Dahl, Hjalmar

Hansen, Anne Merrild

I rapporten ”Til Gavn for Grønland” var en zoneinddeling af landet et tema. I den offentlige debat er zoneringstanken blevet opfattet, som en (urealistisk) friholdelse af arealer for industri-aktivitet. Men ideen bag zonerne er også til fordel for erhvervslivet og økonomien. Det er en prioritering – ikke en nedprioritering. Svenske og norske erfaringer viser, at det virker

    Aalborg UniversitetTaamaammat sumiiffinnik immikkoortiterineq pinngortitaq aningaasivillu pigaanniisumassarsiatsialaavoqHansen, Anne Merrild; Dahl, HjalmarPublished in:Sermitsiaq. A GPublication date:2014Document VersionTidlig version også kaldet pre-printLink to publication from Aalborg UniversityCitation for published version (APA):Hansen, A. M., & Dahl, H. (2014). Taamaammat sumiiffinnik immikkoortiterineq pinngortitaq aningaasivillupigaanni isumassarsiatsialaavoq. Sermitsiaq. A G.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            ? Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            ? You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            ? You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us at vbn@aub.aau.dk providing details, and we will remove access tothe work immediately and investigate your claim.Downloaded from vbn.aau.dk on: April 26, 2017Kronik: Taamaammat sumiiffinnik immikkoortiterineq pinngortitaq aningaasivillu pigaanni isumassarsiatsialaavoq   All.: Hjalmar Dahl, Kalaallit Nunaanni Inuit Issittormiut Siunnersuisoqatigiivisa siulittaasuat aamma ilisimatooq Anne Merrild Hansen, Aalborg Universitet-imi Det Danske Center for Miljøvurdering-imi lektori.  Nalunaarusiami ”Kalaallit Nunaannut Iluaqutissatut”-mmi sumiiffinnik immikkoortiterineq immikkut sammineqarpoq.Innuttaasut akornanni oqallinnermi sumiiffinnik immikkoortiterinerit tungaasigut suliffissualiornissanut immikkoortitsinissartut (taamaanngikkaluartoq) paasineqarsorinarpoq. Imaappormi sumiiffinni immikkoortiterinerit tungaasigut eqqarsaatigineqartut inuussutissarsiornermut aningaasaqarnermullu iluaqutaasussat. Tamatumani tulleriiaarineruvoq – tassaananilu kingulliutitsiniarsarineq. Svenskit Norgemiullu misilittagaat qiviassagaanni tamanna iluamik kinguneqartarpoq.  Nalunaarusiami ”Kalaallit Nunaannut Iluaqutissatut” taaguuteqartumi ataatsikkut arlalissuarnik annertuunik suliffissualiortoqarneratigut isertitassat Danmarkimit ataatsimoortumik tapiissuteqartarnermut taartaasinnaanavianngitsut tikkuarneqarpoq, taamatullu isertitassat siunissaq ungasinnerusoq isigalugu aningaasaqarnermut nalimmassaataasinnaanavianngitsut oqaatigineqarluni. Taamaakkaluartorli nalunaarusiami tassani inerniliinermi oqaatigineqarpoq Kalaallit Nunaanni aatsitassanik piiaaneq inuiaqatigiit anningaasaqarnerannut pisariaqavissumik oqimaaqatigiissisinnaasoq, taamatullu siunissami tutsuiginartumik ingerlaneq periarfissinneqarsinnaasoq. Taamaaliorneriaaraannili pimoorussamik pilersaarusiorluartariaqarpoq.    Kalaallit Nunaat aatsitassarsiorfissatut pinngitsoorani periarfissaqarpoq. Kalaallit Nunaatali siunissaa eqqarsaatigalu immikkut eqqumaffigisassaq tassaavoq pisuussutinik ummassusilinnik piujuaannartitsinissaq pingaaruteqarluinnarmat. Silittumik oqaatigissagaanni pisuussutinik uumassulinnik piujuaannartitsineq tunngavigalugu atuineq inuiaqatigiinnut iluanaarutissat tungaasigut aatsitassanik atuinermit 20-riaammik annertuneruvoq – imaappormi aatsitassat piiarneqarunik tassa nunguttussaapput.  