Szántó, Iván

Repository of the Academy's Library

 1   ایرانیوهند سلطنتی اییپذیر های صحنه تحلیل و تجزیه: جهانی منظر ایوان سانتو (دانشگاه اِلته بوداپست / فرهنگستان علوم وین)در طول زمان هرگز  شناخته میشدند ایرانی و هندیهویت با طیف مردمانی که  و هشدباز تعریف  قرن هر در تقریبا ایران و هند ایده ازهم سراسربوده  ، همانطور هم قرونیندرا شکل داد یسیاسی و فرهنگی واحد نهادهایزمانهایی بوده که هند و ایران  ثابت نبوده.بعضی اوقات مثلا  .هبود بزرگبسیار همسایه محسوب میشدند و دیگر اوقات فاصله بینشان  برخی اوقات ایران و هندوستان گسیختگی.تحت الشعاع قرار  سرزمینهای کوچکتر همجوار را نه فقطاین دو کشور  اینطور به نظر میرسد کهدر دو قرن اخیر اینطور بوده یا  هم در سیاسی های رقابت به علت دو هر یا هند یا ایران ی کهدیگر های زمان حال در این با. را در بر میگرفتند بلکه آنها میدادند یهند یا و ایرانیخود را  عمدتاه بودند شد شکوفا زماناین  در که ایی ها و سلطنت هاییواز فرمانر بسیاری، ندشدمی شکسته (...)   لکهن گیرند هندوان تا الا     روزه دارند مومنان تا الا"این شعر را سروده: منوچهری دامغانی  غزنویاندر دوره  میپنداشتند.و نه ایران  هستند هندوانمومنان و  ،همسایهبرای منوچهری دو اگرچه ". سوسن و شمشاد مجلس میان      زیادی خرم و خرم زیادیرا تا ادبیات ایران و هند میرفت آن زمان  که بیان کرده این مجاورت را با کمک شعر فارسی نو، وی به عنوان دو کشورو هند   در خود فرو برد. ،خراسان، افغانستان و پنجابهمزمان با کشورگشایی غزنویان به  یا مغول در هند صفویه در ایران و سلطنت دهلی و که حکومت مرکزی قوی همچون ایلخانیان زمان هر در ایران و ایده هند  در  ایرانی تشکیل میشد.وی هندحکومت هازنجیره ظریفی از تولید شده. در زمان فقدان چنین قدرت مرکزی باز  برخاسته،جایی با نام شکل گیری سرنوشت  به و در نهایت گشته مرزی دقیق موجب برقراری خطوط امپراتوری بزرگ یک تولد ،مقابلچنین مینویسد: "  ۸۴۹۱در سال  افغانستاننویسنده هندی سید مجتبی علی در کتابی با عنوان یک بنگالی در . ستنجامیده ااافغانستان ستان و افغانستان هند و اروپایی ایران وجود نداشت همانطور که امروز بین هندودشتهای در دوران باستان مرزی بین افغانستان و   ."مرزی نیست هر: همسایه میشد یکدیگرآگاهی دوجانبه از منجر به افزایش این بود که پی آمد توسعه امپراتوری های بزرگ هندی و ایرانی لازمه مطالعه فاکتورهایی این مقدمات  .است نداشته گسترشتوان از آن بیشتر  امپراتوری میشود کهشروع  سرحداتیامپراتوری از   .را تحت تاثیر قرار داده فهم ایرانی از هندهندی از ایران و  کدراست که سال  حدودنقاشی مشهور جهانگیر و شاه عباس بزرگ به قلم ابوالحسن به جز آن تصویری توان  نمیی چنین روابط پیچیده ای برا۷۲۰۱ قمری پیدا کرد که موضوع اصلی این مقاله است1 (تصویر ۱). این تصویر را احتمالا میرزا مهدی استرآبادی در مرقعی  به شکلیرا این مرقع وی . و هم اکنون در سن پترزبورگ قرار دارد کردفاتح هندوستان گردآوری  ،برای نادر شاهکه گنجانیده بوده ابوالحسن در واقع نه تنها تصویرگری بلکه کار  است. تنظیم کرده هندیشایسته مشتمل بر نگارگری ها و خوشنویسی های ایرانی و و هماهنگی همتای ایرانی اش به شایستگی  را به همراه دقیقی از خواب جهانگیر است که در آن سلطان هندوستان خود ترسیمبه آسودگی اظهار میشود که  گوسفندیک در رویایش همچون در تصویر این هماهنگی توسط یک شیر و  میبیند.