Prevenier, Walter

Ghent University Academic Bibliography

Korte aankondigingen Hollandse baljuws. Oscar van den Arend, Zeven lokale baljuwschappen in Holland. Middeleeuwse studies en bronnen, 35 (Verloren, Hilversum 1993) 495 blz. f80,-. ISBN 90-6550 249-1. Sinds het verschijnen, in 1967, van het standaardwerk over de Vlaamse baljuws in de Bourgondische periode van de hand van Jan van Rompaey, heeft de roep om een Nederlandse tegenhanger luid weer-klonken. De verwachtingen waren dan ook hoog bi j het verschijnen van de stu-die van Van den Arend, helaas zi jn ze niet ingelost. Vooreerst beperkt de auteur zich geografisch tot zeven baljuwschap-pen in Noord-Holland (in casu Maasland, 's-Gravenhage, 's-Gravenzande, Noord w i j k , Honderdland, Naaldwijk en De Lier en Zouteveen), bovendien beperkt hi j zich inhoudeli jk te sterk tot formeel-juridische bevoegdheden en dito optre-den van de betrokken ambtenaren. Dit alles in een bi jwi j len erg uitgesponnen betoog, gelardeerd met een juridisch taal-gebruik dat zowel de leesbaarheid als de verstaanbaarheid hypothekeert. Wan-neer er aanzetten tot aansluiting bi j de nieuwe institutionele geschiedenis (die de brug slaat met de verworvenheden van de sociale geschiedenis in ruime zin) in voorkomen, gebeurt daar uiteindeli jk erg weinig mee. De prosopografische aan pak, die, in navolging van het proefschrift van Van Kan over de Leidse elite, wordt aangekondigd, komt nauwelijks van de grond (15) of loopt vast in een eindeloos lang betoog dat bol staat van feitelijkhe-den die onvoldoende verwerkt z i jn (zie bijvoorbeeld bladzijden 185-188 over de avonturen van de baljuw van Naaldwijk t i j -dens de Opstand). Een andere aanzet vormt de benadering via de archeologie en de studie van de baljuwshoven en residen-ties ('begraven hofsteden' bli jkt het jargon te zijn), wat informatie over de leefwijze zou moeten opleveren. Uiteraard gebeurt di t , maar zoals nogal vaak het geval is met dergelijke staaltjes van 'Alltagsge-schichte' wordt ook dit hoofdstuk tot een ongetwijfeld op zichzelf nuttige vergaar-bak van weetjes allerhande, gebracht zonder zin voor synthese. Aangaande het concrete functioneren van de baljuws, hun relatie tot andere overheden, een systematisch onderzoek naar informele relaties, corruptie en collusie, aspecten die - zo leert onder meer het onderzoek van Van Rompaey - niet onbelangrijk waren, wordt de nieuwsgierigheid van de lezer niet geheel bevredigd, op een hoop gegevens na die her en der verspreid aan te treffen z i j n . Ook op het formele en fei-telijke vlak hapert er een en ander. Een voorbeeld: bi j herhaling komt de ordon-nantie van de Vlaamse graaf Boudewijn IX ter sprake, ze wordt zelfs omwille van haar groot belang ook voor de ontwikke-ling van de Hollandse baljuws als bijlage uitgegeven. Van den Arend baseert zich hierbij op de editie door Warnkoenig en Gheldolf uit 1836. Het stuk is ondertus-sen nog vier maal uitgegeven (naar betere varianten), een laatste keer door Preve-nier in 1964. Deze laatste uitgave komt echter slechts ter sprake in een voetnoot van de Nederlandse parafrase van de oor-spronkelijke Latijnse tekst (een parafra-sering niet van de auteur kennelijk, maar van D. E.H. de Boer, er weze terloops opgemerkt dat er reeds een Middelneder-landse vertaling van voor 1240 bestaat). Vervelender is dat