Каспяровіч, Аляксандр Мікалаевіч

Belarusian State Pedagogical University Repository

Сярэдняя спецы яльная адукацы я Савецкай Беларусіў 20-х гг. XX ст.: гістары яграф ічны  агляд  іе А.М. Каспяровіч, г. Мінскь Першымі публікацыямі аб сярэдніх слецыяльных навучальных установах у Савецкай Беларусі з- сталі артыкулы ў перыядычных выданнях 1920 -1930 гг.. У часопісах «Асвета», «Камуністычнае выха- й ванне», «Полымя», «Школа і культура Савецкай Беларусі» змяшчаліся артыкулы, прысвечаныя праб- »• лемам развіцця сеткі сярэдніх спецыяльных навучапьных устаноў, пастаноўкі навучальнага працэсу ў іх, матэрыяльнага забеспячэння студэнтаў і выкладчыкаў, правядзенню нацыянальнай палітыкі. На * працягу 1925 г. публікаваўся друкаваны орган Прапетарскага студэнцтва Беларусі -  часопіс«Чырвоны У сцяг», у якім асвятляліся пытанні прафсаюзнага жыцця тэхнікумаў [1]. На працягу 1920-х гг. выходзіў друкаваны орган НКА -  «Вестннк народного комнссарната просвеіцення ССРБ», дзе выдаваліся і* афіцыйныя пастановы і распараджэнні па народнай адукацыі [2].Пэўныя звесткі аб ліку тэхнікумаў, колькасным складзе іх студэнцкіх і выкладчыцкіх калектываў ма- I- юцца ў статыстычных даведніках і зборніках, якія выйшлі ў даваенны час. Да іх ліку можна аднесці «Эка- >• намічначггатыстычны даведнік», зборнік «Белорусская ССР в цнфрах», статыстычны зборнік «Культур- >• ное строптельство в БССР» [3].Літаратура 1920-х гг. з’яўляецца каштоўным канкрэтна-гістарычным матэрыялам. Але большасць 5 публікацый названага перыяду маюць інфармацыйна-статыстычны характар прадстаўлення матэрыя- *■ лу і толькі ў некаторых артыкулах рабіліся спробы крытычнага асэнсавання і ацэнкі працэсу развіцця ся-. рздняй спецыяльнай адукацыі. Разам з тым неабходна адзначыць, што ацэнка і аналіз сучаснікаў ад- люстроўвала тагачасную палітыку і ідэалогію дзяржавы ў галіне пабудовы сеткі сярэдніх спецыяльных навучапьных устаноў, фарміравання сацыяльнага і нацыянальнага складу студэнтаў і выкладчыкаў тэхнікумаў.Большая частка даследаванняў па гэтай праблеме адносіцца да другой паловы XX ст. У гэты час савецкая гістарычная навука інтэнсіўна даследавала гістарычны вопыт стварэння і развіцця савецкай _ сістэмы адукацыі. Найбольш прыкметнымі працамі па названай тэме сталі даследаванні П.В. Саевіча «Народное образованке за 30 лет», П.П. Сіліванчыка «Деятельность коммуннстнческой партнн Бело- русснн поосуіцествленню культурной революцнн в респу блнке (1919-1937 пг.)», Г.