De Wever, Bruno

Lagrou, Pieter

Rousseaux, Xavier

Van Goethem, Herman

Ghent University Academic Bibliography

HOME(/)OPINIES(HTTP://WWW.STANDAARD.BE/OPINIES)Oorlogstrauma’s achter slot en grendel26/06/2013 om 03:00 door Bruno De Wever, Pieter Lagrou, Xavier Rousseaux en Herman Van Goethem>Foto: Herwig Vergult/BelgaMENING VAN DE DAG - Meer dan veertig jaar lang konden historici de collaboratiedossiersvrijwel probleemloos raadplegen. Maar sinds kort is een hele reeks restrictievevoorwaarden opgelegd, klagen vier hoogleraars Geschiedenis aan, waardoor serieuswetenschappelijk onderzoek haast onmogelijk wordt gemaakt.Wie? Hoogleraars geschiedenis van respectievelijk UGent, ULB, UCL en UA.Wat? Niet een college van magistraten, maar het Rijksarchief moet bepalen wie toegang krijgt totcollaboratiedossiers. Het onderzoek over de Tweede Wereldoorlog in België wordt sinds 2010 fundamenteel gehinderd omdathet college van procureurs-generaal de zo belangrijke ‘repressiearchieven’ de facto gesloten heeft. Datkwam wellicht door een tijdelijk personeelstekort, maar intussen zitten we wel met een funestebeleidswijziging.Sinds de jaren 1970 konden historici de ruim 400.000 collaboratiedossiers probleemloos consulteren.Instellingen zoals het Cegesoma of Kazerne Dossin steunen voor hun werking sterk op deze archieven.Samen met vele andere collega’s hebben wij, hoogleraren Geschiedenis aan vier Belgische universiteiten,vanuit deze dossiers fundamenteel onderzoek uitgebouwd. De vernieuwende historische inzichten droegenbij aan de individuele en collectieve verwerking van oorlogstrauma’s. Ook werd het collectieve geheugenover collaboratie en repressie in België de voorbije decennia fundamenteel bijgestuurd. Voor elkesamenleving is zoiets van groot belang. Denken we maar aan de Waarheidscommissies of aan het Stasi-archief dat belanghebbenden kunnen consulteren. Die relatieve openheid is fundamenteel voor eendemocratische rechtsstaat.Open beleidNa de opheffing van de militaire rechtbanken werd het college van procureurs-generaal in 2004 bevoegdvoor de repressiedossiers. Het college zette aanvankelijk het open beleid voort dat tot dan toe had gegolden.En terecht. Nooit leverde het enig probleem op. In geen 40 jaar.Aan de consultatie waren uiteraard voorwaarden verbonden. Zo moest, indien een veroordeelde nadien ineer was hersteld, de onderzoeker daarvan melding maken. Idem wanneer iemand was vrijgesproken, ofwanneer een onderzoek afgesloten was met een niet-vervolging of seponering. Uiteraard moest ook deprivacywetgeving worden nageleefd.Sinds 2010 is het toestemmingsbeleid dus veranderd. Wie om inzage vraagt moet nu gemiddeld 6 à 9maanden wachten op een antwoord. Daardoor zijn, in een eenjarige Master, scripties over collaboratieuitgesloten, terwijl ook doctorandi in de problemen geraken. Ook stelt het college heel restrictievevoorwaarden.Er zijn ten eerste de ca. 56.000 veroordelingen. Kreeg een betrokkene nadien eerherstel, dan is zijn dossiervoortaan niet meer consulteerbaar. Nu hebben de ministers van Justitie na 1945 op grote schaal gebruikgemaakt van vervroegde vrijlating, waarna eerherstel kon volgen. In 1950 zat nog slechts een 300-talveroordeelden gevangen, en alle anderen konden meestal probleemloos eerherstel bekomen indien zedaarom vroegen. Vele tienduizenden deden dat, haast steeds met gunstig gevolg. Zijn nu dus gesloten vooronderzoek: de dossiers van de Secretarissen-generaal, talrijke dossiers van magistraten en vanoorlogsburgemeesters, dossiers van Belgische jodenjagers, dossiers economische collaboratie, zowat alledossiers over collaborerende kranten en organisaties, enzovoort. Eerherstel staat in België dus de factogelijk met amnesie. Het is alsof die dossiers niet meer bestaan. Ze zijn er wel, maar niemand mag ze noginkijken.Voor de honderdduizenden andere dossiers, zonder veroordeling, geldt dat ze enkel kunnen wordengeraadpleegd indien de aanvrager een verklaring kan voorleggen van de personen tegen wie dit dossier werdaangelegd of, bij overlijden, van ‘hun rechthebbenden’, waarin zij stellen geen bezwaar te hebben tegen deinzage. Maar waarom zouden nabestaanden een absoluut en preventief recht krijgen om, zonder enigemotivering, historisch onderzoek te belemmeren? Dit is een fundamentele beperking van de vrijheid vanonderzoek.Het gaat niet alleen om wetenschappelijke onderzoek. Nabestaanden van de oorlogsgeneratie zoekenopheldering. Dat zij vaak geen toegang krijgen tot de repressiedossiers, is voor henzelf frustrerend en heeftook een maatschappelijk neveneffect. Wij weten uit ervaring dat getuigenissen en overtuigingsstukken in dedossiers taaie mythes uit de wereld kunnen helpen. Openheid kan bijdragen aan de verwerking van hetoorlogsverleden.Nooit antwoordIn september 2010 hadden wij informeel overleg met het college van procureurs-generaal, maar nadienwerd het stil. In mei 2012 schreven wij het college een brief in de hoop op verder vertrouwelijk overleg.Nooit kregen we enig antwoord, tenzij mondeling, via het kabinet van de minister van Justitie. Uit nietsblijkt dat de procureurs-generaal dit dossier willen deblokkeren. De minister moet niet langer wachten ophet advies dat ze hen lang geleden gevraagd heeft maar de zaak ter hand nemen. Ze heeft de bevoegdheid omdat te doen.Thans moeten gerechtelijke archieven ouder dan 30 jaar worden overgemaakt aan het Rijksarchief. Dat isook zo voor de repressiearchieven. Het is echter aberrant dat praktijkmagistraten de toestemming moetenverlenen om ze daar te raadplegen. De magistratuur heeft andere, meer dringende opdrachten en staat te verweg van die vergeelde dossiers. De gerechtelijke archieven moeten dus eenzelfde statuut krijgen als alleandere overheidsarchieven die om bepaalde redenen niet zomaar kunnen worden vrijgegeven. Een KB moetbepalen dat alle gerechtelijke archieven ouder dan 30 jaar, ook deze van de voormalige militairerechtbanken, voor hun consultatie toestemmingsafhankelijk worden van het Rijksarchief. Zo eenvoudig isdat. Nu nog de politieke wil.

Oorlogstrauma's achter slot en grendel

https://biblio.ugent.be/publication/4094328/file/8057049

Oorlogstrauma's achter slot en grendel

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Ghent University Academic Bibliography