Rijsselaere, Tom

Van Soom, Ann

Ghent University Academic Bibliography

464 Permanente vorming Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 2010, 79INLEIDINGKunstmatige inseminatie (KI) is een techniekwaarbij sperma wordt afgenomen en vervolgens wordtingebracht op de correcte plaats in de geslachtstractusbij het vrouwelijk dier. Sinds de tweede helft van de20ste eeuw wordt KI frequent toegepast bij ver -schillende diersoorten, zoals het rund, paard, schaap,geit, vos, pluimvee, kat en hond en dit zowel voorpraktische als onderzoeksdoeleinden. De voorbijedecennia is de interesse voor KI bij de hond wereld -wijd sterk toegenomen door de verbetering van deinsemi natietechnieken, de mogelijkheid om de cyclusvan een teef nauwkeuriger op te volgen en de goededrachtigheidsresultaten die kunnen verkregen wordenna KI. Kunstmatige inseminatie bij de hond kan uitge-voerd worden met vers, gekoeld (4°C) of diepvries-sperma (-196°C). In Europa wordt ongeveer 50 tot55% van de inseminaties bij de hond uitgevoerd metvers sperma, 10% met gekoeld sperma en 35 tot 40%met diepvriessperma (Linde-Forsberg et al., 2010).Sperma kan geïnsemineerd worden hetzij in de vagina,hetzij rechtstreeks in de baarmoeder. Inseminatie in deeileiders werd ook reeds beschreven bij de hond maardoor de geringe praktische toepasbaarheid bleef dezemethode beperkt tot enkele experimentele studies(Tsutsui et al., 2003; Kim et al., 2007). INSEMINATIETECHNIEKENIntravaginale inseminatieIntravaginale inseminatie kan uitgevoerd wordenmet een rigide, plastieken pipet of door gebruik temaken van de Franse katheter (Osirispipet) waaraaneen spuit (2 tot 5 ml) gekoppeld wordt (Fontbonne enBadinand, 1993; Nizanski, 2006) (Figuur 1). De plas-tic inseminatiepipet wordt ingebracht in de dorsalevulvacommissuur, eerst in craniodorsale richting tottegen de wervelkolom en wordt vervolgens horizon-taal geschoven tot caudaal van de cervix. De terug-vloeiing van sperma moet zoveel mogelijk vermedenworden door het sperma langzaam te insemineren endoor de achterhand van de teef gedurende 5 tot 10 mi-nuten omhoog te houden na de inseminatie. Pinto etal. (1995) toonden echter aan dat dit laatste kon be-perkt worden tot 1 minuut zonder nadelige effecten opde drachtigheidsresultaten. Prikkeling van de vulva envan het dak van de vagina met een vinger stimuleertvaginale en uteriene contracties en bijgevolg ook hetspermatransport (Linde-Forsberg en Forsberg, 1989).Deze inseminatiemethode is gemakkelijk en snel uit tevoeren en geeft goede drachtigheidsresultaten indiende inseminatie op het juiste tijdstip wordt uitgevoerd(Rijsselaere et al., 2001). De osirispipet of Franse katheter (Figuur 1) is eenTechnieken voor kunstmatige inseminatie bij de hondT. Rijsselaere, A. Van SoomVakgroep Voortplanting, Verloskunde en BedrijfsdiergeneeskundeFaculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent, Salisburylaan 133, B-9820 Merelbeke, Belgiëtom.rijsselaere@ugent.beSAMENVATTINGDe laatste jaren is er een groeiende interesse voor kunstmatige inseminatie bij de hond.  