scenariusze lekcyjnetransfer wiedzy i umiejętnośc

Emilia Grochowska

Polish

ORE Digital Library

55Temat numeru: Kompetentny nauczyciel – kompetentny uczeń 4/2012Czasami mam wrażenie, że jako nauczyciel-ka języka angielskiego muszę być specja-listką w wielu dziedzinach, i pewnie nie jest to tylko moje odczucie. Jestem znawczynią i teoretykiem literatury – kiedy przerabiam z uczniami fragment powieści należącej do kanonu literatury angielskiej, staję się panią od biologii – kiedy czytamy tekst o zagrożo-nej rafie koralowej czy o znaczeniu zdrowe-go odżywiania w życiu człowieka, po trosze wcielam się w rolę nauczycielki geografii – gdy poznajemy z uczniami tajniki przyrody australijskiej, no i oczywiście bywam też hi-storykiem – bo ucząc języka, nie sposób nie mówić o historii kraju, z którego dany język pochodzi. I  tak mogłabym jeszcze wymie-niać i  wymieniać dziedziny nauki i  przed-mioty typowo szkolne, z którymi spotykam się, otwierając każdy podręcznik języka angielskiego. Uświadomienie sobie owej międzyprzedmiotowności w  nauczaniu ję-zyka to pierwszy krok ku korelacji między-przedmiotowej, o której ostatnio mówi się bardzo często, nieważne czy w  kontekście metodyki nauczania  w  szkole podstawo-wej, w gimnazjum czy w szkole ponadgim-nazjalnej.Czym jest korelacja międzyprzedmioto-wa? W  tradycyjnym rozumieniu o  kore-lacji w  nauczaniu mówimy, jeśli uda nam się zsynchronizować w  procesie uczenia zbliżone do siebie treści z  różnych przed-miotów. Na przykład rozpoznawania figur geometrycznych, takich jak trapez i  romb, uczy nauczyciel matematyki wraz z  na-uczycielem plastyki, przy czym matematyk – jak obliczyć pole takiej figury, a plastyk – jak rysować dzieło abstrakcyjne pastelami z wykorzystaniem tych figur. Specjalnie jako przykład wybrałam zagadnienie dalekie od bliskiej mi dziedziny – nauczanie języka – aby pokazać, że korelacja międzyprzedmio-towa jest możliwa między przedmiotami, które z pozoru niewiele łączy.Na szkoleniach, nie tylko przeznaczonych dla nauczycieli języków obcych, mówi się o  korzyściach płynących z  umiejętnego korelowania zagadnień występujących od-dzielnie w  programach nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Warto więc na wstępie uzmysłowić sobie, co zyskujemy dzięki świadomemu wprowadzaniu czy utrwalaniu pewnych treści wspólnie z  na-uczycielem innego przedmiotu. Wymienię tylko te korzyści, które nasuwają się auto-matycznie. Po pierwsze, korelacja między-przedmiotowa sprzyja transferowi wiedzy z jednego przedmiotu nauczania do innych Pomysł na lekcje z Szymborską, czyli o korelacji międzyprzedmiotowej słów kilkaPoszukując skutecznych narzędzi edukacyjnych, nauczyciele sięgają do metody polegającej na nauczaniu za pomocą korelacji międzyprzedmiotowej. I okazuje się, że nie tylko absorbuje ona uwagę uczniów, a nawet wywołuje ich entuzjazm, ale staje się efektywnym instrumentem nauczania i poszerza horyzonty nauczycieli – przedstawicieli bardzo wyspecjalizowanych dyscyplin naukowych. Oznacza to zmiany w praktyce edukacyjnej, których nadrzędnym celem jest polepszenie wyników pracy pedagogicznej.56Temat numeru: Kompetentny nauczyciel – kompetentny uczeń 4/2012i w związku z  tym rozbudza i pomaga roz-wijać myślenie. Po drugie, pozwala uczniom dostrzec, że zdobyta wiedza to nie tylko pusta i  niepraktyczna teoria, jeżeli widzą oni, że to, czego uczyli się z książek, nie jest oderwane od ich codzienności. Przykładem może być nauka pisania po angielsku maila do kolegi. Dlaczego nie włączyć w ten pro-ces informatyka? Na pewno lekcja angiel-skiego i  informatyki wyda się dzieciakom ciekawsza. Wreszcie, korelacja nauczania treści na różnych przedmiotach po prostu ułatwia nam pracę. W  jaki