Artykuł jest próbą uporządkowania wiedzy na temat znaczeniamasywnego i chronicznego stresu doświadczanego przez dziecko dla jego dorosłego życia. Omówienie konsekwencji dziecięcej traumy dotyczy płaszczyzny neurobiologicznej, psychologicznej i społecznej. Wpływ stresu na rozwój mózgu u dzieci badany był w ramach paradygmatu medycznego (Gil, 2006; Lauterbach, 2008) oraz w ujęciu teorii więzi (Braun, Helmke, Bock, 2009). Konsekwencje psychologiczne uporządkowane zostały pod względem wpływu na formowanie się osobowości młodego człowieka, jego funkcjonowanie w relacjach intymnych oraz późniejsze pełnienie roli rodzica. Ponieważ pozostawanie w sytuacji chronicznego stresu (patologia rodzinna, bullying rówieśniczy, wykluczenie społeczne) pełni funkcję formy, nadającej kształt tożsamości dziecka – wpływa na powstawanie wielu nieprawidłowości w tym zakresie (Badura-Madej, Mesterhazy, 2000; Herman, 2004; Miller, 2006). Podstawową cechą łączącą ofiary przemocy w dzieciństwie jest ich niskie poczucie własnej wartości, nieufność, lęk i dystans wobec innych. Osoby, które w dzieciństwie doznały przemocy fizycznej czy seksualnej często przejawiają skrajnie negatywny stosunek do własnego ciała. Cierpienie usunięte za pomocą mechanizmów obronnych poza obszar świadomy może dawać o sobie znać w postaci chorób i zaburzeń (Brągiel, 1996; Miller, 2006). Relacja intymna człowieka, który przeżył dużych rozmiarów traumę w dzieciństwie może być relacją skomplikowaną i konfliktową. Analiza mechanizmów odpowiedzialnych za nieudane relacje intymne osób noszących w sobie traumę dzieciństwa wskazuje na tendencje do poniżania siebie, idealizowania partnera, trudności z ustalaniem adekwatnych granic w związku, podatność na wchodzenie w rolę ofiary. Ogromną trudnością w podjęciu roli rodzicielskiej, realizowaniu kolejnych zadań rozwojowych jest podwójne Ja, dwójmyślenie oraz bagaż emocji negatywnych (Jona, 1997; Herman, 2004). Analizując konsekwencje przeżytej w dzieciństwie traumy dla dorosłego życia należy uwzględnić również różnice indywidualne oraz znaczenie czynników ochronnych. Koncepcje resilience oraz wzrostu potraumatycznego stwarzają nadzieję na dobry rozwój nawet w przypadku dzieci z traumatycznymi doświadczeniami (Garmezy, Rotter, 1983; Zimmerman, Arunkumar, 1994; Constantine i in.,1999; Werner, 2000).The article is a summary of knowledge about the influence of massive and chronic stress experienced by the child for his/her life. It concerns a discussion about neurobiological, psychological and social consequences of children’s trauma .
Influence of stress on child’s brain development has been researched within the medical paradigm (Gil, 2006; Lauterbach, 2008) and in the theory of attachment (Braun, Helmke, Bock, 2009).Psychological consequences have been regularized in the following aspects: influence on personality formation of young person, influence on his/her functioning in the intimate relation and in the parental role. A situation of chronic stress (pathological family, bullying, social exclusion) has a function of shaping form for identity of the child. This form can effect with many disturbances and irregularities in the personality building (Badura-Madej, Mesterhazy, 2000; Herman, 2004; Miller, 2006). Low self-esteem, distrust, anxiety and distance to the other are very often consequences of massive and chronic stress experienced by the child. People who have experienced physical or sexual violence in their childhood exhibit very often extremely negative attitude toward their own body. Suffering removed by defense mechanisms under the consciousness may manifest itself in the form of diseases and disorders (Brągiel, 1996; Miller, 2006). Adult intimate relationship can be complicated and conflicting relationship with the tendency to self – humiliating, idealizing of a partner, proneness to getting into the role of victim and difficulties inputting adequate borders in the relation. The great difficulty in the parental role taking is a double I, double- thinking, and the baggage of negative emotions (Jona, 1997; Herman, 2004). Individual differences and the importance of protective factors should be also taken into account. The concepts of resilience and posttraumatic growth create hope or a good development, even in the case of children with traumatic experiences (Garmezy, Rutter, 1983; Zimmerman, Arunkumar, 1994; Constantine i in.,1999; Werner, 2000; Opora, 2005.)