С. Маханька «Борьба Коммуннстнческой партнн Советского Союза за преодоленне экономнческой н культурной отсталостн  ^ белорусского народа (1928—1937)», дзе сярод іншага паказана праца партыйных і дзяржаўных органаў рэспублікі па стварэнні і развіцці сеткі сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў, падрыхтоўкі і выха- . вання настаўніцкіх кадраў [4]. Дпя ўсіх пералічаных прац характэрна асвятленне толькі пазітыўных вынікаў праводзімых савецкім урадам пераўтварэнняў у галіне народнай адукацыі. Аўтарамі падаюцца . статыстычныя даныя і каменціруюцца прынятыя партыйнымі і савецкімі органамі рашэнні. Тым не менш, статыстычныя звесткі па сярэдніх спецыяльных навучальных установах БССР у 20-х гг., студэн-э тах і выкладчыках у іх, якія прыводзяцца ў гэтых працах, нельга назваць поўнымі і яны гіатрабуюць удак- ладнення і дапаўнення,Да гэтага перыяду адносіцца з’яўленне ў беларускай гістарыяграфіі шэрага фундаментальных прац і змястоўных публікацый па гісторыі адукацыі, у якіх закранаюцца пытанні развіцця сеткіРЕПОЗИТОРИЙ БГПУтэхнікумаў у 20-х гг. XX ст. Да іх, безумоўна, можна аднесці работы І.М. Ільюшына і С.А. Умрэйкі «На родная асвета ў Беларусскай ССР», калектыўныя манаграфіі «Нарысы народнай асветы і педа гагічнай думкі ў Беларусі», «Народная адукацыя і педагагічная навука ў Беларусі (1917-1945)», прац Н.В. Васілеўскай «Формнрованне кадров пронзводственно-техннческой ннтеллнгенцнм БССР в пер» од стронтельства соцналнзма (1921-1941 гг.)» [5]. Усе гэтыя даследаванні ўтрымліваюць вялікі ст тыстычны матэрыял, што дазваляе падрабязна азнаёміцца з дзейнасцю суб'ектаў сістэмы адукацьі Аўтарамі надаецца шмат увагі раскрыццю дзяржаўнай палітыкі ў галіне адукацыі і навуковаму аналіз сабранага фактычнага матэрыялу. Разам з тым па-за ўвагай даследчыкаў засталіся такія важныя п* танні грамадска-палітычнага жыцця тэхнікумаў у 20-я гг., як класавыя чысткі студэнцкага і выкла^  чыцкага складу тэхнікумаў, апазіцыйныя настроі да савецкай улады ў іх асяроддзі. Тлумачыцца гэт: недаступнасцю шзрага архіўных фондаў для даследчыкаў у той час і немагчымасцю крытыкі прыга- тых партыйнымі і дзяржаўнымі органамі рашэнняў.Неабходна таксама адзначыць артыкулы З.М. Цітка і В.В. Сафонавай, у якіх разглядаюцца пра цэсы станаўлення і развіцця народнай адукацыі ў рэспубліцы ў 20-х гг. XX ст. Шмат увагі ў іх надаеццг пытанням фарміравання сеткі сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў [6].Значнае месца ў распрацоўцы пытання падрыхтоўкі настаўніцкіх кадраў, у тым ліку і ў сярэдніі спецыяльных педагагічных навучальных установах, належыць Я.К. Новіку, у прыватнасці яго фувда ментальнаму даследаванню «Формнрованне кадров народного образовання Белоруса'.і (1917-1941)»[7]. На багатым архіўным матэрыяле аўтар паказвае работу па фарміраванні педагагічнь» кадраў для агульнаадукацыйных школ, сярэдніх спецыяльных і прафесійных устаноў. Аўтарам высвят ляюцца формы і метады партыйнага кіраўніцтва па удасканаленні структуры і работы педагагічных на вучальных устаноў. Разам з тым, згодна з вызначанай аўтарам тэмай даследавання, у названнай манз- графіі разглядаецца праца толькі педагагічных сярэдніх спецыяльных устаноў.Шмат увагі ў савецкі перыяд надавалася вывучэнню маладзёжнай палітыкі дзяржавы ў 20-* гады. У кнізе Навіцкага У.І. і Новіка Я.