Tamanna tassaavoq aatsitassarsiornerup nalilersorneqarnissaanut uuttuutissaq: sumiiffimmi uumassusilinnik pissuussuteqarfiulluartumi aatsitassanik piiaanissaq aalajangiunneqarpat imaassinnaavoq pisuussutinit uumassusilinnit isertittakkat appariartut. Piffissami aalajangersimasumi – imaluunniit naassaanngitsumik. Taamaattuaannanngikkaluarpoq, taamaattorli pisuussutit arlaat pisuussutit allat, immaqa inuiaqatigiinnut naleqarnerusut akigalugit siunissaq qaninneq isigiinnarlugu aalajangernissat pinaveersaartariarput. Taamaammat piujuaannartitsineq toqqammavigalugu ingerlaqqinniaraanni maannakkorpiaq aalajangiussat siunissami allanik periarfissaqarnissamut mattussinernik kinguneqannginnissaat qulakkeertariaqarpoq.  Sumiiffinni immikkoortiterinikkut suliffissuaqarnermut innuttaasunullu patajaatsunik sinaakkusiinissaq qulakkeerneqarpoq   Sinerissami pisuussutinik piujuaannartitsineq tunngavigalugu atuinissaq qulakkeerniarlugu sumiiffinni immikkoortiterineq ersarissumik nassuiarneqarnissaa periarfissatut tikkuarneqarpoq, tamatumanilu pineqartuni inuiaqatigiit sumiiffinni assigiinngitsuni nunallu immikkoortuini ingerlassassat eqqarsaatigalugit aatsitassarsiorneq piiaanerillu pimoorussilluni kissaatigineqassappata, taamatullu nunap immikkoortuini inuussutissarsiornikkut tamaanilu ineriartortitsinikkut eqqarsaatersornernik aallaaveqarluni siuarsaarusullunilu saqqummiussat tusarniarneqassallutik.                  Tamatumani nunap ataqatigiinnermut attaveqarfiinut aningaasaliissutit suliniutinik periarfissaasinnaasunik qanorlu akilersinnaanerinik tunngaviliisut salliutinneqartariaqarput, taamaaliornikkullu ingerlatseqatigiiffinnut akilersinnaasumik ingerlatsisinnaaneq piviusunngortikkuminarnerulersillugu. Tamatuma saniatigut pinngortitaq, nunap immikkoortuani pineqartumi innuttaasut atugarissaarnerat taamatullu inuussutissarsiutit pioreersut, soorlu aalisarneq, piniarneq imaluunniit takornariaqarneq mianeriniarlugit aatsitassarsiornikkut ingerlatsinissap kissaatigineqannginnera ataqqineqartussaalluni.    Taamaaliorluni nunap ilaani immikkoortiterineq innuttaasunut ingerlatseqatigiiffinnullu ersarilluinnartariaqarpoq, immikkoortinneqartut qanoq agguataarneqarnissaannut innuttaasut oqartusaaqataatinneqartariaqarput, taamatullu aalajangiinerit naalakkersuinikkut patajaatsuusariaqarlutik, taammaappammi aatsaat ukiuni qulikkuutaani tulliuttuni aatsitassanik piiaanissanut sinaakkutaasumik piumasaqaataasut ilisimaneqalissagaluarmata. Taamaaliorneq ingerlatseqatigiiffinnut orniginarnerpaassaaq, tamassumalu saniatigut aningaasannanniapilunnikkut uagut namminneq imaluunniit avatangiisivut katataasinnaanerput pinaveersaartinnissaa qulakkeerneqassalluni.    Inuit Issittormiut Siunnersuisoqatiiffiat (ICC) WWF Verdensnaturfonden suleqatigalugu Villumfonden-imit tapiiffigineqarlutik suliniut nalunaarusiorfiusoq naammasseqqammerpaat. Suliniummi qitiutinneqartoq tassaavoq innuttaasut oqartussaaqataatinnerat. Nalunaarusiani tallimanik immikkoortoqartumi ataatsimut ” Kalaallit Nunaanni Aatsitassarsiorneq”-mik taaguuserneqartumi aatsitassanik atuinermut atatillugu aporfissaasinnaasut arlallit qitiutinneqarlutik sammineqarput.  