Даследуецца ідэйна-сэнсавы змест паэмы А.Куляшова "Цунамі"

Тарасова, Тамара Николаевна

Belarusian State Pedagogical University Repository

Разважанні над паэмай А. Куляшова “Цунамі”.                “Цунамі” (1968 г.) – умоўна-абстрактная паэма з узбуйненым філасофскім пачаткам, у якой Аркадзь Куляшоў спрабуе асэнсаваць стан грамадства 70-х гг. і накрэсліць перспектывы будучыні чалавецтва ў век тэрма-ядзерных эксперыментаў. Паэма “Цунамі”  -- своеасаблівае прарочае прадбачанне і Чарнобыля з яго наступствамі, і нават нью-йорскай катастрофы. Час паказаў, што канфлікты падобных маштабаў перастаюць быць лакальнымі, яны тычацца як асобнага чалавека, так і ўсяго чалавецтва. Будучыня грамадства ў паэме “Цунамі” спраектавана на лёсе двух кахаючых, якія спрабуюць адасобіцца ад людзей, ад набыткаў цывілізацыі і яе шкодных уплываў, згубіцца ў часе і прасторы. Юнацкі максімалізм закаханых вымагае хлопца і дзяўчыну “пакінуць за бартом былое”, “шумлівы свет людскі”, “не лічыцца з часам”, цалкам забыцца на дасягненні цывілізацыі, каб “прайсці самім адлегласць ад таемных “ пячорных знакаў да лемантара” (1, 280). Чым кіруюцца маладыя ў сваіх памкненнях? Адказ А. Куляшоў дае такі:  “Як добра ім адным!...                                       Які спакой!” (1, 281)  Такім чынам, як сцвярджае паэт, у сучасным свеце надзвычай востра паўстала пытанне: як ураўнаважыць нястрымны рух цывілізацыі, ціск інфармацыйнага прэсінгу і патрэбу чалавека часам засяродзіцца ў сабе, пабыць сам-насам, самаадасобіцца. Невырашальнасць гэтай праблемы ў мітуслівым грамадстве надзвычай востра адчулі Ен і Яна Аркадзя Куляшова. Менавіта гэта гоніць герояў далей ад зямных клопатаў, турбот, ад “кніжак, фільмаў і газет”. У паўтораных некалькі разоў радках “Які спакой!”  адчуваецца радасць вызвалення з палону цывілізацыі, засяроджанасці на ўласных думках, пачуццях, неабходнасць еднасці з прыродай. Такую еднасць героі А. Куляшова адчуваюць у бязмежным акіяне вады, сонца, неба: Сышліся твар у твар – яны і вечнасць, Тут кожны быць павінен сам сабой. Як смага – смагай, як вада – вадой. Шукаць выратавання – недарэчнасць. (1, 282)  У сённяшнім мітуслівым свеце, на думку паэта, адзінота патрэбна, каб самазахавацца, убачыць, спазнаць прыгажосць зямлі, свету, адчуць сваю далучанасць да космасу: Зямля зачараваная планета, -  Тут можна бесклапотным маракам На лодцы пераехаць з лета ў лета, З вясны ў зіму – РЕПОЗИТОРИЙ БГПУ   і лік згубіць гадам  (1, 283)  Адыход герояў А.Куляшова ад людзей – гэта адмаўленне ад гвалтоўнага наступства прагрэсу, бунт супраць нівеліравання асобы і свайго  “я”. Адзінота ўспрымаецца ў паэме як уцёк ва ўнутраны свет самога сябе, як жаданне самазахавацца. Такім чынам , вельмі актуальная праблема часу, даўно ўзнятая сусветнай літаратурай, знайшла нетрадыцыйнае ўвасабленне ў філасофскай паэме А.Куляшова. Беларускі мастак спалучыў праблему адзіноты чалавека з не менш важнай праблемай  выжывання не ў адзіночку, а ўсім светам, супольнасцю.  Самазабыццё, на думку паэта, не можа, не павінна быць вечным для чалавека, яго сацыяльная сутнасць рана ці позна запатрабуе свайго – вяртання ў лона цывілізацыі:  … Ад клопатаў сваіх, Той свет, які нядаўна караблём знік За далягляд, не пазбаўляе іх.  Ім ад саміх сябе няма збавення. На лодцы, дзе раней  яна і ён Жылі спакойна, звіў гняздо трохкутнік. (1, 289)  Трэцім, хто ўвесь час парушае ідылію закаханых, становіцца памяць, яе героі не змаглі пакінуць у грамадстве:  - Чаго прыйшла? - Каб ты не знаў спакою. - А праганю? - З’яўляцца буду ў сне, Зязюляй стану, ценем за спіною Тваёй! Прагнаць не зможаш ты мяне. (1,286)          Самае балючае выпрабаванне – выпрабаванне гістарычнай памяццю,  памяццю роду, але і паратунак чалавецтва, як сцвярджае паэт, у захаванні памяці. Толькі яна здольна выратаваць сусвет, стаць рухавіком прагрэсу.  Жаданне закаханых пакінуць зямлю з яе турботамі, на думку паэта, - гэта спроба самазабыцця, нежаданне быць у адказе за справы людскія. Куляшоў – паэт-філосаф лічыць такі шлях памылковым :    Няма шляхоў да самазахавання,  Няма дарог да светазабыцця  У час ліхі ўзаемапалявання  Сіл супрацьлеглых : смерці і жыцця. (1,292)  РЕПОЗИТОРИЙ БГПУ Выстаяць, выжыць, як сцвярджае паэт, цывілізаваны свет можа толькі аб’яднаўшыся разам, агульнымі намаганнямі можна перамагчы любое зло :    Адзінства гартаваць людзей павінна,  Каб раз’яднанасць не магла ў бацькоў  Бацькоўства адабраць, пазбавіць сына  На хлеб і сонца спадчынных правоў.(1,292)   Але як спалучыць адзінства, салідарнасць і адзіноту, самаадасобленасць, як дасягнуць арганічнага зліцця мужчынскага і жаночага пачаткаў (у канцы падарожжа жанчына пакідае мужчыну, час і выпрабаванні раз’ядналі кахаючых), як дасягнуць гармоніі ў свеце, у чым выратаванне чалавецтва?    Пытанне ёсць, ды на яго няма… адказу.  Хто дасць адказ?   У эпілогу мы маем адказ аўтара, які сцвярджае, што само жыццё, вечнае, няспыннае, вяртае ўсё на кругі свае, а шлях бясконцага пошуку ісціны будзе працягвацца штодзённа.  Каштоўнасць філасофскай паэмы А. Куляшова “Цунамі” не толькі ў глыбокім змесце, які сведчыць аб вялікіх зрухах у мастацкім мысленні паэта, але і ў тым, што мастак плённа працягваў традыцыі інтэлектуальнай, эстэтычна дасканалай літаратуры.  Літаратура:   1.А.Куляшоў. Паміж наступным і былым: Вершы, паэмы. – Мн., 1995.  РЕПОЗИТОРИЙ БГПУ

Разважанні над паэмай А. Куляшова “Цунамі”

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Belarusian State Pedagogical University Repository