همه جهان فرمانروای                                                              .a9.5491.F .C .D ,notgnihsaW ,trA fo yrellaG reerF 1  به:برای مثال رجوع شود   .tS eht roF 75 .gif ,1002 ,vanihbA :ihleD weN .trA lahguM fo ruessionnoC A ,rignahaJ :avatsavirS dasarP veejnaS .4991 ,noitadnuoF HCRA :onaguL .’aqqaruM grubsreteP .tS ehT :nikhsumikA gelO ees ,mublA grubsreteP 2 در پای سلطان و شاهی لمیده اند که هر یک به تناسب، سهمی از وظائف الهی را در اداره جهان بر عهده دارند2. تمامی جهان به به روشنی برتری خود یا پادشاه انگلستان. در حقیقت جهانگیر فرمان آن دوست بدون وجود فرمانروای دیگری، نه حتی امپراتور چین  ،. جای تعجب نیست که با وجود ادعای برابریکه افتخار در درجه دوم اهمیت بودن را داراست، بسیار خوش میدارد را بر شاه عباس(علی رغم آنکه  از سوی دیگر شاه پیر و بی رمق به چشم می آید در حالیکه شاه باید به گوسفند بسنده کند. میبردجهانگیر سهم شیر را و دیگر آنکه پس از مدتی تامل میتوان دید که آغوش پر مهر جهانگیر بیشتر تهدید آمیز به  بوده) حتی دو سال هم از جهانگیر جوان تر نظر می آید. چنین تصویری هرگز در دربار شاه نمیتوانست کشیده شود و تنها مایه مباهات هندیان است.اگرچه بسیار دور از چنین جهان رویایی. در زمان  ،بوده آن احتمالا بر آمده از واقعیات تاریخی زمانه خود تصویررویای جهانگیر و منطقه که همواره به علت کشمکش های جدیدی بر سر افغانستان و به عبارت دقیق تر قندهارروابط گورکانیان و صفویه  ،خلق اثرمورد مناقشه دو فرمانروایی بود، تهدید می شد. شاه عباس بعد از چند بار تلاش ناموفق نهایتا در سال ۱۳۰۱ قمری موفق به تصرف شهر شد3. این تصویر به روشنی نگرانی جهانگیر را از سقوط قابل پیش بینی نواحی دور غرب نشان میدهد و هدفی جز نمایش البته آخرین باریست که قندهار شهری با اهمیت سمبولیک برای نه این نه اولین و  و اجتناب ناپذیر ندارد. حدسشکستی قابل تشریفاتی و  سلسله گورکانیانپیچیده از قبیل ابتدای شکل گیری  بود خاطراتی تداعی گورکانیان به تصرف در آمده بود. هر تهدیدی به قندهارموسس سلسله گورکانیان را به دهلی هموار کرد. به  راه بابرقمری  ۸۲۹در سال  یانارغون سلسله تصرف قندهار از آسیب پذیری آن.خاتمه بخشید و جاده در دربار شاه طهماسب به پناهندگی همایون فرزند و جانشین بابر قمری  ۲۵۹ار در سال همین ترتیب هم فتح قندهبه راستی  ی حکومت مغول.یر آمیزترین دوران ابتدارد و همچنین پایانی بود برای تحقیباز کرا برای برگشت به تاج و تخت هندوستان محسوب  تخیلی ای چندان هم صحنه تصویراقامت همایون تنها ملاقات واقعی یک فرمانروای هندی و شاه صفوی است، از این نظر روایات مختلفی از ملاقات همایون و شاه طهماسب ذکر شده که در تابستان  .واقعیمجدد است از یک رویداد  یو حتی نمایش نمیشودزوین رخ داده است: روایات در بعضی جزئیات تفاوت دارند ولی همه متفق القول هستند که شاه با آغوشی در نزدیکی ق قمری ۵۹۱باز به استقبال همایون رفته بوده است4. در این مورد شاه طهماسب شش سالی هم از همایون (که گرچه او هم در سن ۶۳ سالگی در در در آن لحظه خاص نه تنها شیر که حتی گوسفندی هم  حقیقتی بوده دردناک.جوانی به سر میبرد) جوانتر بود و سرشکستگی همایون   نبوده. کار ،بی درنگ، این صحنه مؤید مطالب در خور توجهی نیز هست. با وجود تمام خصومتهای پنهانی که بیان میدارد این معانیفراتر از مطلب دیگر آن است که او خود و همتای  تنها حاکم همطراز خود میبیند. ،تصویر در نهایت نشانگر این است که جهانگیر، شاه راکه تصویر و این شاید یکی از اولین مصداقهای مدرن در هنر هند باشد  هایشان در نظر گرفته.