De insemi-natie van een teef kan met vers, gekoeld of diepvriessperma gebeuren. Het sperma kan intravaginaal geïn-semineerd worden door middel van een plastic inseminatiepipet of een osirispipet. Intra-uteriene insemi-natie kan plaatsvinden door middel van laparotomie, wat ethisch omstreden is en in sommige landenverboden is. Betere technieken zijn inseminatie met een transcervicale katheter of inseminatie met een ka-theter onder endoscopische visualisatie. Zowel voor vers, gekoeld als diepvriessperma is het geboorte-percentage hoger na intra-uteriene inseminatie. Intra-uteriene inseminatie met diepvriessperma resulteertook in een grotere nestgrootte dan intravaginale inseminatie met diepvriessperma.ABSTRACTDuring the last decades there has been an increasing interest in artificial insemination in the dog. Theinsemination of a bitch can be performed using fresh, chilled or frozen-thawed semen. Sperm can be in-seminated in the vagina by using a plastic insemination device or by the Osiris catheter. Intra-uterine in-semination can be performed by means of laparotomy which is ethically controversial and prohibited inseveral countries. Better techniques for intra-uterine insemination are the transcervical catheter or the in-semination of a catheter under endoscopic visualization. Intra-uterine insemination results in higher whel-ping rates for fresh, chilled and frozen-thawed semen than intravaginal deposition and additionally resultsin higher litter sizes when frozen-thawed semen is used. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 2010, 79 465alternatieve methode voor intravaginale inseminatie.Deze pipet bestaat uit een binnenkatheter en een flexi-bele buitenste mantelpipet met vooraan een opblaas-bare cuff (Figuur 2). De pipet wordt intravaginaalingebracht tot caudaal van de cervix. Vervolgens wordtde cuff opgeblazen en wordt het sperma via de bin-nenkatheter langzaam craniaal in de vagina gebracht.Tenslotte wordt de pipet met opgeblazen cuff gedu-rende 10 minuten in de vagina gelaten. De cuff bootstde bulbus van de penis van de reu na en verhinderthierdoor terugvloeiing van sperma. Bovendien stimu-leert de cuff contracties die het spermatransport sti-muleren. De drachtigheidsresultaten die verkregenworden na inseminatie met de osirispipet zijn verge-lijkbaar met de plastic pipet.Intra-uteriene inseminatieIn vergelijking met de baarmoeder van verschil-lende andere diersoorten, is de baarmoeder van dehond moeilijk te bereiken door de zeer lange en smallevagina (Watts et al., 1997). Intra-uteriene inseminatiekan echter uitgevoerd worden door middel van deNoorse (Scandinavische), transcervicale katheter (An-dersen, 1975) of door endoscopische katheterisatie vande cervix (Wilson, 1993). Een alternatieve mogelijk-heid is het sperma rechtstreeks in de baarmoeder te in-semineren door middel van laparoscopie oflaparotomie (Silva et al., 1995; Rijsselaere et al.,2001).  Bij een intra-uteriene inseminatie via laparotomiewordt bij een teef die onder algemene anaesthesie isgebracht een kleine incisie van ongeveer 5 cm gemaaktin de linea alba craniaal van de pelvis. De baarmoederwordt extra-abdominaal gebracht en het ingevroren enontdooide sperma wordt rechtstreeks in het corpus ofde hoorn(en) van de baarmoeder geïnjecteerd met eenfijne injectienaald (25G) (Figuur 3). In verschillendelanden, zoals de Verenigde Staten, Canada en het Ver-enigd Koninkrijk en vooral bij het fokken van grey-hounds, wordt deze procedure zeer regelmatiguitgevoerd. Hoewel deze inseminatietechniek waar-schijnlijk nog steeds de meest gebruikte techniek isvoor intra-uteriene inseminatie bij de hond en zeergoede drachtigheidsresultaten oplevert (tot 92% ge-boortepercentages), is deze methode in verschillendeEuropese landen, zoals Noorwegen, Zweden en Ne-derland, wettelijk verboden en in verschillende anderelanden ethisch omstreden, aangezien een volledige la-parotomie