Delmee, J.

Grip, A. de

smits, W.

Dutch

Research Papers in Economics

Het informatici-tekort  
A uteur(s):  
 Smits, W. (auteur) 
Delmee, J. (auteur) 
Grip, A. de (auteur) 
De auteurs zijn werkzaam bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt 
(ROA) van de Universiteit Maastricht. (auteur) 
Zie voor een uitvoeriger verslag van de onderzoeksresultaten W. Smits, J. Delmee en A. 
de Grip, De arbeidsmarkt voor informatici, ROA-R-1998/2, Maastricht, 1998.   
 
 
V erschenen in:  
 ESB, 83e jaargang, nr. 4149, pagina 344, 24 april 1998 (datum)   
 
 
R ubriek:  
 Monitor   
 
 
T refwoord(en):  
 arbeidsmarkt, ict   
 
 
De arbeidsmarkt voor informatici is krap en zal nog krapper worden.  
 
De werkgelegenheid voor informatici is in de laatste decennia sterk toegenomen. De 
grootste groei deed zich voor eind jaren tachtig. Begin jaren negentig is de 
werkgelegenheid in informatica-beroepen enigszins gestabiliseerd, zoals figuur 1 laat 
zien, maar vanaf 1994 trekt de groei weer sterk aan. Dat heeft geleid tot een krappe 
arbeidsmarkt. Deze krapte wordt weerspiegeld in een gunstige arbeidsmarktpositie van de 
afgestudeerden van de informatica-opleidingen. Vanaf 1994 ligt, bijvoorbeeld, de 
werkloosheid onder recent afgestudeerden uit de richting hbo informatica duidelijk onder 
het gemiddelde werkloosheidspercentage van afgestudeerde hbo-ers. Ook werkt men 
minder vaak onder hbo-niveau en buiten de eigen vakrichting dan gemiddeld. Ten slotte 
wijzen ook de relatief hoge lonen op een krappe arbeidsmarkt. Recent afgestudeerde hbo-
informatici verdienen gemiddeld ƒ 3.463 bruto per maand. Dat is hoog ten opzichte van 
concurrerende studierichtingen voor informatica-beroepen zoals hbo elektrotechniek (ƒ 
3.378) en hbo bedrijfskunde (ƒ 3.273). Het gemiddelde startsalaris voor een hbo'er 
bedraagt ƒ 3.288.  
 
  
Figuur 1. De werkgelegenheid voor informatici, na 1997 prognose  
  
  
 
 De arbeidsmarkt voor informatici  
 
In Nederland is ongeveer 2% van de werkenden werkzaam in een informatica-beroep. 
tabel 1 geeft een overzicht van de werkgelegenheid in verschillende beroepsgroepen 
binnen het informatica-domein. De grootste beroepsgroep vormen de systeemanalisten, 
met bijna 50% van de totale werkgelegenheid. Tot deze groep worden informatica-
beroepen op hbo-niveau gerekend die gericht zijn op administratieve toepassingen zoals 
bijvoorbeeld informatie- of productieanalisten, systeemontwikkelaars en 
systeembeheerders. De werkgelegenheid in deze beroepsgroep is in de periode 1992-
1996 sterk gegroeid.  
 
Tabel 1. Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de informatica per beroepsgroep 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
                            aantal werkenden       groei 
Beroepsgroep                 gem. 1995-1996     1992-1996 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Middelbare beroepen 
Programmeurs                    51.000             28% 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Hogere beroepen 
Technisch systeemanalisten      10.000              6% 
Systeemanalisten                78.500             17% 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Wetenschappelijke beroepen 
Elektrotechnici                  7.000            -13% 
Informatici                     14.500              6% 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Totaal                         161.000             17% 
  
 
 
Verder is ruim 30% van de werkenden in het informatica-domein werkzaam als 
programmeur. Het betreft hier met name beroepen op middelbaar niveau, met een accent 
op administratieve toepassingen. Naast programmeurs op middelbaar niveau worden ook 
computeroperators en help-desk medewerkers tot deze beroepsgroep gerekend. Deze 
beroepsgroep kende de afgelopen jaren de sterkste werkgelegenheidsgroei, tussen 1992 
en 1996 bijna 30%.  
 
De werkgelegenheid in de beroepsgroepen technisch systeemanalisten, elektrotechnici en 
informatici is veel geringer, zij maken respectievelijk 6%, 4% en 9% van de totale 
werkgelegenheid in het informatica-domein uit. De twee eerst genoemde beroepsgroepen omvatten informatica-beroepen op respectievelijk hbo- en wo-niveau die gericht zijn op 
technische toepassingen. Tot de beroepsgroep informatici worden met name 
wetenschappelijke informatica beroepen gerekend waarbij het accent ligt op 
administratieve toepassingen. De werkgelegenheidsgroei in al deze beroepsgroepen was 
de afgelopen jaren duidelijk lager dan bij de systeemanalisten en programmeurs.  
 
