Prego Vázquez, Gabriela

Revista Galega de Filoloxía

Repositorio da Universidade da Coruña

llmI!I GaLEGade filoloxíaLuis Casteleiro Oliveros, La revolución en Lingüística (Ferdinandde Saussure), II Premio 'Dámaso Alonso' de InvestigaciónFilolóxica, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago deCompostela, 2000, 212 pp.É de sobra coñecida a decisiva contribución da obra de Ferdinand de Saussure nodesenvolvemento da lingüística moderna. Os postulados saussureanos suscitaron aatención de lingüistas dende a súa aparición e actualmente seguen sendo de interese.Mostra disto son as recentes publicacións en que se continúa a profundar na súa obra,como é o caso de Harris (1988), Bouquet (1997) ou a obra xa clásica de Koerner(1982). O Cours de linguistique générale, obra póstuma do autor, proporciona unhaconceptualización nova da lingüística, que se manifesta na construcción dunhaterminoloxía propia que vai estar presente nas diferentes escolas lingüísticas xurdidasó longo do século xx. Dada a relevancia de Saussure en materia lingüística, LuisCasteleiro Oliveros pretende unha aproximación á figura do mestre xenebrino en quese revisan criticamente as achegas deste autor. Casteleiro cuestiona a orixinalidadesaussureana en tanto creador de novos conceptos e ideas, e considera que ainnovación de Saussure se centra máis ben en "su capacidad para encontrarformulaciones precisas y engarzar en un sistema coherente ideas que ya habían sidoevocadas con anterioridad, aunque fuera de contexto" (p. 199).La revolución en Lingüística (Ferdinand de Saussure) comprende seis capítulosprecedidos dunha introducción. Tamén inclúe un apartado dedicado á bibliografíae un índice onomástico. Na introducción o autor presenta o obxectivo do estudio:conectar a figura de Saussure coas ideas lingüísticas precedentes e valorar as súasconsecuencias e repercusi6ns nas diferentes escolas lingüísticas do século XX. Oprimeiro capítulo, "Biografía y significado de Saussure", comeza cunha brevereferencia á vida do mestre xenebrino en que se repasa a súa traxectoria científicaresaltando o carácter revolucionario da súa obra. Móstrase cómo o traballo deSaussure rompe coa liña historicista que predominaba na lingüística da súa época:así, aínda que os seus primeiros traballos se enmarcan dentro da lingüísticacomparativa, presentan importantes innovacións. Sen embargo, son as ideaspublicadas no Cours de linguistique générale as que supoñen unha verdadeirarevolución en lingüística e ás que debe o seu recoñecemento como pai dalingüística moderna a título póstumo, xa que este carácter innovador non fói detodo comprendido polos seus contemporáneos. Isto parece, segundo os seusbibliógrafos, que o conduciu a un paulatino desinterese poia investigaciónlingüística. Con todo, Saussure non foi unha figura ideoloxicamente illada como seten sostido en moitas ocasións pois, como afirma Casteleiro Oliveros, a súa liña de183Gabriela Prego Vázquez IDIIIII GaLEGade filoloxíatraballo conecta nalgúns puntos con algúns dos seus coetáneos, como é o caso deCourtenay ou Kruszewski.As ideas que revolucionaron a lingüística moderna difundíronse no Cours delinguistique générale, obra na que Charles Bally e Albert Sechehaye presentan ateoría de Saussure a partir de apuntamentos tomados nas súas conferencias. Areconstrucción do pensamento saussureano comporta certa problemática que étratada no capítulo 11, titulado "Problemas de fidelidad". O carácter indirecto dasfontes manexadas por estes primeiros editores trae certas dúbidas sobre a fidelidadedo Cours de linguistique générale con respecto ó pensamento saussureano: ocostume de Saussure de destruír as súas notas despois de impartir as lecciónsdificulta as tarefas destes dous editores. En moitas ocasións, Bally e Sechehayecompletan e corrixen algunhas partes, feito que ocasionou diferentes críticas en quese cuestiona a validez da reconstrucción do pensamento saussureano tal como sepresenta no Cours de linguistique générale. Pronto apareceron novos manuscritose análises comparativas onde se pretendía presentar dun modo máis fiel ospostulados de Saussure, como é o caso dos traballos de Godel (1957) e a edicióncrítica do Cours de linguistique générale en 1968, entre outros.O seguinte capítulo, "Antecedentes de Saussure", estudia as contribucións dediferentes lingüistas na súa obra. Obsérvase