Радчикова, Наталья Павловна

Belarusian State Pedagogical University Repository

РЕПОЗИТОРИЙ БГПУРЕПОЗИТОРИЙ БГПУПсiхалоriя 59 ,;е ~1м не . эо-ей НО lЯ­~Ki <iя вання асабiстага маральнага вопыту, пры нега­тыуным уплыве адмоунай часткi асуджаных, якiя прытрымлiваюцца зладзейскiх норм i традыцый. Прыведзеная класiфiкацыя турэмнай су­польнасцi сустракаецца практычна ва ycix тыпах пенiтэнцыярных устаноу, прызначаных для выпраулення як дарослых злачынцау, так i непауналетнiх. У той жа час iснуюць некаторыя т i УДК159.955.З адрозненнi у «фальклоры» i рэпертуары вы­конваемых асуджанымi мiжасобасных роляу. SUMMARY The author suggests in the artic/e classification of prison community · репа/ jurisdictions for adult and juvenile offenders. The differences in "folklore" of convicts and repertory perfoming· of interpersonal roles аге shown. . 1 У· Н. П. Радчыкава '1к ,,я УПЛЫУ ЭКСПЕРТЫЗЫ НА БАЗIСНЫ УЗРОВЕНЬ ~ю У СIСТЭМЕ АБСТРАКТНЫХ ПАНЯЦЦЯУ 3Й з­а­::il. т-;ll з э­э­м ::.1 3-IX ix ~. е м ,1-.а у ,Ь й н ::>I е е ,ь а Э. i /-~­у J-У псiхалагiчнай навуцы устаноулена, што людзi называюць аб'екты у iерархiчнай сiстэме паняццяу на адным узроунi абагульненасцi. Р. Браун [4] вызначыу яга як адзiны сапраудны узровень, а iншыя узроунi атрымалi назву «вы­думкi фантазii». Э. Рош назвала гэты узровень базiсным, вызначыла яга праз шэраг зыходных аперацыйных азначэнняу i звязала з тэорыяй прататыпау [12-15]. У iдэi прататыпа закла­дзена унутраная структура паняцця: члены катэгорыi адрознiваюцца па сваёй тыпiчнасцi i найбольш тыпiчныя прадстаунiкi маюць найвя­лiкшую ступень сямейнага падабенства з iншы­мi членамi гэтай жа катэгорыi i найменшую - з членамi кантрастных катэгорый. Даследаваннi пацвярджаюць, што тыпiчнасць з'яуляецца адной з iстотных характарыстык семантычнай памяцi, якая уплывае на мноства паказчыкау (напрыклад, час катэгарызацыi, iндуктыуны вы­вад, эпiзадычная памяць i г. д.) [11]. lдэя ба­зiснага узроуню апiсвае такi ж эфект у iepapxii паняццяу. Адзiн узровень абагульненасцi у такой сiстэме лiчыцца кагнiтыуна значным: ён мае найбольшую ключавую валiднасць, з яга пачынаецца катэгарызацыя i г. д. [15]. З'ява тыпiчнасцi даследавана дастаткова шырока. Рэзультаты сведчаць, што эфект ты­пiчнасцi можна знайсцi не толькi у жыццёвых, але i у дакладна вызначаных паняццях (прама­вугольнiк, круг i г. д.). Устаноулена, што прататыпiчныя паняццi могуць выкарыстоувац­ца у шэрагу iншых галiн, напрыклад успры­мання асобы, катэгарызацыi штодзённых сiтуа­цый i пс1х~ятрычных дыягназах [5-8]. Дж. Хэмптан даследавау восем абстрактных паняццяу: правiла, iнстынкт, навука i iнш. Ён выявiу, што адны з ix маюць структуру семан­тычнага падабенства, а у другiх яна адсутнiчае [1 О]. Даследаванняу па вызначэннi эфекту базiснага узроуню у абстрактных паняццях не праводзiлася. Адсутнасць эфекту тыпiчнасцi у некаторых паняццях сведчыць аб тым, што механiзм, якi ляжыць у яга аснове, не мажа лiчыцца унiвер­сальным i тлумачыць працэс катэгарызацыi. Цiкавасць уяуляе праверка на праяуленне эфекту базiснага узроуню на абстрактных па­няццях. У якасцi абстрактнага абрана паняцце навука, паколькi яно мае дастаткова разгалiна­ваную структуру (навукi бываюць грамадскiя, прыродазнаучыя i г. д.; прыродазнаучыя навукi у сваю чаргу падзяляюцца на фiзiку, хiмiю, бiялогiю i г. д.; хiмiя падзяляецца на арганiчную i неарганiчную). Аперацыйныя азначэннi, прапанаваныя Э. Рош [15], зводзiлiся да пачуццёва успры­мальных якасцей аб'екта, што абцяжарвала ix выкарыстанне пры вывучэннi абстрактных па­няццяу. Разгледзiм задачу аднясення вызна­чанай праблемы у распараджэнне той цi iншай галiны чалавечай дзейнасцi як аперацыйнае азначэнне, якое адпавядае крытэрыю най­больш часта ';жываемага слова як iндыкатара базiснага узроуню. Вядома, што той узровень абагульненасцi, якi часцей выкарыстоуваецца пры найменнi аб'екта, прымаецца за базiсны узровень. Можна дапусцiць, што i найбольш часта 'fжываемая назва у задачы па вызна­чэннi галiны чалавечай дзейнасцi, якая выву­чае пэуную праблему, напрыклад «вызначыць выйгрыш у сiле пры выкарыстаннi сiстэмы з трох блокау», будзе базiсным узроунем для дадзенага iерархiчнага ланцужка. Калi падыспытныя будуць даваць назвы на адным узроунi абагульненасцi, то пацвердзiцца iснаванне эфекту базiснага узроуню у iерархiч­най сiстэме некаторых абстрактных паняццяу. РЕПОЗИТОРИЙ БГПУРЕПОЗИТОРИЙ БГПУРЕПОЗИТОРИЙ БГПУ

УПЛЫУ ЭКСПЕРТЫЗЫ НА БАЗIСНЫ УЗРОВЕНЬ У СIСТЭМЕ АБСТРАКТНЫХ ПАНЯЦЦЯУ

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Belarusian State Pedagogical University Repository