Artykuł z numeru 4/2013 internetowego czasopisma edukacyjnego ORE "Trendy

Anna Harton

Danuta Gajewska

Polish

ORE Digital Library

844/2013Co jedzą dzieci i młodzież?Kolejne placówki otrzymały Krajowe Certyfikaty „Szkoła Promująca Zdrowie”13 szkół z całej Polski zostało wyróżnionych Krajowymi Certyfikatami Szkoła Promująca Zdrowie podczas uroczystości, która odbyła się 10 grudnia w Ministerstwie Edukacji Naro-dowej. Przedstawicielom wyróżnionych szkół dyplomy wręczył Tadeusz Sławecki, sekretarz stanu w MEN.Witając zgromadzonych gości, wiceminister Ta-deusz Sławecki złożył im serdeczne gratulacje. Podkreślił, że program Szkoły Promujące Zdro-wie doskonale uzupełnia inne programy MEN, takie jak Rok Bezpiecznej Szkoły czy Rok Szkoły w Ruchu, których celem jest również promowa-nie zdrowego stylu życia.O nadanie certyfikatu „Szkoła Promująca Zdro-wie” mogą ubiegać się szkoły wszystkich typów, należące do wojewódzkiej sieci szkół promują-cych zdrowie i posiadające certyfikat wojewódz-ki tej sieci co najmniej przez 3 lata.Więcej informacjiStan zdrowia polskiej młodzieży Autorzy raportu KPMG dotyczącego zmian społeczno-demograficznych oraz wpływu złego odżywiania, niedostatecznej aktyw-ności fizycznej, nałogów i innych czynników ryzyka na rozpowszechnienie oraz koszty cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych w Polsce wskazują, że stan zdrowia młodych ludzi (przed ukończeniem 20. roku życia) w ostatnich latach znacznie się pogorszył. Na podstawie danych GUS dowodzą oni, że w 2009 r. cukrzycę notowano u 3 osób na 1000, podczas gdy jeszcze w 2004 r. – tylko u 1 osoby na 1000. Zdaniem ekspertów niepokojące jest poja-wienie się w ostatnich latach w grupie dzieci i młodzieży cukrzycy typu 2, która jeszcze do niedawna kojarzona była jedynie z ludźmi w podeszłym wieku. Inne niepokojące zjawi-sko to narastająca liczba przypadków cukrzy-cy typu 1 wśród polskich dzieci. Szacuje się, że do 2025 r. liczba dzieci do 14. roku życia cierpiących na to schorzenie wzrośnie nawet do 46 tys. przypadków. Kolejny bardzo istotny problem zdrowotny, często występujący u dzieci i młodzieży, to otyłość. Blisko 10% światowej populacji do 18. roku życia ma nadwagę lub otyłość. Jak dowodzą polskie badania z ostatnich lat, otyłość staje się narastającym problemem także w naszym kraju. Dotyczy on różnych grup wiekowych. Dane opublikowane w 2012 r. w międzynarodowym raporcie z badań Health Behaviour in School Child-ren (HBSC), potwierdzają, że tylko w ciągu ostatniej dekady odsetek młodzieży w wieku 11–15 lat z nadwagą w Polsce podwoił się i jest wyższy w porównaniu do większości innych krajów Europy. Otyłość w młodym wieku to większe ryzyko otyłości wieku dorosłego oraz inne, często powiązane następstwa zdrowotne, takie jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, cukrzyca typu 2, a także wczesne występo-wanie chorób układu krążenia. Naukowcy alarmują, że pewne patologie zwiększające ryzyko powyższych chorób oraz powikłania otyłości, które kiedyś występowały jedynie u dorosłych, są coraz częściej obserwowane już u dzieci z nadmiarem masy ciała. Stan zdrowia wiąże się ze stylem życia mło-dzieży, w tym ze sposobem żywienia oraz aktywnością fizyczną. Badania HBSC jedno-znacznie wskazują, że w Polsce, w porówna-niu do lat ubiegłych, obserwuje się wzrost średniej liczby godzin spędzanych w sposób bierny – nastolatki coraz dłużej oglądają te-lewizję, grają w gry komputerowe itp. Zachowania żywieniowe młodzieży w świetle badańBadania krajowe oraz międzynarodowe dowodzą wielu nieprawidłowości wystę-pujących w żywieniu młodzieży. Autorzy zwracają uwagę na zróżnicowaną zależnie od wieku i płci podaż energii i makroskład-ników z dietą. Nadmierne pobranie energii stwierdza się głównie w przypadku star-szych chłopców (w wieku powyżej 10 lat), a zbyt niską kaloryczność diety – u nastolet-nich dziewcząt, które w dążeniu do szczupłej Co jedzą dzieci i młodzież?Poniższy