como ideas que tradicionalmente se lleatribúen pertencen a lingüistas contemporáneos ou anteriores a el. Principalmente,analízanse as influencias de William Dwigth Whitney, Jan l. Baudouin deCourtenay, Nikolái Viacheslávovich Kruszewski, Georg von der Gabelentz,Wilhelm von Humboldt e Hermann Paul.O capítulo IV, "Análisis de Saussure", céntrase naqueles aspectos da súa obra queocupan un lugar importante na lingüística moderna: a definición e arbitrariedadedos signos, a relación que entre estes se establece, o seu valor lingüístico ou asdicotomías. O capítulo distribúese en sete apartados. O primeiro apartado dedícaseó lugar que ocupa a lingüística na ciencia e o seu obxecto de estudio. Saussurepropón a lingüística como parte dunha ciencia xeral que el denomina semioloxía eque, tal como aparece no Cours de linguistique générale, debe estudiar os signosno seo da vida social. Ademais, considera que é necesaria a delimitación precisa doobxecto de estudio da lingüística, utilizando para .iso as técnicas de contraste.Céntrase no segundo apartado nun dos temas máis controvertidos e punto departida da teoría saussureana: a dicotomía langue/parole, que se pode resumir nunconxunto de oposicións; isto é, a lingua caracterízase como un código e sublíñaseo seu carácter potencial, social, fixo, lentamente movible e psicolóxico. Pola súaparte, a fala como codificación dunha mensaxe preséntase coma unha actualizaciónda lingua, individual, libre, efémera e psicofísica. No terceiro apartado refírese ósigno lingüístico e as súas propiedades: arbitrariedade, linealidade,inmutabilidade/mutabilidade e carácter discreto. A continuación, trata outra das184Luis Casteleiro Oliveros, La revolución en Lingüística (Ferdinand de Saussure) '-d~,h:l!{í~dicotomías básicas da teoría de Saussure: a oposición sincronía / diacronía en que,segundo Oliveros, vese clara a influencia do lingüista Gabelentz. Nos últimosapartados trata nocións básicas da lingüística estructuralista como o concepto desistema (e as relacións que nel se establecen, isto é, as relacións sintagmáticas· eparadigmáticas), a estructuración da lingua en forma e substancia e, finalmente, anoción de fonema.O capítulo V, "Presencia del Curso de Lingüística General en España", trata asrepercusións das ideas saussureanas no mundo académico hispánico. O principaldescubridor da figura de Saussure foi Amado Alonso, quen demostra o seucoñecemento da teoría estructuralista nalgúns dos seus traballos publicados nosanos trinta, e en 1945 encárgase da traducción e do prólogo do Cours delinguistique générale. Outro introductor dos postulados do mestre xenebrino foiDámaso Alonso, que difunde as teses de Saussure nunha serie de conferencias quepronuncia na Universidade Internacional de Verán en Santander en 1934. De todasas maneiras, hai constancia de que o Cours de linguistique générale era coñecidono mundo hispánico con anterioridade, como o demostran unha referencia á obrado xenebrino na Revista de Filología Española en 1917 e, máis tarde, que RicardAragó i Turón introduza cincuenta e unha citas literais do Cours na súa poucacoñecida obra La Paraula.Finalmente, o último capítulo dedícase ás conclusións: nel subliña o papelinnovador da teoría de Saussure non tanto no plano conceptual, pois a maior partedas ideas que se He atribúen son tomadas da tradición, senón na "concatenaciónformal" (p. 199) destas. Ademais, resáltase a súa importancia, dada a influencia doseu traballo nas tendencias lingüísticas actuais.En definitiva, o traballo de Luis Casteleiro Oliveros é unha excelente revisióncrítica das achegas de Saussure na lingüística moq.erna.BibliografíaBouquet, S. (1997): Introduction a la lecture de Saussure (Paris: Éditions Payot &Rivages).Harris, R. (1988): Saussure and his interpreters (Edinburgh: Edinburgh UniversityPress).Koemer, K. (1982): Ferdinand de Saussure. Génesis y evolución de su pensamiento enel marco de la lingüística occidental. Contribución a la historia y a la teoría dela lingüística (Madrid: Gredos).Gabriela Prego Vázquez185

Luis Cateleiro Oliveros, La revolución en Lingüística (Ferdinand de Saussure)

http://ruc.udc.es/dspace/bitstream/2183/2575/1/RGF-2-REC-1.pdf

Luis Cateleiro Oliveros, La revolución en Lingüística (Ferdinand de Saussure)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repositorio da Universidade da Coruña