zijn, is deze op de westelijke flank veel dunner of ontbreekt hij zelfs, zodat het Tertiair er rechtstreeks dagzoomt. Om de dikte van de leem laag te bepalen voerde A. HACQUAERT 4 boringen uit waarvan de ligging op de geologische schets in fig. 3 is weergegeven. De dikte van de leemlaag voor de diverse boringen is weergegeven in tabel 1. Tabel 1 - Dikte van de leemlaag in de 4 boringen uitgevoerd door A. HACQUAERT (1937) Boring Diepte nr. Tertiair (m) 1,80 2 3,80 3 4,00 4 4,50 Op te merken valt dat bij boring 4 de basis van de leem laag niet werd be-reikt. De watertafel werd aangetroffen op 3,10 m. t ® • a [J]] . ·2------.1:!._-_-_-_-_-_-..: _- _".--_-_---_-_ __:;,i} __  _ MATER_--_-_-_:_--...:...:)i._-_-_-_-kerk bron ---boring ---.. AlluvilJil ~ Paniseliaan zand Pa niseliaan klei D Ieperiaan zand . . Fig. 3 - Geologische schets van het brongebied Het verloop van de tertiaire lagen wordt op de geologische doorsne-de in fig. 4 weergegeven. Van boven naar onder onderscheidt men : - Kwartair : - moderne alluvia op de bodem der valleitjes - 0 tot 4,5 m gele tot geelbruine leem - Tertiair : Paniseliaan 1. groen tot grijsgroen (tot bruin door verwering) glaukoniet-houdend enigszins kleiachtig zand met onregelmatige bankjes zachte zandsteen (veldsteen), 2. groengrijze tamelijk kompakte tot plastische klei - leperiaan kleiachtig glaukoniethoudend zeer fijn zand. Uit deze doorsnede volgt dat : - de bronnen ontspringen waar het kontakt van Paniseliaan zand op Paniseliaan klei dagzoomt en de kwartaire leemmantel uiterst dun of af-wezig is - het Paniseliaan zand de watervoerende laag en de Paniseliaan klei de stuwlaag vormen - het bronwater dus van freatische tot semi-freatische oorsprong is - het water langzaam door de leemmantel filtreert, waardoor deze een debietregelende funktie bezit. De hydrageologische doorsnede is weergegeven in fig. 5. Het gezamenlijk debiet van de gecapteerde bronnen bedraagt 3,6 m 3 /uur. De temperatuur van dit bronwater bedraagt ongeveer 10-11 °C. beek I bronnen steenweg Q)l E~ • I 10 20 OÎI•.:::::=-•E:Jiliii:0:::::=1:5q.o m 30 I<·:J zand ~leem ~klei G) boring \, bron Fig. 4 - Geologische doorsnede van het brongebied beek bronnen steenweg E~ Q)l ' I 10 20 0 50 100 m M M W i 30 CJ doorlatend ~weinig door- (77') ondoorlatend ~ latend ILLJ G) boring \,bron -:--watertafel Fig. 5 - Schematische hydrageologische doorsnede van het brongebied 4. DE WINNINGSWERKZAAMHEDEN Het bronwater wordt opgevangen via horizontaal gerichte gegalvani-seerde buizen in de waterhoudende zandlaag, welke in een gemetselde vier-kante (bakstenen) put, met betondeksel, uitmonden (fig. 6a.). Nabij de bronnen, waar de leem het dunst is worden de bovenste la-gen op 0,60 tot 0,70 m diepte gedraineerd, hetgeen nabij de bron opper-vlakkig infiltrerend water verhinderd. Het geheel van de bronnen en om-geving blijkt tevens niet vervuild, noch verstoord. Het water wordt vanuit het gemetselde reservoir (3000 I) via een gegalvaniseerde buis naar de fabriek gepompt. De inplanting van de winnings- en fabricage-installaties is weerge-geven op figuur 6b. 5. ZONE TER BESCHERMING VAN DE WINNINGSPUTTEN TEGEN VERONTREINIGING De bescherm ingszone voor grondwaterwinningen van categorie C is vastgesteld door het Besluit van de Vlaamse Executieve van 27 maart 1985. Naar analogie met dit Besluit zijn voor de waterwinning van de BVBA ST.-AMELBERGA BRONNEN het waterwingebied en de beschermingszones afgeba-kend (fig. 7 en 8). Hierbij neemt men aan dat : - de porositeit van de watervoerende laag 30 % is, - de hydraulische doorlatendheid van het reservoirgesteente 5 m/d is, - de grondwaterstromingsgradiënt 10 % is (afgeleid uit de topografie) Beschermingszone 111 werd berekend op basis van een verblijftijd van 365 dagen. Zones 11 en 111 komen overeen met het meest nabije en meest kwetsbare voedingsgebied. . . . . .·~ · z a n d . a:OJ) watertafel :_----- ..,._ . . ...:.------ -~ -- . Fig. 6a - Opvangvoorziening bronwater 1. waterpomp 2. koolzuurverzadiger 3. flessenketting 4. sluitmachine 7. spoelmachine 8. verwarmingsketel voor de spoelmachine 9. stapel koolzuurflessen ( ca. 20 ) 10. etiketteermachine 5. vulmachine 6. sirooppomp + ketels 11. mazouttank ( 6.000 liter ) 12. flessendraaimachine ( menging water met suiker ) 3 CD 1:\0 .. 7 ~erkplaats . - CY~) magazijn . 12 magazijn - leeggoed volle bakken ~ '\'i? t 7 6 .....__ ~ deur deur poort inrijpoort 9 Fig • . 6b - Schema van de installaties I I LEGEND(/ 7 I I -1Jj1; 0/ jron ~ / waterwingebied / ~ besche'"ingo'ïl"' I I I I / I s~/ I s 11jJ I I I J . 