Sectoren  
 
De werkgelegenheid in de informatica concentreert zich voornamelijk in de zakelijke 
dienstverlening. Andere sectoren waar het werkgelegenheidsaandeel van informatica-
beroepen relatief groot is, zijn het bank- en verzekeringswezen, de handel, de 
communicatie-sector en de elektrotechnische industrie. Ook in de meeste overige 
bedrijfssectoren is het aandeel van informatici in de totale werkgelegenheid in de sector 
overigens wel sterk stijgend.  
 
Opleiding  
 
Opvallend aan de arbeidsmarkt voor informatici is, dat het aandeel van de werkenden met 
een informatica-opleidingsachtergrond relatief laag is. Toen de werkgelegenheid in de 
informatica begon op te komen waren er nog weinig reguliere informatica-opleidingen. 
Werkgevers namen daarom veel mensen in dienst die geen specifieke informatica-
opleidingsachtergrond hadden. Via aanvullende cursussen en bedrijfstrainingen werden 
de vereiste informatica-vaardigheden dan alsnog bijgebracht. Met name om die reden 
werken er in de informatica-beroepen mensen met sterk uiteenlopende 
opleidingsachtergronden.  
 
Het aanbod van mensen met een informatica-opleiding is wel flink toegenomen; op 
universitair niveau is het bijvoorbeeld de afgelopen vier jaar bijna verdubbeld. Omdat 
men voor deze arbeidskrachten minder opleidingskosten hoeft te maken, proberen 
werkgevers in eerste instantie zo veel mogelijk om mensen met een informatica-
opleidingsachtergrond aan te stellen.  
 
Echter, dit zijn er niet genoeg om aan de toenemende vraag te voldoen. Daarom blijven 
veel recent afgestudeerden die geen informatica-opleiding hebben afgerond, in 
informatica-beroepen terecht komen. Het betreft met name mensen met een opleiding in 
de richting elektrotechniek op zowel middelbaar, hoger als wetenschappelijk niveau, 
maar ook mensen met een economische of administratieve opleidingsachtergrond. Deze 
mensen ondervinden wel veel vaker aansluitproblemen dan degenen die wel een 
informatica-opleiding hebben. Daardoor liggen hun lonen gemiddeld wat lager.  
 
Tekort is structureel  
 
Voor de komende jaren wordt een verdere groei van de werkgelegenheid in de 
informatica verwacht. Niet alleen de voortschrijdende informatisering, maar ook de 
verwachte '2000 problematiek'is verantwoordelijk voor de verwachte groei.  
 tabel 2 geeft de verwachte rekruteringsbehoefte tot 2002 voor de verschillende 
informatica-beroepsgroepen. Het betreft de behoefte aan nieuwe personeel als gevolg van 
zowel de uitbreidingsvraag als de vervangingsvraag. Vanwege de jonge leeftijdsopbouw 
van werkenden in de informatica is de vervangingsvraag overigens gering. Door deze 
lage vervangingsvraag is de rekruteringsbehoefte bij de meeste informatica-
beroepsgroepen toch niet hoger dan in beroepsgroepen buiten de informatica het geval is. 
Alleen voor de beroepsgroep systeemanalisten is naar verwachting sprake van een hoge 
rekruteringsbehoefte.  
 
Tabel 2. Verwachte rekruteringsbehoefte, 1997-2002 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
                                              gemiddeld    
Beroepsgroep                 aantal   in %a   jaarlijks %   typering 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Middelbare beroepen 
Programmeurs                13.600     25%      4,7%       gemiddeld 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Hogere beroepen 
Technisch systeemanalisten   2.900     27%      5,2%       gemiddeld 
Systeemanalisten            30.000     34%      6,4%       hoog 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Wetenschappelijke beroepen 
Elektrotechnici                800     10%      2,0%       laag 
Informatici                  4.500     30%      5,6%       gemiddeld 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
a. rekruteringsbehoefte als percentage van de totale werkgelegenheid in deze 
beroepsgroep in 1997. 
  