К. «Участне ленннского комсомола Белорусснн в борьбе з; подьём народного образовання 1920- нюнь 1941 гг.» і Бендзіна А.Ю. «Деятельность Компартнн Бело- руссмп по адейнололнтнческому воспмтанню студенческой молодёжн, 1928 -1 937  гг.» праз прызм) дзейнасці партыйных і камсамольскіх арганізацый паказана праца па стварэнні ўсеагульнага абавязко вага навучання, падрыхтоўцы настаўніцкіх кадраў у сярэдніх і вышэйшых навучальных установах [8].Праблемы развіцця сярэдняй спецыяльнай адукацыі, у асноўным тэхнічнай, у пэўнай ступені закра наецца і даследчыкамі, якія вывучапі сацыяльна-эканамічныя працэсы, што адбываліся ў рэспубліцы у 20-30-х гт. XX ст. Існуе пэўная колькасць прац, прысвечаных развіццю і ўдасканаленню падрыхтоўк кадраў у гады першай пяцігодкі. Праца Э.Б. Яршовай прысвечана вывучэнню працэсаў пздрыхтоўк і выхавання кадраў дпя культурна-асветніцкіх устаноў у 1928-1932 гт. У сваім даследаванні Н.І. Лукаш- коў асвятляе дзейнасць Кампартыі Беларусі па падрыхтоўцы інжынерна-тэхнічных кадраў у той жа пе- рыяд [9]. Але зразумела, што праблема развіцця ССНУ у названых аўтараў не была асноўнай, а разгля- далася ў шэрагу іншых фактараў, што ўплывапі на змены ў культурна-адукацыйным узроўні асобных фуп насельніцтва.Уапошні час з'явіліся навуковыя даследаванні, якія больш аб’ектыўна асэнсоўваюць палітыку са- вецкай дзяржавы ў галіне адукацыі, у тым ліку і сярэдняй спецыяльнай. Звязана гэта ў першую чаргу з увядзеннем у навуковы ўжытак новых крыніц, крытычным пераасэнсаваннем ужо вядомых фактаў і вывадаў. У гісторыкаў з'явілася магчымасць на аснове працы з раней недаступнымі архіўнымі фон- дамі даследаваць такія малараспрацаваныя пытанні, як чысткі студэнцкага складу па сацыяльнай прыкмеце, правядзенне палітыкі беларусізацыі ў ССНУ, матэрыяльнае становішча і настроі студэнц- кай моладзі. Такі падыход характэрны для дысертацыйных прац І.М. Раманавай «Фарміраванне са- вецкай сістэмы адукацыі ў БССР. 1921-1930 гг.», Н.І. Куракевіч «Дзяржаўная палітыка ў галіне народ- най адукацыі і падрыхтоўка настаўніцкіх кадраў Беларусі (1921-1930 гг.)», М.М. Сакапова «Студен- чество высшей школы Беларусн 20-х годов )0( века». У іх аўтарамі ўпершыню пастаўлена пытанне аб супярэчлівасці савецкай палітыкі ў галіне адукацыі ў 20-я гг. XX ст, даецца крытычны аналіз класавай палітыкі па фарміраванні студэнцкіх калектываў [10]. Аднак у названых работах сярэднія спецыяль- ныя навучапьныя ўстановы асобна не вылучапіся, а разглядаліся толькі як частка сістэмы адукацыі.РЕПОЗИТОРИЙ БГПУГ ^ ^ = = а = а в а атямяпгтва таго часу Партыйна-дзяржаўная палітыка у дачыненні да фарміравання сеткі сярэд  ^спеі^льньіхнавучальныхустаноў^хстудэ^кагаекладу.за^п^эндагадам^жпадчы^у.а^ак- сашарганізацыяІнавучання і грамадска-паллычнае жыцце у ССНУ д а с е н т ^ д т н е ^ м о е к" ^ Т ч ы н а м , агляд гістарыягра^і дае ладставы сцвярджаць, ы З д -і патрабуюць далейшагааывучзння.