vereist is (Linde-Forsberg et al., 2010). Inseminatie door middel van laparoscopie isethisch meer aanvaardbaar dan laparotomie aangeziende ingreep minder invasief is (Silva et al., 1995). Dezeinseminatiemethode krijgt echter weinig bijval enwordt zelden gebruikt door praktijkdierenartsen om-wille van de hoge kosten van het materiaal, de nood-zaak van een degelijke training en de voorkeur voorlaparotomie.Een ethisch meer aanvaardbare methode voor intra-uteriene inseminatie is de transcervicale, Noorse(Scandinavische) katheter (Andersen, 1975). Dezetechniek werd  ontwikkeld in de Scandinavische lan-den en werd oorspronkelijk gebruikt voor de insemi-natie van vossensoorten die niet natuurlijk kunnenFiguur 1. Intravaginale inseminatiepipetten (bovenaan:plastic inseminatiepipet - midden: Franse katheter (osi-rispipet) - onderaan: spuit zonder rubber).Figuur 2. Franse katheter (osirispipet) met opgeblazencuff (de onderste spuit bevat het spermastaal; de boven-ste spuit wordt gebruikt om de cuff op te blazen).Figuur 3. Laparotomie en injectie van diepvries-sperma in het corpus uteri bij de hond.466 Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 2010, 79paren. Vossen worden in Scandinavië immers vaak ge-kweekt voor hun pels. Daarbij is het noodzakelijk omgebruik te maken van KI om bepaalde gegeerde krui-singen tot stand te brengen tussen subspecies die nor-maliter niet met elkaar paren, zoals bijvoorbeeld deblauwvos en de zilvervos (Farstad, 1996). De Scandi-navische katheter bestaat uit een nylon speculum eneen metalen katheter (Figuur 4). Bij deze inseminatie-techniek wordt de cervix door het abdomen gepalpeerden gefixeerd. Vervolgens wordt de Scandinavische ka-theter in de vagina ingebracht en wordt de metalen ka-theter door de cervix geleid om zodoende het spermarechtstreeks in de baarmoeder te insemineren (Farstaden Andersen-Berg, 1989). In België wordt deze me-thode momenteel weinig of niet gebruikt omdat heteen moeilijk aan te leren techniek is die een grondigeen langdurige trainingsperiode vereist aangezien zekan leiden tot perforatie van de vagina, cervix of baar-moeder indien ze niet deskundig wordt uitgevoerd(Wilson, 1993). Deze methode kan ook niet bij elkehond worden uitgevoerd omdat bijvoorbeeld bij obeseof nerveuze honden met opgespannen abdomen pal-patie en fixatie van de cervix moeilijker zijn (Wilson,1993). Bovendien heeft endoscopisch onderzoek aan-getoond dat de positie van de portio vaginalis van decervix kan wijzigen tijdens de cyclus, wat gedeeltelijkverklaart waarom sommige teven moeilijk te kathete-riseren zijn (Wilson, 1993). Nochtans wordt deze me-thode frequent en met goede resultaten gebruikt in deScandinavische landen en verschillende andere Euro-pese landen. Eens de techniek beheerst wordt, vergt deinseminatie slechts enkele minuten en kan ze uitge-voerd worden bij een niet- of licht gesedeerde teef(Farstad, 1996; Linde-Forsberg, 2010).Een laatste mogelijkheid voor intra-uteriene inse-minatie bestaat erin om een urinekatheter (6-8FrGauge) door de cervix te brengen onder endoscopischevisualisatie (Wilson, 1993). Hiervoor wordt een rigideendoscoop (met of zonder kijkhoek) in de vagina ge-bracht en doorgeschoven tot voorbij de dorsale, me-diane plooi (Figuur 5). Wanneer de cervix zichtbaar is,wordt de urinekatheter door de cervix in de baarmoe-der geschoven. Deze methode vereist een initiële trai-ningsperiode maar is ethisch aanvaardbaar en kanuitgevoerd worden bij een niet- of licht