opis sposobu żywienia polskiej młodzieży i stanu ich zdrowia jest kontynuacją tekstu o programie „Mądre żywienie, zdrowe pokolenie”, zamieszczonego w poprzednim numerze TRENDÓW. Program nadal trwa i zanim przyjdzie czas na podsumowania, warto zastanowić się nad jego genezą. Czy polskie nastolatki źle się odżywiają? Jakie są ich zachowania żywieniowe?854/2013Co jedzą dzieci i młodzież?sylwetki świadomie ograniczają spożycie różnych produktów. Istotnym błędem jest notowany w dietach młodzieży nadmiar tłuszczu ogółem i węglowodanów prostych (głównie sacharozy). Taka struktura makroskładników wynika m.in. ze znacznego udziału w żywieniu młodzieży produktów typu fast food, dużej ilości słodyczy i słodkich napojów. Badania HBSC prowadzone w grupie dzieci w wieku 11–15 lat dowodzą, że częściej słodkie na-poje spożywają chłopcy w porównaniu do dziewcząt. Biorąc pod uwagę asortyment produktów, w diecie młodzieży brakuje od-powiedniej ilości warzyw i owoców. Wyniki badań HBSC dowodzą, że tylko co trzeci na-stolatek codziennie jada owoce. Wyniki doty-czące spożywania warzyw są jeszcze bardziej niepokojące – średnio tylko co czwarty na-stolatek ma w zwyczaju spożywanie takich produktów każdego dnia. Dziewczęta w ana-logicznej grupie wiekowej wypadają nieco lepiej niż ich koledzy, jednak i tak spożycie tych ważnych produktów przez młodzież jest zbyt niskie. W dietach młodych ludzi brakuje także odpo-wiedniej ilości mleka i jego przetworów, ryb oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych. Nie brakuje natomiast pieczywa pszennego, ziemniaków, żywności wysokoprzetworzonej, słonych i słodkich przekąsek. Taki sposób ży-wienia często skutkuje nieodpowiednią po-dażą wapnia, witaminy C, kwasu foliowego, potasu, a także błonnika i witaminy D. Niewy-starczająca jest także podaż innych, ważnych składników mineralnych – takich jak żelazo, cynk czy magnez – przy jednoczesnym nad-miarze sodu w diecie. W ocenie zachowań żywieniowych mło-dzieży warto także zwrócić uwagę na liczbę posiłków w ciągu dnia, regularność ich spo-żywania i zwyczaj jadania śniadań. Badania HBSC odnoszące się do tej kwestii niestety i tu potwierdzają błędy. Śniadanie, defi-niowane jako coś więcej niż szklanka soku czy mleka, spożywa w Polsce tylko ok. 60% nastolatków, a odsetek ten zmniejsza się wraz z wiekiem badanych. Gorzej pod tym względem wypadają piętnastolatki niż trzy-nasto- czy jedenastolatki. Badania dowodzą, że większość dzieci w wieku szkolnym spo-żywa cztery posiłki w ciągu dnia, jednak ob-serwowane są także przypadki spożywania przez młodzież jedynie jednego lub dwóch posiłków na dobę. Brak śniadania, które jest jednym z podsta-wowych posiłków, może skutkować pogor-szeniem wydolności psychofizycznej ucznia, zaburzeniami koncentracji oraz problemami z przyswajaniem wiedzy. Tego rodzaju błędy żywieniowe mogą też wpływać na nieprawi-dłowe rozłożenie energii na pozostałe posił-ki spożywane w ciągu dnia. Efektem tego jest nadmierna podaż kalorii w godzinach wieczornych lub bezpośrednio przed snem, co w znaczący sposób zwiększa ryzyko na-wagi i otyłości. Potęgują je dodatkowo mało urozmaicona dieta oraz brak wystarczającej aktywności fizycznej. Jak zmienić złe nawyki żywieniowe?Nawyki żywieniowe kształtują się już we wczesnym dzieciństwie. Naukowcy zajmują-cy się badaniami dzieci i młodzieży wskazują, że raz ukształtowane nieprawidłowe nawyki trudno zmienić, co często skutkuje ich powie-laniem nawet w dorosłym życiu. Warto jednak podkreślić, że młodzież nie ma jeszcze osta-tecznie ukształtowanych postaw i zachowań żywieniowych oraz że są one determinowane są przez wiele czynników, w tym środowisko rodzinne, szkolne i grupy rówieśnicze. Mło-dzież jest podatna na mody i łatwo przejmuje pewne wzorce żywieniowe. Nie można zatem bagatelizować roli mediów, w tym wpływu reklamy i internetu, które powinny odgrywać wiodącą rolę w edukacji młodzieży i promo-waniu zdrowego