Het verkennend onderzoek Scouting Vollegrondsgroenten op zand (SVz) bevestigt het bestaande beeld dat de nitraatconcentraties in het grondwater bij vollegrondsgroentenbedrijven op zandgrond hoger zijn dan de norm. Dit onderzoek is uitgevoerd door het RIVM en LEI Wageningen UR, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en het ministerie van Economische Zaken. Gezien de kleine schaal van het onderzoek gelden deze bevindingen nadrukkelijk alleen voor de onderzochte SVz-bedrijven en kunnen ze niet vertaald worden naar de gehele vollegrondsgroentensector op zandgrond. In het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) worden geen vollegrondsgroentenbedrijven bemonsterd vanwege het beperkte aandeel (ongeveer 1%) in het totale landbouwareaal in Nederland. Hierdoor zijn vollegrondsgroentenbedrijven relatief onderbelicht wat betreft mestgebruik en nitraatuitspoeling. In het verleden zijn echter hoge nitraatconcentraties gemeten in het bovenste grondwater van dit type bedrijven. Dit onderzoek is opgezet om een actueel inzicht te krijgen in de nitraatproblematiek van vollegrondsgroentenbedrijven op zand.\ Het onderzoek omvat twaalf bedrijven die asperges, aardbeien, prei of bladgewassen (zoals sla) verbouwen, voornamelijk gelegen in de zandgebieden van Limburg en Noord-Brabant (Zand Zuid). Alle bedrijven blijken een hoge nitraatconcentratie in het grondwater te hebben (meer dan 80 milligram per liter). De hoge nitraatconcentratie valt deels te verklaren door de droge zandgrond waarop de bedrijven liggen. In dit type grond wordt weinig nitraat afgebroken en spoelt er relatief veel uit naar het grondwater. Maar ook het type bedrijf is mogelijk van invloed op de nitraatconcentratie in het grondwater. Akkerbouwbedrijven die in dezelfde regio op uitspoelingsgevoelige grond liggen, gebruiken ongeveer evenveel mest maar hebben veel lagere nitraatconcentraties. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat vollegrondsgroenten de meststoffen minder efficiënt gebruiken. In vergelijking met akkerbouwbedrijven wordt een groter gedeelte van de meststoffen niet door de planten gebruikt en blijft dit in de bodem achter. Het stikstofbodemoverschot (het verschil tussen aanvoer en afvoer van stikstof in de bodem) is hierdoor op de bedrijven uit het SVz-onderzoek twee keer zo hoog dan op de akkerbouwbedrijven. Dit overschot kan als nitraat uitspoelen naar het grondwater.The exploratory research Scouting Open field vegetables on sandy soils (SVs) confirms the existing image that nitrate concentrations in groundwater at open field vegetable farms on sandy soil are higher than the standard. This study was conducted by the RIVM and LEI Wageningen UR, commissioned by the Ministry of Infrastructure and Environment and the Ministry of Economic Affairs. Given the small scale of the study these findings apply only to the surveyed SVscompanies and they cannot be translated to the entire field vegetables sector on sandy soil. In the Minerals Policy Monitoring Programme, no vegetable production companies are incorporated because of the limited proportion (about 1%) in the total agricultural area in the Netherlands. Therefore these open field vegetable farms are relatively unexplored in terms of fertilizer use and nitrate leaching. In the past, however, high nitrate concentrations were measured in the upper groundwater of these types of farms. This study was performed to create a current view on the nitrate problem of field vegetables on sand. The study includes twelve farms that grow asparagus, strawberries, leeks or leafy vegetables (such as lettuce), mainly located in the sandy areas of Limburg and North Brabant (Sand South). All farms have high (more than 80 milligrams per liter) nitrate concentrations in their upper groundwater. The high nitrate concentration is partly explained by the dry sandy soil in which the plants are grown. In this type of soil very little nitrate is reduced and a relatively large part leaches to groundwater. The type of farm may affect the nitrate concentration in groundwater as well. Arable farms located in the same region on comparable soils, use about the same amount of manure and fertilizer but have much lower nitrate concentrations. This difference can be explained by the inefficient use of nutrients by the vegetables. In comparison with arable farms, a larger portion of the fertilizer is not used by the plant and remains in the soil. The soil nitrogen surplus (the difference between input and output of nitrogen in the soil) is therefore on open field vegetable farms two times higher than on arable farms. This surplus can leach into groundwater as nitrate