sposób? Jeżeli wiem, że uczniowie niedawno poznali fak-ty na temat wojny secesyjnej na historii, to o wiele szybciej zrozumieją tekst opisujący to wydarzenie w  języku obcym, gdyż nie będą musieli skupiać się na zrozumieniu faktów historycznych, a  więcej czasu będą w  stanie poświęcić na warstwę leksykalną tekstu. Bez wątpienia integracja w  naucza-niu pozwala nam również uniknąć zbęd-nych  powtórzeń, czyli zaoszczędzić czas, którego nam wiecznie brakuje, a  w  konse-kwencji zwiększyć efektywność nauczania.Należy jednak mieć świadomość, że korela-cja międzyprzedmiotowa wymaga od na-uczyciela pewnych kompetencji – przede wszystkim umiejętności organizacyjnych, nie tylko w  ramach nauczanego przez nas przedmiotu, ale także we wszystkich skore-lowanych dziedzinach. Stwarza to koniecz-ność bardzo bliskiej współpracy z  innymi nauczycielami, dzielenia się doświadczenia-mi, uzmysłowienia sobie problemów, z  ja-kimi borykają się nasi koledzy i  koleżanki. Warto jednak poświęcić czas na rozmowę, by sprawdzić, w  realizacji jakich tematów możemy sobie pomóc. Ideałem byłoby zatem, gdyby w  każdej szkole nauczycie-le przedmiotów analizowali realizowane programy nauczania i rozkłady materiałów. Prowadzenie skorelowanych zajęć, oprócz odpowiedniego planowania, wymaga też umiejętności wprowadzania zmian w prak-tyce edukacyjnej, których nadrzędnym celem jest polepszenie wyników pracy pe-dagogicznej. Korelacja międzyprzedmioto-wa nie istnieje zatem bez kreatywności osób w nią zaangażowanych oraz czegoś, co na-zywam duchem innowacyjności. Stawia też przed nami pewne wymagania merytorycz-ne, a  mianowicie konieczność znakomitej znajomości tematu, byśmy mogli dostrzec możliwość powiązania treści. Bardzo istotne jest także ciągłe wzbogacanie swego warsz-tatu pracy o nowe metody nauczania.Jakich kompetencji korelacja wymaga od ucznia? Z  pewnością pewnej otwartości i  umiejętności logicznego myślenia, a  nad ich rozwojem przecież pracujemy od po-czątku kariery edukacyjnej dzieci. Z  moich obserwacji wynika, że nie wymaga żadnych specyficznych umiejętności językowych. Wszystko tak naprawdę zależy od nas – od tego, czy nasi uczniowie są przyzwyczajani, że wybieramy różne formy prowadzenia za-jęć i stosujemy innowacyjne metody. Uczmy ich samodzielności w  odkrywaniu świata, wygłaszania swoich opinii i  prezentowania osiągnięć.Teoria teorią, ale –  jak wiemy – w życiu bywa różnie. Zdaję sobie sprawę z tego, że łatwiej mi zaplanować skorelowanie zagadnień, gdyż jestem nauczycielką języka angielskie-go i  języka polskiego jednocześnie, jednak zapewniam , że prezentowany przeze mnie pomysł na lekcje w duchu wspomnianej ko-relacji międzyprzedmiotowej jest możliwy także wtedy, gdy umówimy się z nauczycie-lem języka polskiego. Wystarczy odrobina dobrej chęci. Lekcje polskiego i angielskie-go zrealizowane zostały na podstawie wier-sza Wisławy Szymborskiej Możliwości i jego angielskiego tłumaczenia Z twórczością no-blistki uczniowie spotykają się na lekcjach polskiego wielokrotnie, a że jestem wielbi-cielką wierszy tej poetki, postanowiłam też wymyślić ciekawą lekcję języka angielskie-go z poezją. Było to wyzwanie, gdyż ucznio-wie raczej nie przepadają za tego typu twórczością i  rzadko czytają wiersze nawet w  ojczystym języku. Zaplanowałam trzy lekcje: dwie języka polskiego i jedną języka angielskiego. Zostały one przeprowadzone w klasie drugiej gimnazjum.57Temat numeru: Kompetentny nauczyciel – kompetentny uczeń 4/2012Włącz Polskę!Wirtualny podręcznik Włącz Polskę! jest pio-nierskim w swoim wykonaniu, nowoczesnym narzędziem edukacyjnym oferującym gotowe zestawy materiałów dydaktycznych oraz za-kładającym – z  racji zróżnicowanych potrzeb uczniów i nauczycieli polonijnych – możliwości konstruowania własnych modułów lekcyjnych. 