امپراتوریرا مظهر  اش صفویدولت را یک نهاد یکپارچه می که  گرفته الهام آشکارا از مفهوم دولت مدرن ،این ژست او تجسم شده است. حکومتفرمانروا در در این تصویر جهانگیر و شاه عباس همانطور در نقش سرزمینشان ظاهر شده اند که لویی چهاردهم در فرانسه در چند دهه  انگارد. علاوه بر این تصویر یادآور ریشه های تاریخی شکل گیری استعمار مدرن است ”.iom tse’c tate’l“ بعد اعلام کرد دولت منمپادشاه پرتغال و ملکه کاستیا عهدنامه ای به نام توردسیلاس را منعقد کردند و به موجب آن جهان را میلادی  ۴۹۴۱هنگامیکه در سال بی سابقه نبود. داریوش سوم پادشاه  در آن زمان اقدامیچنین  ).۲(تصویر  شدند آنبین خود تقسیم کرده و هر یک صاحب نیمی از کشورگشایی غیر قابل  توقف اسکندر مقدونی را ندارد.اشتراک جهان را زمانی مطرح کرد که متوجه شد توان پیشنهاد هخامنشی                                                            ni doohtniaS dna pihsgniK dercaS :ngierevoS lainnelliM ehT :nioM rafzAبرای تحلیل خواب و تصویر آن رجوع شود به: 2 .102 ,2102  ,sserP ytisrevinU aibmuloC :kroY weN .malsI .48-97 ,0791 ,noitadnuoF erutluC nainarI :narheT ,snoitaleR naisreP-odnI :malsI luzaiR 3 .52 ,8491 ,atakloK .aisreP ni nuyamuH :yaR ramukuS 4 3 از  ریبصکه اولین نمونه های به نظر میرسد  توقف چون اسکندر مقدونی این پیشنهاد را رد کرده و استثنائا حاکم مطلق جهان میشود.در آن نقاشی موزائیکی معروف  باشد.تصویر شده  داریوش و اسکندر بینهای  جنگ یپ درهمانندی فرمانروا و قلمرو فرمانرواییش پیش از میلاد) دو پادشاه در نبردی تن به تن نشان داده میشوند که تمامی  ۴(الهام گرفته از نسخه اصلی از دست رفته در قرن در ناپل که  است پرعظمتنبردی  ی صحنه مواجه بابیننده  ،یک تصویر مستند گونه در عوِض  .)۳(تصویر  روایات مکتوب را نقض میکند بعد هااین چندان هم مبالغه آمیز نیست چرا که میدانیم  در آن اروپا و آسیا با شخصیتهایی چون اسکندر و داریوش تجسم شده اند.پیکر انسانی اروپا و آسیا صحنه نبرد را در یک که در آن  گوگملوص نبرد بعد کیهانی از این نبردها کشیده شده به خصبا تصاویری  بیننده حقیقت جهان را در آن در می یابد وواقع حکم آیینه جهان نما را دارد در  که برای بیننده نگاه داشته اندقاب گرد بر دست  .)۴(تصویر هانگیر ج اما فرمانروایانشان سزاوار معرفی نیستند.در نقشه جهانگیر کشورهای فرانسه، چین، و حتی زنگبار و مجارستان ترسیم شده به اصفهان منتقل قمری  ۶۰۰۱فتح جهان را فقط با شاه عباس شریک شده که پایتخت جدیدش معروف به نصف جهان را در تاریخ از سوی دیگر هنر صفوی در اصفهان نشانگر آن  محل آن نصف دیگر بلکه اشتهای صاحب آن نیز هست.تصویر نه تنها مؤید  کرد.از مرگ جهانگیر و شاه عباس  بعد حدودا سی سالشاه عباس دوم  دو فرمانروایی است. گذاری سیاست شاخصه اصلیاست که قندهار  هماسب ازهمایونطشاه پذیرایی  هایبا صحنه را دیواره های چهل ستون تزئین سفارش یکم در دوره بعدی رقابتها برای فتح قندهار،  ).۵(تصویر که بسیار مناسب برای تالار گردهمایی سفیران هندی هم بود دادبه  و مجددا احیا شدهبا دیدار سران حکومتها استقرار نوین امپراتوری صفوی و مغول این تصویر دیرین  آغازینهمانطور که دیدیم با  واقعیت مستند و احترام متقابل با افسانه و حسادت در هم آمیخته اند.در پروپاگاندای درباری می انجامد که در آن ایجاد واژگان جدیدی   

Munazzar-i jahani: Tajziya wa tahlil-i sahna-hayi pazirayi-yi saltanati-yi hindu-irani

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repository of the Academy's Library