Prevenier uitgebreid is ingegaan op datering en uiteindeli jk als termini 1 j u n i 1191 - 14 april 1202 heeft voorgesteld. Zonder zich om enige dis-cussie dienaangaande te bekommeren, houdt Van den Arend het op 1192/95 -1202 (101,477). Een stap vooruit voor het onderzoek kan ik zoiets bezwaarlijk noe-men. Maar wat te denken van een auteur die zonder meer stelt, dat door het i n l i j -ven van Holland Zeeland door Filips de Goede in 1433 de residentie van de gra-ven van Holland naar de hoofdstad van het hertogdom Bourgondië (Dyon, sic) werd verlegd (129)? Het Hollandse bal-juwscorps had beter verdiend. M A R C B O O N E D Vorstelijke financiën. J.A.M.Y. Bos Rops, Graven op zoek naar geld. De inkomsten van de graven van Holland en Zeeland, 1389 1433(Verloren, Hilversum 1993) 426 blz. f70. ISBN 90-70403-315. De institutionele en politieke aspecten van het graafschap Holland in de jaren 284 Kort* aankondigingen 1389-1433 w e r d e n oo i t v o o r t r e f f e l i j k g esyn the t i s ee rd d o o r H u u b Jansen, de c u l t u r e l e a c t i v i t e i t e n d o o r F.P. van O o s t r o m . Bos-Rops pakt n u , i n een u i t s t e -k end o n d e r b o u w d boek, de v o r s t e l i j k e financiën exhaus t i e f aan. Op e lk van deze t e r r e i n en heeft H o l l a n d i n d ie pre Bourgond i sche j a r e n een i d e n t i t e i t en spec i f i c i t e i t o n t w i k k e l d , waa r van de kenn i s essent iee l is o m de moe i zame in teg ra t i e me t de Bourgond ische 'een-he ids taat ' , na 1433, op j u i s t e waarde te scha t t en . Di t za l thans ook voo r de vors -t e l i j ke f i s ca l i t e i t me t gro te efficiëntie k u n n e n geschieden nu de Bourgond i sche staatsfinanciën recent w e r d e n bes tu-dee rd d o o r A. Van N i e u w e n h u y s e n en A. Zoete (boek te r perse). De a u t e u r zet de mate r i e u i t e en i n zes ch rono l o g i s che h o o f d s t u k k e n , een s t ruc -t u u r d ie een eenvoud ige c o n f r o n t a t i e me t de po l i t i e k e o n t w i k k e l i n g v l o t m o g e l i j k maakt . Ze heef t dan weer het nadee l da t a l le thema 's , zoa ls dome inbehee r , l en in -gen, t o l l e n etcetera op v e r b r o k k e l d e w i j z e zesmaal b ehande ld w o r d e n , al is het zesde deel een l o f f e l i j ke p o g i n g o m en igsz ins g l obaa l t e r u g te b l i k k e n . T o ch b l i j f t d i t boek erg ana l y t i s ch , en on tb r e -ken zowe l v e r n i e u w e n d e p rob l e ems te l -l i n g en als a lgemene bes lu i t en . Bos-Rops zag a f van een we rke l i j k e b e r eken ing v an het t o taa l v an de grafe-l i j k e g e l d m i d d e l e n (al b e zo rg t ze op 239-248 t o c h we l een honorabe l e aanzet daartoe ) , wegens de vele lacunes voo r de ex t ra i n k o m s t e n . De vraag is o f ze n i e t te sne l abd iceerde , wanneer m e n z ie t hoe Van N i e u w e n h u y s e n voo r de eerste Bour-gond i sche he r t og t e r zake o v e r tu i g ende r e su l t a t en boekte , o n d a n k s analoge han-d icaps , maar d a n k z i j k r i t i s c h e ex t rapo la -t ies en h y p o t h e s e n . Het s lechts s u m m i e r behande l en van de u i t ga v en van het h o f is een nog bedenke l i j k e r op t i e . De vraag is i m m e r s o f een g rond i ge s tud i e v an de v o r s t e l i j k e u i t g a v en n i e