gesedeerdeteef. Andere belangrijke voordelen zijn de beperktekans op trauma en de zekerheid dat het sperma intra-uterien wordt geïnsemineerd. De inseminatie kan bo-vendien gevolgd worden door de dierenarts en deeigenaars van een teef aangezien de endscoop doormiddel van een camera aan een monitor kan gekop-peld worden. De kostprijs van een dergelijke endos-coop is echter een belangrijk nadeel. INSEMINATIEDOSISMeestal worden er 100 tot 200 x 106 spermacellengeïnsemineerd voor een KI met  vers en gekoeldsperma terwijl er voor een KI met diepvriesspermaaangeraden wordt om twee- tot driemaal 150 tot 200 x106 spermacellen te insemineren (Linde-Forsberg,2002). In de Verenigde Staten wordt echter regelmatigéén inseminatie met 100 x 106 progressief, motielespermacellen uitgevoerd. Sommige auteurs vermeldenzelfs dat 25 tot 50 x 106 spermacellen per KI voldoendezou zijn (Wilson, 1993). Farstad (1996) insemineerdeéén- of tweemaal met 24 uur tussentijd  met 50 tot 200x 106 ontdooide spermacellen per  KI en verkreeg eengeboortepercentage van 73,8%. Door de beperktegrootte van de baarmoeder wordt het geïnsemineerdevolume sperma het best beperkt tot 1-3 ml voor eenintra-uteriene KI en tot 3-5 ml voor een intravaginaleinseminatie (Linde-Forsberg, 2010). INSEMINATIERESULTATENNa een natuurlijke dekking op het juiste tijdstip tus-sen een fertiele reu en teef kunnen werpresultaten van85 tot 90% verkregen worden. Na KI zijn de resultatenmeestal lager, hoewel drachtigheidspercentages van 80tot 87,5% beschreven zijn bij gezonde teven die geïn-semineerd werden met sperma van goede kwaliteitFiguur 4. Transcervicale, Scandinavische katheter (3verschillende groottes) bestaande uit een nylon specu-lum en een metalen katheter.Figuur 5. Endoscoop gebruikt voor intra-uteriene inse-minatie bij de hond.Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 2010, 79 467(Thomasson en Farstad, 2009; Linde-Forsberg, 2010).De resultaten zijn afhankelijk van verschillende facto-ren, zoals het sperma dat gebruikt wordt (vers, gekoeldof diepvries), de plaats van inseminatie (intravaginaalof intra-uterien), het aantal geïnsemineerde sperma-cellen, de kwaliteit van het spermastaal, het ras, deleeftijd en het seizoen (Thomasson en Farstad, 2009).In Tabel 1 worden de resultaten weergegeven van eengrote, Zweedse studie waarbij meer dan 2200 insemi-naties werden uitgevoerd met vers, gekoeld en diep-vriessperma. Deze studie is tot op heden de grootstestudie van KI bij de hond. Bovendien werd een grootdeel van deze inseminaties uitgevoerd door praktijk-dierenartsen. Uit dezelfde studie kan besloten wordendat intra-uteriene inseminatie significant hogere ge-boortepercentages geeft dan intravaginale inseminatiezowel voor vers, gekoeld als diepvriessperma en bo-vendien ook de nestgrootte vergroot bij diepvries-sperma (Linde-Forsberg, 2010). Om de resultaten naKI te maximaliseren is intra-uteriene inseminatie duste verkiezen bij de hond. Uit Tabel 1 kan ook afgeleidworden dat de combinatie van één KI met een natuur-lijke dekking leidt tot significant hogere geboorteper-centages. Bijgevolg is het aan te raden om na een KIsteeds een poging te ondernemen om de dieren na-tuurlijk te laten paren. Indien dit laatste niet mogelijkblijkt, kan nog steeds een tweede inseminatie uitge-voerd worden.REFERENTIESAndersen K. (1975). Insemination with frozen dog semenbased on a new technique. Zuchthygiene 10, 1-4.Farstad W., Andersen Berg K. (1989). Factors influencingthe success rate of artificial