1tV, a 10 20 I-Fig. 7 - Uitbreiding van het waterwingebied en de beschermingszone I van de -~ ST. - AMALBERGA - BRONNEN. r i1J6 I / Fig. 8 - Uitbreiding van de beschermingszones 11 en 111 van de ST. - AMELBERGA - BRONNEN. VERBAND TUSSEN DE BODEMGESTELDHEID EN DE AARD EN HET TYPE VAN DE MINERALE SUBSTANTIE De watervoerende laag van het 11ST.-AMELBERGA 11-bronwater wordt gevormd door de Paniseliaan afzettingen uit het Pld en Plc (zand en zandige klei). Een aantal parameters die de aard en het type van de minerale sub-stantie in een natuurlijk grondwater bepalen zijn - de reaktie van een grondwater met het gesteente; een natuurlijk water streeft ernaar in evenwicht te zijn met de omgeving - de ouderdom van het water - de aard en het type van de minerale substantie van voedingswater. Menselijke ingrepen kunnen de kwaliteit van een grondwater be"ï'n-vloeden. De evolutie van de waterkwaliteit in de Ledo-Paniseliaanlaag is be-gonnen nadat de zee zich omstreeks het einde van het Tertiair definitief had teruggetrokken (WALRAEVENS, K., 1987). Op dat ogenblik waren de sedimenten verzadigd met tertiair marien water, zowel onder de vorm van ionen in de poriënoplossing of neergesla-gen zouten in de interstitiële openingen, als onder de vorm van kationen + 2+ + geadsorbeerd aan kleimineralen (vnl. Na , Mg en K ). De dominante ionen waren (cfr. samenstelling zeewater) : Cl-, Na+, Ml+ en 2-so4. Bij het indringen van zoet water (door kalkoplossing rijk aan Ca2+ en Hco;) worden eerste de opgeloste zouten grotendeels verdre-ven; vervolgens worden ook de geadsorbeerde ionen aan het kleikomplex, die in de nieuwe omstandigheden onstabiel zijn, vervangen door Ca2+-ionen uit het water. Naarmate meer zoet water de laag binnendringt, wor-den de waters die de mariene ionen afvoeren, verdrongen naar diepere ge-deelten van de watervoerende laag. Dit verdringen van zout door zoet water, in een milieu dat oorspronkelijk in chemisch evenwicht was met de zee , bepaalt ook nu nog het voorkomen van verschillende watertypes in de Ledo-Panisel i aan laag. Het "ST.-AMELBERGA"-bronwater werd vooreerst getypeerd volgens het klassifikatiesysteem van P. STUYFZAND (1986). Dit houdt rekening met - het chloridegehalte - de totale hardheid - het type (gevormd door het dominerende kation en anion in de ionenba-lans) de kationenuitwissel ingscode (som van de Na+, K+ en Mg2+ in meq/1 gecorrigeerd voor een zeezoutbijdrage). Volgens STUYFZAND hebben we te maken met zoet zeer hard Ca bicar-bonaat-type water met een (Na+K+Mg)-overschot. Een andere typering gebeurde volgens de waterklassifikatie van G. DE MOOR en W. DE BREUCK ( 1969). Hierbij wordt rekening gehouden met - de totale mineralisatie - de relatieve ionenverdeling - de magnesium/calcium- en sulfaat/chloor verhoudingen. Hiertoe wordt elk water door een type-symbool voorgesteld, waarin de relatieve ionenverdeling door haar koÖrdinaten in een Piper-diagram wordt aangegeven. Het "ST.-AMELBERGA"-bronwater is een zoet, sulfaathoudend bikarbo-naatrijk water, volgens G. DE MOOR en W. DE BREUCK behorende tot het type Wc2g5. Naargelang het tijdstip (zomer, winter) en derhalve de voeding van de laag (peil watertafel) zal vooral door kationenuitwisseling (Na-Ca) het water in deze laag kleine veranderingen ondergaan binnen de zone (I) met hard water gedefinieerd door DELECOURT (in : CNUDDE, 1976). De nabij-heid van het voedingsgebied weerspiegelt zich zowel in het sulfaat-, als in het nitraat-gehalte. REFERENTIES CNUDDE J.P., 1976. Resistiviteitssonderingen op grote diepte en hun toepassing bij de studie van de geologie van Vlaanderen , 300 p. Gent : R.U.G. - Geologisch Instituut (Doctoraatsproefschrift). DE MOOR G. en DE BREUCK W., 1969. De freatische waters in het Oostelijk Kustgebied en in de Vlaamse Vallei. Natuurwet. Tijdschr. 51, 3-68. DE SMEDT F., 1983. Nota over de bepa ling van invloedszones en de verla-ging van het waterpeil rond grondwaterwinningen. V.U.B. Interne nota, 4 p. STUYFZAND P., 1986. A new hydrochemical classification of watertypes. Principles and application to the coastal dunes aquifer system of the Netherlands. Paper presented at the 9th Salt Water Intrusion Meeting, Delft 12-16 May 1986. WALRAEVENS K., 1987. Hydrogeologie en hydrachemie van het Ledo-Panise-liaan in Oost- en West-Vlaanderen, 350 p. Gent : R.U.G. - Geolo-gisch Instituut (Doctoraatsproefschrift). 

https://biblio.ugent.be/publication/8504945/file/8505591

Verslag betreffende de geologische en hydrogeologische criteria van het Sint-Amelberga bronwater te Mater

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Ghent University Academic Bibliography

Ghent University Academic Bibliography