Sammineqartut ilaat tassaavoq sumiiffinni aalajangersimasuni ataatsimoortumik imaluunniit ilaqutariit ileqqutoqaat naapertorlugit atuisinnaanermut piginnaatinneqarneq. Taamatut piginnaatitsinerit tassaapput nunat inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinut atalluinnartut. Atuinissamulli  piginnaatitsiffiit isigalugit sumiiffiit ersarissumik nalunaarsorneqarsimannginnerat ajornartorsiutaavoq, taamaammallu pisuussutinik uumassusilinnik imaluunnit pissuussutinik uumaatsunik atuinissat pillugit aporaattoqariaannaasarluni. Tamannarpiaq eqqarsaatigalugu nunap assingi najoqqutaralugit innuttaasullu oqartussaaqataatinnerullugit nunap ilaanni immikkoortiterinerit aalajangersorneqarsinnaanissaat kissaatiginarpoq.   Nordsøen kaajallallugu iluatsittumik ingerlavoq   Taamatulli nunami immikkoortiterineq piviusorpalaarpa? Pisuussutimmi inissisimaffimminniipput, taamatullu nunarput isertitaqarnerusariaqarluni – ilaatigut taama oqartoqartarpoq. Tamanna akissagaanni nunani allani iluatsissimasoq oqaatigisariaqarpoq, nunallu taakku Kalaallit Nunaannit imatorsuaq allaanerussuteqanngillat.   Nordsø kaajallallugu nunat inissisimasut, pingaartumik Sverige-mi Norge-milu ukiorpassuarni sinerissami nunat sineriaanni immikkoortiterineq ingerlanneqartarsimavoq, taamatullu sumiiffinni aalajangersimasuni soqutigisat suunersut paasiniaaffigineqartarlutik, tamannalu tunngavigalugu ingerlanniarneqartarluni. Nunani assigiinngitsuni sinerissani immikkoortiterinerup qanoq paasineqarnera piviusunngortitsinerillu assigiinngitsuupput. Sinerissami immikkoortiterinerit nunap iluani imartaanilu pisarput. Sinerissami immikkoortitat ataatsimut oqaatigissagaanni ima agguataarneqarput: illoqarfittallit nunaqarfittallu, suliffissuaqarfiusut (tassunga ilaapput takornariaqarneq, aalisarneq aatsitassanillu piiaaffiit) kiisalu pinngortitami nunaleriffiusut.    Sinerissani pilersaarusiornernut atatillugu suut soqutigineqarnersut, soqutigisanik assigiiaanik naammattuugassaqassanersoq kiisalu soqutigisat tungaasigut aporaaffeqarnersoq paasiniaqqissarneqartarpoq. Sumiiffimmi ingerlatsisut imaluunniit nunap immikkoortuani pineqartumi soqutiginnittut ilaatinneqartarput. Tamaani suliniuteqartut ilisimasaat atorlugit nunap immikkoortuani pisuussutigisat suunerinik, piginnaasanik atuinissamullu periarfissaasinnaasunik paasissutissanik tunioraasinnaasarput. Tamatumani nunat imartaat annertuumik qitiutinneqarsimapput, taamatullu illoqarfiit nunaqarfiillu attorneqarsinnaasut peqataatinneqartarsimallutik.  Tamassuma patsisigaa misilittakkat takutissimammassuk  ataqatigiissaarani siuliniutinut ataasiakkaanut inatsisiliorneq naalakkersuinikkullu isummersorneq ataatsimoortillugit siunertamut naapertuutinnginneri. Immikkoortitsilluni pilersaarusiornerit ingerlatsinissamillu soqutigineqartut aalajangersimalluinnartut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu sinerissami immikkoortiterinernik ingerlatsinissanut akerliusutut isigineqartussaapput. Allatut oqaatigalugu pisussat oqimaaqatigiissittariaqarput. Matumani pineqanngilaq pisuussutit arlaallunniit atornaveersaarneqarnissaat.      Pineqartoq tassaavoq pisuussutit pigineqartut tamaasa atorneqarnissaat – nalinginik annertunerpaamik pilersitsinissaq siunertaralugu. Sinerissami nunat immikkoortuini innuttaasunut ataatsimut oqaatigalu aningaasarsiornikkut, inuit atugaannut, pinngortitamut, kulturimut sunngiffimilu saaffissaqarnikkut pingaaruteqarput. Tamanna aamma Kalaallit Nunaannut atuuppoq. Oqaluttuarisaaneq qiviaraanni sineriaq tassaasimavoq inuiaqatigiit ineriartornerinut pingaarnertut inissisimasoq.     