30 listopada odbyła się konferencja podsumo-wująca sfinansowany ze środków europejskich projekt systemowy Ministerstwa Edukacji Naro-dowej, dzięki któremu udało się opracować ten niezwykły podręcznik.Więcej informacjiŹródło: strona internetowa MENLekcja 1 – język polskiTemat  Spotkanie z twórczością Wisławy Szymbor-skiejCele lekcjiUczeń:•  zna budowę noty biograficznej i potrafi ją samodzielnie napisać;•  segreguje informacje;•  korzysta z różnych źródeł informacji (inter-net, gazeta, albumy, encyklopedie itp.);•  pracuje w grupach;•  prezentuje efekty swojej pracy, podejmuje dyskusję.Metody •  problemowa; •  pogadanka.Pomoce dydaktyczne •  fragmenty artykułów; •  albumy (przyniesione przez uczniów); •  duże kartki papieru, np. A3.Przebieg lekcjiWprowadzenie (ok. 5 minut):•  nauczyciel prosi o pokazanie materiałów, jakie uczniowie znaleźli na temat Wisławy Szymborskiej (takie było zadanie domo-we); uczniowie pokazują wycinki z gazet, wydrukowane strony z internetu itp.;•  uczniowie opowiadają, czego dowiedzieli się o poetce, co ich zainteresowało w prze-czytanych artykułach, życiorysach.Rozwinięcie (ok. 35 minut):•  po zapisaniu tematu nauczyciel dzieli tablicę na dwie części, po jednej stronie zapisuje: „Informacje istotne”, po drugiej „Ciekawostki”;•  uczniowie w grupach decydują, które infor-macje powinny się znaleźć w nocie biogra-ficznej i  zapisują je w odpowiedniej części tabeli na swoich kartkach, uzupełniają też samodzielnie drugą część tabeli i  prezen-tują efekty swojej pracy na forum klasy;•  nauczyciel podaje schemat budowy noty biograficznej, na podstawie które-go uczniowie konstruują notę na temat poetki, po czym nota zostaje zapisana na tablicy;•  uczniowie przepisują notę do zeszytu.Podsumowanie (ok. 5 minut):•  po zamknięciu zeszytów uczniowie wy-mieniają elementy noty biograficznej.Zadanie domowe: Napisz notę biograficzną wybranej postaci historycznej z XX wieku.Lekcja 2 – język polskiTemat Czego dowiadujemy się o podmiocie lirycz-nym z wiersza Możliwości Wisławy Szymbor-skiej?Cele lekcjiUczeń:•  umie dokonać charakterystyki podmiotu lirycznego i odpowiedzieć na pytanie za-warte w temacie;•  rozróżnia pojęcia: autor, podmiot liryczny, recytator;•  nazywa środki stylistyczne;•  zabiera głos w dyskusji.Metody •  problemowa; •  burza mózgów.Pomoce dydaktyczne •  wiersz „Możliwości” (np. z  podręcznika GWO Między nami 2).Przebieg lekcjiWstęp (ok. 5 minut):•  uczniowie przypominają notę biograficz-ną Wisławy Szymborskiej.Rozwinięcie (ok. 30 minut):•  nauczyciel prosi uczniów o  przeczytanie po cichu wiersza Możliwości; •  następnie sam głośno czyta wiersz;•  nauczyciel inicjuje dyskusję na temat róż-nic pomiędzy pojęciami: autor wiersza, podmiot liryczny, recytator;•  nauczyciel prosi uczniów, aby każdy przy-gotował się do udzielenia odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie, pozwalając na wymianę ustaleń w parach;58Temat numeru: Kompetentny nauczyciel – kompetentny uczeń 4/2012•  uczniowie prezentują swoje wypowiedzi;•  nauczyciel pomaga interpretować wersy, które nie są dla uczniów jasne, zadając po-mocnicze pytania;•  nauczyciel i  uczniowie wspólnie budują notatkę, która zawiera informacje przed-stawione przez uczniów;•  uczniowie nazywają i  wskazują środki stylistyczne występujące w wierszu, a wy-brane przez siebie przykłady zapisują sa-modzielnie w zeszytach.Podsumowanie (ok. 10 minut):•  chętni uczniowie odczytują swoje wiersze (zadanie domowe z ostatniej lekcji).Zadanie domowe: Napisz swoją wersję wier-sza, która będzie mówiła o tobie.Lekcja 3 – język angielskiTemat Can we read poems?Cele lekcjiUczeń:•  umie dopasować fragment wiersza w wer-sji