t een waaier v an be l e idsop t i e s aan het l i ch t z ou gebracht hebben, t e r w i j l n u (16, 237 238) het accent , op w e l l i c h t o v e r t r o k k e n w i j z e , va l t op het ef fect v an oo r l o gen als u l t i e m e , en zowat enige, u i t l e g v an s c h o m m e l i n g e n . Ten onrech te z iet de a u t e u r een to ta le d i c h o t o m i e tussen de f i sca l i t e i t i n de ' feodale ' fase en i n de late M idde l e euwen , als r espec t i eve l i jk ge-s t eun d op pe r soon l i j k e banden tussen v o r s t en o n d e r d a a n , r espec t i eve l i j k op anon i eme o v e r l e g s t r u c t u r e n . D i t doet o n r e c h t aan de d u i d e l i j k e impac t v an con-crete l eden van s tede l i jke e l i tes d ie i n hechte samenspraak met de v o r s t ge-meenschappe l i j k e pe r soonsgebonden be langen beha r t i g en , zoals da t v o o r Gent w e r d bes tudee rd d o o r Mare Boone, voo r Le iden d o o r F. van Kan en H. Brand . Desondanks is d i t boek een u i t e r s t w e l k o m e en z o r g v u l d i g e b i jd rage t o t de kenn i s van het v o r s t e l i j k d o m e i n en van de beden i n een c ruc ia l e fase v an de Ho l -landse gesch iedenis . W. P R E V E N I E R • Reisverhalen. Michae l Harbsme i e r Wilde Völkerkunde. Andere Welten in deutschen Reiseberichten der Frühen Neuzeit. H i s to r i s che S tud ien , 12 (Campus Ver lag , F r a n k f u r t a.M. en New York 1994) 3 3 0 b l z . D M 6 8 . ISBN 3-593-35095-5 . De Deense a n t r o p o l o o g Michae l Harbs-me i e r bespreekt i n deze s tud i e een g roo t aanta l Du i t se r e i s ve rha l en , geschreven vana f de o n t d e k k i n g van A m e r i k a t o t ha l -verwege de a ch t t i ende eeuw. Het is h e m voo ra l te do en o m de w i j z e waa rop de 'andere w e r e l d ' i n r e i sve rha l en w e r d erva-ren en o m de v e rander ingsprocessen waaraan deze e r v a r i n g b l o o t s t o n d . Jam-mer genoeg schiet Wilde Völkerkunde i n d i t o p z i c h t t eko r t . Harbsme i e r beg in t me t de v e r o n d e r s t e l l i n g dat het v r o egmo-derne re isverhaa l z i ch u i t de l a a t m i d d e l -eeuwse vers lagen van p e l g r i m s t o c h t e n heef t o n t w i k k e l d . O n d e r b o u w d w o r d t deze v e r o n d e r s t e l l i n g n ie t : een bespre-k i n g o f ze l fs maar een karak te rsche ts v an pe l g r imagevers lagen o n t b r e e k t . De ove-r ige m idde l e euwse r e i s l i t e r a t u u r w o r d t d o o r Harbsme ie r als one i gen l i j k e re i s l i t e -r a t u u r t e r z i j de geschoven, o m d a t z i j vaak d o o r ande r en dan de re i z i ge rs geschreven z ou z i j n en o m d a t z i j eerder over de bere isde s t r eken dan over de re is z ou w i l l e n i n f o r m e r e n (35-55) . De 'n i euw-h e i d ' v an de v r o egmode rne r e i s l i t e r a t u u r poogt Harbsme i e r ve rvo l gens aan te t o n e n d o o r e rop te w i j z e n hoe deze z i c h 285 

J.A.M.Y. BOS-ROPS, Graven op zoek naar geld : de inkomsten van de graven van Holland en Zeeland, 1389-1433

https://biblio.ugent.be/publication/249061/file/8728258.pdf

J.A.M.Y. BOS-ROPS, Graven op zoek naar geld : de inkomsten van de graven van Holland en Zeeland, 1389-1433

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Ghent University Academic Bibliography