stylu życia.Anna HartonDanuta Gajewskadr inż. Anna HartonSpecjalista w dziedzinie żywienia człowieka i dietetyki, adiunkt w Katedrze Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie; od 2008 r. pełnomocnik Dziekana ds. współpracy ze szkołami średnimi. Pracownik naukowo-dydaktyczny, autor i współautor wielu publikacji naukowych i po-pularnonaukowych oraz nauczyciel akademicki przedmiotów dotyczących żywienia człowieka i dietetyki. Praca w Poradni Dietetycznej, SGGW w Warszawie. Posiada wieloletnie doświadczenie w organizacji i prowadzeniu działań w zakresie edukacji żywie-niowej dzieci i młodzieży. Konsultant ds. żywienia i dietetyki w czasopiśmie „Twoje Dziecko”. Członek PTD, koordynator i współwykonawca programu „Mądre żywienie, zdrowe pokolenie”. Zainteresowania:  żywienie dzieci ich preferencje oraz dietoprofilaktyka i dietoterapia otyłości prostej i chorób serca.864/2013Co jedzą dzieci i młodzież?Bibliografia Bays H.E., González-Campoy J.M., Henry R.R., i wsp., (2008), Adiposopathy Working Group: Is adiposopathy (sick fat) an endocrine disease?, Int J Clin Pract, 62, s. 1474–1483.  Charzewska J., Chabros E., Rogalska-Niedźwiedź M. i wsp., (2004), Trendy w żywieniu i stanie odżywienia młodzieży z Warszawy w ostat-nich trzech dekadach, Żyw. Człow. Metab., 31 (supl. 2), s. 124–135.  Charzewska J., Chwojnowska Z., Wajszczyk B. i wsp.,, (2011), Ryzyko występowania niedoborów wybranych składników mineralnych i witamin w dietach uczniów w wieku okołopokwitaniowym, [w:] Januszewicz P., Mazur A., Socha J. (red.), Niedożywienie a zdrowie publiczne, Wydawnictwo Uniwersytet Rzeszowski, s. 36–46.  Currie C., Zanotti C., Currie D. i wsp., (2012), Social determinants of health and well-being among young people. Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study: international report from the 2009/2010 survey, Co-penhagen, WHO Regional Office for Europe. Health Policy for Children and Adolescents, nr. 6.  Czeczelewski J., Raczyńska B., (2005), Zawartość wapnia i fosforu w całodziennych racjach pokarmowych dzieci i młodzieży z powiatu bialskiego, Rocz. Panstw. Zakl. Hig., 56(3), s. 237–243.  Frączek B., (2003), Charakterystyka sposobu odżywiania młodzieży klas maturalnych i liceum ogólnokształcącego, Żyw. Człow. Metab., 30(1/2), s. 86–90.  Harton A., Gałązka A., Gajewska D. i wsp., (2012), Ocena spożycia wybranych składników mineralnych przez młodzież w wieku licealnym, Bromat. Chem. Toksykol., XLV(3), s. 949–955.  Haslam D.W., James W.P., (2005), Obesity, Lancet, 366, s. 1197–1209.  Jankowski W., Kuskowski P., Strojny M. i wsp., (2012), Analiza zmian społeczno-demograficznych oraz wpływu złego odżywiania, niedostatecznej aktywności fizycznej, nałogów i innych czynników ryzyka na rozpowszechnienie oraz koszty cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych w Polsce. Stan obecny i prognoza do 2030 roku. Raport przygotowany we współpracy z Fundacją Nutricia, KPMG w Polsce 2012.  Mazur A., Rogozińska E., Mróz K. i wsp., (2008), Występowanie nadwagi i otyłości u dzieci przedszkolnych z regionu rzeszowskiego, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(4), s. 159–162.  Mojska H., Świderska K., Stoś K. i wsp., (2010), Produkty fast food jako źródło soli w diecie dzieci i młodzieży, Probl. Hig. Epidemiol., 91(4), s. 556–559.  Myśliwiec M., (2011), Rapid increase in the incidence of type 1 diabetes in Polish children from 1989 to 2004, and predictions for 2010 to 2025, „Diabetologia”, 54, s. 508–515.  Obuchowicz A. (2005), Epidemiologia nadwagi i otyłości – na-rastającego problemu zdrowotnego w populacji dzieci i młodzieży, Endokrynologia, Otyłość, Zaburzenia Przemiany Materii, 1(3), s. 9–12.  Ołtarzewski M., Szponar L., Rychlik E. (2003), Spożycie wapnia wśród dzieci i młodzieży w Polsce, Żyw. Człow. Metabol., XXX(1/2), s. 278–283.  