 
 
De rekruteringsbehoefte in informatica-beroepen is dan wel niet bijzonder hoog, maar 
heeft meer nog dan in het verleden betrekking op personen met een informatica 
opleiding. Informatica-beroepen worden steeds complexer, zodat een gespecialiseerde 
opleiding steeds belangrijker wordt. Daardoor zal met name de vraag naar hoger 
opgeleiden met een informatica-opleiding sterk toenemen. Het aanbod van nieuwkomers 
op de arbeidsmarkt met een informatica-opleiding op hbo- of WO-niveau zal als gevolg 
daarvan ook de komende jaren naar verwachting sterk achterblijven bij de vraag. De 
arbeidsmarktinstroom is weliswaar stijgend maar toch onvoldoende om aan de eveneens 
stijgende behoefte aan personen met een informatica-opleidingsachtergrond te voldoen. 
De huidige tekorten op de arbeidsmarkt voor informatici zijn dus niet tijdelijk van aard.  
 De meeste knelpunten als gevolg van het grote tekort aan hoger opgeleide informatici 
zullen naar verwachting worden ondervonden in de hogere en wetenschappelijke 
beroepen in het informatica-domein namelijk de informatici, elektrotechnici, technisch 
systeemanalisten en systeemanalisten (zie tabel 3). In de informatica-beroepen op 
middelbaar niveau, de programmeurs, zullen werkgevers naar verwachting veel minder 
knelpunten ondervinden bij het rekruteren van personeel. De knelpunten in de 
informatica-beroepen zullen zich vooral voordoen in de sectoren die ook nu relatief veel 
informatici in dienst hebben: de zakelijke dienstverlening, bank- en verzekeringswezen, 
communicatie, handel en de metaal en elektrotechniek.  
 
Tabel 3. Indicator toekomstige knelpunten in de personeelsvoorziening (ITKB), in 2002. 
Een waarde lager dan 0,94 duidt op knelpunten in de personeelsvoorziening 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
                                      typering 
Beroepsgroep                 ITKB    knelpunten 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Middelbare beroepen 
Programmeurs                 0,94    vrijwel geen 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Hogere beroepen 
Technisch systeemanalisten   0,90    groot 
Systeemanalisten             0,90    groot 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
Wetenschappelijke beroepen 
Elektrotechnici              0,89    groot 
Informatici                  0,88    zeer groot 
  
 
 
Een bijkomend probleem bij de verwachte knelpunten in de personeelsvoorziening in het 
informatica-domein is dat ook bij andere opleidingscategorieën die geworven worden 
voor informatica-beroepen, tekorten zullen optreden. Dat geldt bijvoorbeeld voor veel 
technische opleidingstypen zoals hbo en wo elektrotechniek. Dit zal de 
substitutiemogelijkheden voor werkgevers beperken. Werkgevers zullen daarom ook de 
komende jaren grote inspanningen moeten leveren om geschikte kandidaten te vinden. 
Enerzijds kunnen zij informatici aantrekken door betere arbeidsvoorwaarden aan te 
bieden. Anderzijds zullen ze toch personen met een minder goed aansluitende 
opleidingsachtergrond moeten blijven rekruteren en door middel van omscholing en 
bedrijfstrainingen deze nieuwkomers toch de vereiste vaardigheden bij brengen. Het gaat 
dan voornamelijk om mensen met een algemene opleidingsachtergrond (bijvoorbeeld 
HAVO of VWO voor programmeursfuncties) of mensen met een opleiding in de sociale 
wetenschappen.   
Het vergroten van de wervingsinspanningen in het buitenland zal eveneens weinig 
soelaas kunnen bieden om de verwachte tekorten aan informatici te beperken omdat 
andere landen met soortgelijke problemen kampen, zoals blijkt uit de beschikbare 
arbeidsmarktinformatie voor Duitsland en Groot-Brittannië.  
 
Mogelijk heeft het werven van vrouwen voor informatica-beroepen meer effect. In de 
informatica werken relatief weinig vrouwen. In de beroepsgroep programmeurs is 
bijvoorbeeld slechts 13% van de werkenden vrouw en in de beroepsgroep 
systeemanalisten slechts 12%. In Duitsland is dat veel meer: maarliefst 23% vrouwen zijn 
werkzaam in een informatica-beroep. Bedenk daarbij dat vrouwen vaker opleidingen 
volgen met iets minder goede arbeidsmarktperspectieven, en het lijkt er op dat het 
stimuleren van de instroom van vrouwen in de informatica perspectief kan bieden.  
 
 
 
-------------------------------------------------------------------------------- 
 
  
   
       
Copyright © 1998 - 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl) 
 

Het informatici-tekort.

http://arno.unimaas.nl/show.cgi?fid=11362

Het informatici-tekort.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Research Papers in Economics