в э  Літаратуран Пытянне белаоускай культуры і шлях беларускай інтэлігенцыі / Н. Байкоў II Полымя. №<5! ^  С 96 П^атун А ^ б  падоьіхтоўцьі кадраў / А. Платун II Камуністычнае выхаван- 1РЧП №> 3 С 12—17- Праца польскага педагагічнага тэхнікума ў Мінску і яе сучасныя вынікі II2 лросвечення3. Б™ру“ я 'сср2в"цлфрах:К 10-петнюсуцествованняБССРм м м т ю  —  ческое управленне; БССР. Эканамічна-статыстычны давед . ^  нржплана, 1931. -  730 с.; Культурное стронтельство в БССР. стат. сб. мннск. /ізд во у п4 М аанёкХ С  Борьба Коммуннстнческой / Г^С^а^™  кГ в ° І9™ ” Гс (2 ^ Г в "н а д о е  образоеанне зэ 30 лет / П.В Саевнч -  Мннск: Госю-дэтБССР, 1948. - С ,47• Снлшанчж. П.П. с Х Г а н ^ н Г -М н т аосуіцествленню культурнон революцпп в республнке ( /,  Н В . Формнрованне кадров ^?1^*3^ ^ ^ ^ н^0,з ^ ^ ^ ^ а я Э^ - I^М ^юк:^ Н ^/на ,рнод строптельства соцпалпзма 921 1941 .) Папяпуггкяй ССР / 1М ІльюшынТ умЬ ; і= ьй «жв перпод гражданской войны п восстановлення народного хозянства ( )■канд пед.наук: 13.00 .01 ./З.М.Тмток;МГПН-Мннск, 1977 .-12с. _7 Новнк Е К Формнрованне кадров народного образовання Белорусснн (1 )т ^ Ш »“  А ю  «Деятепьность Компартан Вепоруссмн ло йдейно-полтнческому воспнтаннюРЕПОЗИТОРИЙ БГПУстуденческой молодёжн, 1928 -1937 гг.: автореф. днс.... канд. нст. наук: 07. 00. 01. / А.Ю. Бенднн Бел. Гос. Ун-т. -  Мннск. 1989. -  22 с.9. Ершова, Э.Б. Деятельность коммуннстнческой партнн Белорусснн по подготовке н воспнтанню кад ров для культурно-просветнтельных учрежденнй в годы первой пятнпетм (1928 -  1932 гг.): днс... канд. нст. наук. 07.00.01. -  Мннск, 1979.—181 с.; Лукашков, Н.Н. Деятельность компартнн Белорусс^ по подготовке ннженерно-техннческнх кадров в годы первой пятнлеткн (1928 -  1932 гг.). автореф днс.... канд. пст. наук: 07.570 / Н.Н. Лукашков; Бел. Гос. Ун-т. -  Мннск. 1972. -  24 с.10. Раманава, І.М. Фарміраванне савецкай сістэмы адукацыі ў БССР. 1921 -  1930 гг.: аўтарэф. дыс. канд. гіст. навук: 07. 00. 02 / І.М. Раманава; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі. Мінск. -  1999.- 19 с.; Куракевіч, Н.І. Дзяржаўная палітыка ў галіне народнай адукацыі і падрыхтоўка настаўніцкіх кад раў Беларусі (1921 -1930 гг.): дыс.... канд. гіст. навук/ Н.І. Куракевіч. -  Мінск, 2002. -120 с.; Соколов, М.Н «Студежество высшей школы Беларусн 20-х годов XX века. автореф. днс.... канд нст. наук: 07.00.02., М.Н. Соколов; Бел. гос. пед. ун-т нм. М. Танка. -  Мннск. -  2002. -  22 с.11. Новнк, Н.Е. Професснональное образованне в Белоруссмм во второй половнне XIX -  начале XX века автореф. днс.... канд. нст. наук / Н.Е. Новнк. -  Мннск: БГУ. -1998. -1 9  с.РЕПОЗИТОРИЙ БГПУ

Сярэдняя спецыяльная адукацыя Савецкай Беларусі ў 20-хх гг. ХХ с.: гістарыяграфічны агляд.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Belarusian State Pedagogical University Repository