Ostrowska A., Szewczyński J., Gajewska M., (2003), Wartość odżywcza całodziennych racji pokarmowych uczniów szkół średnich z województwa mazowieckiego. Część II. Składniki mi-neralne i witaminy, Żyw. Człow. Metabol., XXX(1/2), s. 367–371.  Pieszko-Klejnowska M., Stankiewicz M., Niedoszytko M. i wsp., (2007), Ocena sposobu odżywiania się gimnazjalnej młodzieży zamieszkującej wieś i miasto, Pediatr. Współ. Gastroenterol. Hepatol. Żyw. Dziecka, 9(1), s. 59–62.  Stankiewicz M., Pieszko M., Śliwińska A. i wsp., (2010), Występowanie nadwagi i otyłości oraz wiedza i zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży małych miast i wsi – wyniki badania Polskiego Projektu 400 Miast, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 6(2), s. 59–66.  Szczepańska E., Bielaszka A., Mikoda M. i wsp., (2011), Ocena zawartości wapnia i żelaza w jadłospisach licealistek zamieszkałych na wsi i w mieście na terenie województwa śląskiego, Hygeia Public Health, 46(2), s. 266–272.  Szponar L., Sekuła W., Rychlik E. i wsp., (2003), Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych, Prace IŻŻ 101, Warszawa.dr inż. Danuta GajewskaPrezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzy-stwa Dietetyki.Specjalista w dziedzinie żywienia człowieka i dietetyki. Od wielu lat adiunkt w Katedrze Die-tetyki SGGW. Wieloletnie doświadczenie z zakre-su poradnictwa dietetycznego, współpracuje z medycznymi poradniami specjalistycznymi w dziedzinie gastroenterologii, nefrologii i nad-ciśnienia tętniczego. Konsultant programów edukacyjnych w zakresie profilaktyki i dietoterapii otyłości, skierowanych do młodzieży i osób dorosłych oraz progra-mów dotyczących dietoterapii chorób układu sercowo-naczyniowego. Promotor wielu prac magisterskich i inżynierskich w zakresie żywienia człowieka i dietetyki. Aktywnie działa na rzecz rozwoju dietetyki i podniesienia rangi zawodu dietetyka w Polsce i Europie. 874/2013Szkolne smaki – Szkoły Dobrego Żywienia3 grudnia odbyła się kolejna konferencja w ramach projektu „Szkolne smaki – Szkoły Dobrego Żywienia”, prowadzonego przez Fundację Banku Ochrony Środowiska i Fun-dację „Szkoła na widelcu”. W trakcie konferencji wiceminister Tade-usz Sławecki przedstawił działania resortu edukacji w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa, w tym edukacji zdrowot-nej, podkreślając wagę zdrowego żywienia w szkołach. Uczestnicy spotkania dysku-towali m.in. o edukacji kulinarnej i otyłości jako czynniku ryzyka wielu chorób oraz mieli okazję zapoznać się z dobrymi praktykami w organizacji zdrowego żywienia w szkole i ze zmianami legislacyjnymi służącymi po-prawie jakości żywności dopuszczonej dla dzieci. Zaprezentowano również program „Szkolne smaki” ułatwiający planowanie ja-dłospisów w stołówkach. Na zakończenie odbyły się warsztaty kulinarne dla dzieci.Głównym celem projektu jest pokazanie, jak powinien wyglądać nowoczesny sys-tem żywienia w szkole i jak go wprowadzić w placówce. Zadaniem projektu jest rów-nież przekazanie kompleksowych rozwią-zań, czyli wiedzy i narzędzi umożliwiających sprawne i kompetentne wdrożenie systemu w szkołach, a także m.in. przeciwdziałanie nadwadze i otyłości wśród dzieci i młodzie-ży oraz zaszczepienie zdrowych nawyków żywieniowych wśród młodzieży.W ramach projektu od marca 2013 r. orga-nizowane są bezpłatne konferencje oraz warsztaty kulinarne. Część konferencyjna przeznaczona jest dla dyrektorów szkół i przedstawicieli jednostek samorządu te-rytorialnego, a część warsztatowa – dla kucharzy bezpośrednio zajmujących się ży-wieniem w szkołach.Projekt jest objęty honorowym patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej, Minister-stwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Rzecznika Praw Dziecka, Agencji Rynku Rolnego, kura-toriów oświaty, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i Polskiego Towarzystwa Die-tetyki.ŹródłoSzkolne smaki – Szkoły Dobrego Żywienia

Co jedzą dzieci i młodzież?

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

ORE Digital Library