insemination with frozensemen in the dog. Journal of Reproduction and FertilitySupplements 39, 289-292.Farstad W. (1996). Semen cryopreservation in dogs andfoxes. Animal Reproduction Science 42, 251-260.Fontbonne A., Badinand F. (1993). Canine artificial inse-mination with frozen semen: comparison of intravaginaland intrauterine deposition of semen. Journal of Repro-duction and Fertility Supplements 47, 325-327.Kim H.J., Oh H.J., Jang G., Kim M.K. (2007). Birth of pup-pies after intrauterine and intratubal insemination withfrozen-thawed canine semen. Journal of VeterinaryScience 8, 75-80. Linde-Forsberg C. (2002). Hints on dog semen freezing,cryo-extenders and frozen semen artificial insemination.In: Fieni F. (Editor). Physiology and Pathology of Dogand Cat Reproduction, including Mammary Gland Di-seases. 1st ESAVS-course on Small Animal Reproduction,Nantes (France), p. 5.1-5.17.Linde-Forsberg C. (2010). Canine artificial insemination:state of the art. In: Rijsselaere T., Bogaerts P., Luvoni G.C.(Editors). Proceedings 7th EVSSAR Congress. Louvain-La-Neuve, Belgium, p. 22-26.Nizanski W. (2006). Intravaginal insemination of bitcheswith fresh and frozen-thawed semen with addition of pro-static fluid: use of an infusion pipette and the Osiris ca-theter. Theriogenology 66, 470-483.Pinto C.R.F., Eilts B.E., Paccamonti D.L. (1995). The effectof reducing hindquarter elevation time after artificial in-semination in bitches. Theriogenology 50, 301-305.Rijsselaere T., Van Soom A., Van Den Broeck W., de KruifA. (2001). Kunstmatige inseminatie bij de hond. VlaamsDiergeneeskundig Tijdschrift 70, 242-252.Silva L.D.M., Onclin K., Snaps F., Verstegen J. (1995). La-paroscopic intrauterine insemination in the bitch. Therio-genology 43, 615-623.Thomassen R., Farstad W., Krogenas A., Fougner J.A., An-dersen-Berg K. (2001). Artificial insemination with frozensemen in dogs: a retrospective study. Journal of Repro-duction and Fertility Supplements 51, 341-346.Thomassen R., Farstad W. (2009). Artificial insemination incanins: a useful tool in breeding and conservation. Theri-ogenology 71, 190-199.Tsutsui T., Hori T., Yamada A., Kirihara N., Kawakami E.(2003). Intratubal insemination with fresh semen in dogs.Journal of Veterinary Medicine Science 65, 659–61.Watts J.R., Wright P.J., Lee C.S., Whithear K.G. (1997).New techniques using transcervical uterine cannulationfor the diagnosis of uterine disorders in bitches. Journalof Reproduction and Fertility Supplements 51, 283-293.Wilson M.S. (1993). Non-surgical intrauterine artificial in-semination in bitches using frozen semen. Journal of Re-production and Fertility Supplements 47, 307-311.Tabel 1. De invloed van het sperma (vers, gekoeld of diepvries) en de plaats van inseminatie (intravaginaal of intra-ute-rien) op de geboortepercentages en nestgrootte bij teven (Linde-Forsberg, 2010).Sperma Aantal KI’s Geboortepercentage (%) Nestgrootte (pups)Vaginaal Intra-uterien Vaginaal Intra-uterienVers 1333 47,7a 62,0b 6,5 ± 0,19 6,4 ± 0,43Gekoeld 388 45,4a 65,0b 6,4 ± 0,31 6,5 ± 0,71Diepvries 320 36,7a 55,5b 2,9 ± 1,09a 5,2 ± 0,32bVers + dekking 169 82,9c 88,9c 6,5 ± 0,35 7,5 ± 0,9a,b Kolommen met een verschillend supercript zijn significant verschillend. 

Techniques for artificial insemination in dogs

https://biblio.ugent.be/publication/1169112/file/1169117

Techniques for artificial insemination in dogs

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Ghent University Academic Bibliography