Niuerneq, angallanneq assartuinerlu kiisalu sinerissap avataani nerisassanik naammattorsuarnik peqartitaaneq ullutsinni inuit qanoq inissimanerinut aalajangeeqataalluinnarsimavoq.   Sumiiffinni sinerissamut qanittuni piujuaannartitsineq tunngavigalugu pilersaarusiornikkut avatangiisinik, aningaasaqarnermik, innuttaasunik kulturimillu qajassuussiineq atorlugu inuiaqatigiinni annertunerpaamik ataavartumillu naleqassuseq qulakkeerneqarsinnaavoq. Siunertaasoq tassaavoq maannakkut soqutigisat siuarsarneqarnisaat siunissarlu ungasinnerusoq isigalugu inuiaat naligiinnerusumik periarfissaqartinnissaat – ukiuni makkunani innuttaasunut kinguaariillu nikinnerinut agguataarilluarnikkut.   Innuttaasut oqatussaaqataatinnerat avaqqunneqarsinnaanngilaq  Naak ungasinnerusoq isigalugu aningaasaqarnerup, avatangiisit innuttaasullu soqutigisaasa qajassuunneqarnissaat immikkoortinneqarsinnaanngikkaluartut siunissami qaninnermi anguniakkat oqimaalutartuarnissaat pinngitsoorneqarsinnaanngilaq, sinerissamimi pisuussutit suugaluartulluunniit killeqarput.  Sinerissami sumiiffinnik immikkoortiterinermut pilersaarusiorneq atorlugu minnerpaamik oqimaalutaanissap nakkutigineqarnissaa isumagineqarniassaaq, taamaaliornikkullu minnerpaaffissaa isumagalugu aningaasaqarnikkut, avatangiisit tungaasigut innuttaasunilu anguniakkat naammassiniartussaallutik. Naammaginartutut inissinnertut isigineqarsinnaasoq pilersaarusiornerup nalaani nuna tamakkerlugu nunallu immikkoortuini naleqartitat qanoq isumaqarfigineqarnersut apeqqutaassaaq. Tamanna eqqarsaatigalugu piujuaannartitsineq toqqammavigalugu anguniagaqaraanni sumiiffinni immikkoortiterinerup naleqassusaa nalilersorniaraanni innuttaasut peqataatinneqarnissaat pingaaruteqarluinnarpoq.    Nunap sineriaani eqqarsaatersornerit tassaapput nalunaarusiami ”Kalaallit Nunaanni Iluaqutissatut”-mmi saqqummiunneqartut. Inuiaqatigiinni ingerlassat soqutigisallu salliutinneqarsinnaalissapput, taamatullu qinikkat innuttaasullu isumaqatigiissuteqarnerat aallaavigalugu nunap pisuussutai atorneqarsinnaassallutik. Taamatut ingerlatsinermi nunat tamalaat akornanni malittarisassat najoqqutaralugit innuttaasut siusissumik oqartussaaqataatinnerat, taamatullu aatsitassarsiornernik ingerlatseqatigiiffiit suliffeqarfiillu susassaqartut tusarniaavigineqarneri iluaqutigalugit sumiiffinnik immikkoortiterinerit pinissaannut pingaaruteqartumik toqqammaviliissallutik.  Taamaaliornikkut aamma innuttaasut annertunerusumik ilisimasaqalissapput oqartussaaqataatinneqarlutillu, tassuunatigullu aatsitassarsiornikkut nutaanik ineriartortitsinerni annertunerusumik akuersaarsinnaanerit toqqissisimanerlu pilersinnaalluni. Kalaallit Nunaanni sumiiffinni  immikkortitserinissaq pillugu innuttaasut pimoorussamik peqatigalugit oqalitsitsinissaq tassaavoq Naalakkersuisunngortussat suliassaanni pingaarnerpaanut ilaasussaq.   

Taamaammat sumiiffinnik immikkoortiterineq pinngortitaq aningaasivillu pigaanni isumassarsiatsialaavoq

http://vbn.aau.dk/files/207458493/Kronik_om_zoner_28Gr_nlandsk_version_29.pdf

Taamaammat sumiiffinnik immikkoortiterineq pinngortitaq aningaasivillu pigaanni isumassarsiatsialaavoq

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

VBN