angielskiej do oryginału;•  tłumaczy fragment wiersza z  języka pol-skiego na język angielski;•  zapisuje notę biograficzną po angielsku;•  utrwala formy czasownika w  czasie prze-szłym.Metody •  bezpośrednia; •  komunikacyjna; •  gramatyczno-tłumaczeniowa.Pomoce dydaktyczne •  fragmenty wiersza na karteczkach.Przebieg lekcjiWstęp (ok. 5 minut):•  nauczyciel rozdaje parom uczniów po 2–3 linijki wiersza Możliwości w  języku angielskim i  nie mówi, skąd pochodzi tekst (łatwiejsze wersy rozdaje uczniom, którym może być trudno dopasować fragmenty);•  po kilku minutach pyta, czy uczniowie wiedzą, skąd pochodzą fragmenty (90% uczniów bardzo szybko zauważa, że są to wersy z wiersza omawianego na lekcji ję-zyka polskiego).Rozwinięcie (ok. 30 minut):•  nauczyciel prosi o odczytanie fragmentów wiersza i  ułożenie ich w  kolejności oraz przyklejenie na jednej kartce papieru, która wisi na tablicy (byłoby lepiej, gdyby rozdane fragmenty zostały skserowane w powiększeniu); •  uczniowie, mając wiersz w wersji polskiej, wspólnie ustalają kolejność przyklejania jego fragmentów na tablicy przez po-szczególne pary; •  uczniowie zauważają, że brakuje kilku (2–4) linijek wiersza po angielsku i podej-mują próbę przetłumaczenia brakującego fragmentu na podstawie wersji polskiej (stopień trudności dopasowany jest do umiejętności grupy); •  uczniowie porównują swoją wersję tłuma-czenia z tłumaczeniem profesjonalnym;•  nauczyciel odczytuje wiersz na głos, zwra-cając szczególną uwagę na interpretację głosową, następnie bawi się w  mamro-tanie (czyta linijkę wiersza, mamrocząc, a uczniowie na podstawie intonacji rozpo-znają, który fragment został przeczytany;•  uczniowie w  małych grupach starają się przetłumaczyć notę biograficzną, którą napisali na polskim (można tę część lekcji przeprowadzić w formie konkursu, a gru-pa uczniów, która najlepiej poradzi sobie z tłumaczeniem, zostanie nagrodzona).Podsumowanie (ok. 5 minut):•  zabawa w „łańcuszek”: każdy uczeń mówi jedno zdanie o  poetce lub wierszu, ale musi też powtórzyć zdania powiedziane przez poprzedników, np.           1 osoba – „Wisława Szymborska was a poet.”,           2 osoba – „Wisława Szymborska was a poet. She was born near Poznań.”,           3 osoba – „Wisława Szymborska was a poet. She was born near Poznań. She liked cats...”;•   nauczyciel może zaproponować ucz- niom zadanie domowe z gwiazdką: 59Temat numeru: Kompetentny nauczyciel – kompetentny uczeń 4/2012  naucz się wiersza (lub fragmentu wiersza) na pamięć.Mówiąc o  uczeniu języka, obecnie poru-sza się bardzo często aspekt motywacji. Korelacja międzyprzedmiotowa, jeżeli jest dobrze przemyślana i  przeprowadzona, gwarantuje nam, iż nasi uczniowie nie będą znudzeni, a  my osiągniemy zaplanowane cele edukacyjne. Po przeprowadzeniu zajęć zauważyłam z satysfakcją, że pomysł na po-łączenie tematów przypadł do gustu moim uczniom, zwłaszcza gdy zauważyli, że radzą sobie z czytaniem wierszy po angielsku, co było dla nich wielkim zaskoczeniem, ale i  wzmocniło ich pewność siebie. Zachęciło mnie to do zaplanowania kolejnych zajęć, tym razem dotyczących gramatyki. Bardzo często koreluję też zajęcia z  nauczycielem historii i informatyki.Emilia GrochowskaEmilia GrochowskaNauczyciel mianowany, uczy języków polskiego i angielskiego w Zespole Szkół w Pokrzydowie. Interesuje się metodami aktywizującymi. W uczeniu języka angielskiego często wykorzystuje swoją wie-dzę polonistyczną. Ma troje dzieci – Martę, Oliwię i Kajetana. Obecnie cieszy się urlopem macierzyńskim. Najlepiej odpo-czywa we własnym ogródku.

Pomysł na lekcje z Szymborską, czyli o korelacji międzyprzedmiotowej słów kilka

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

ORE Digital Library