Grip, A. de

Loo, J. van

Sanders, J.

Dutch

Research Papers in Economics

Employability in Nederland  
Auteur(s): 
 
Grip, A. de (auteur) 
Loo, J. van (auteur) 
Sanders, J. (auteur) 
Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Universiteit Maastricht.  
 
V  erschenen in: 
  ESB, 84e jaargang, nr. 4189, pagina 116, 12 februari 1999 (datum)  
 
R ubriek: 
  Monitor  
 
T refwoord(en): 
  arbeidsmarkt  
Employability moet, zo lijkt het. Maar hoe emplooibaar zijn Nederlandse werknemers en wat zijn de wensen van 
bedrijven?  
Het begrip employability staat steeds meer centraal in discussies over arbeidsmarktbeleid. In de meeste 
publicaties over employability wordt het begrip opgevat als functionele flexibiliteit van arbeidskrachten. 
Daarmee doelt men op de toenemende behoefte van werknemers aan grotere taak- en functiewisselingen, en 
op de groeiende behoefte van werkgevers om te kunnen inspelen op in de toekomst benodigde kwalificaties 
1. 
De werknemer van de toekomst wordt gezien als een zelfredzame persoon die de zekerheid van een baan 
inruilt voor de zekerheid van werk. Werkenden verkrijgen deze zekerheid door er voortdurend voor te 
zorgen dat zij over een voor de arbeidsmarkt aantrekkelijk kennis- en vaardighedenpakket beschikken.  
Weinig is bekend over de feitelijke inspanningen van bedrijven en werknemers ter bevordering van die 
employability. Bovendien is weinig bekend over de mate waarin in de verschillende bedrijfssectoren daadwerkelijk 
behoefte bestaat aan emplooibare werknemers. Om in deze informatiebehoefte te voorzien is door het ROA in 
opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de sectorale employability-index ontwikkeld.  
Deze index kan gebruikt worden om bedrijfssectoren op het punt van de employability van de werkenden te 
vergelijken. Organisaties kunnen, op basis van vergelijking tussen de eigen bedrijfsgegevens en het gemiddelde voor 
hun sector, een employabilitybeleid ontwikkelen. Tenslotte kan de index ook voor werknemers een praktisch nut 
hebben, daar hij de mogelijkheden aangeeft die de verschillende bedrijfssectoren hen bieden voor de ontwikkeling 
van de eigen employability.  
De index belicht een drietal facetten die bepalend zijn voor de employability van werkenden in de desbetreffende 
bedrijfssector 
2:  
» de behoefte aan emplooibaar personeel;  
» de daadwerkelijke inzetbaarheid;  
» de effectueringscondities.  Vraag naar employability  
De toenemende belangstelling voor de employability van werknemers komt voort uit een aantal technologische, 
organisatorische, economische en demografische ontwikkelingen. Naarmate deze ontwikkelingen een belangrijkere 
rol spelen binnen een sector is de behoefte aan employability groter 
3. Technologische ontwikkelingen, en dan met 
name ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie, leiden vooral tot functiespecifieke 
kwalificatieveroudering. Daarbij zijn aanwezige kennis en vaardigheden niet langer toereikend voor een adequate 
functievervulling en bestaat een verhoogd risico op verlies van werk 
4.  
Ook organisatorische veranderingen doen een beroep op het aanpassingsvermogen en de inzetbaarheid van 
werknemers. Steeds vaker wordt de organisatiestructuur opgezet vanuit een behoefte aan flexibiliteit. 
Organisatorische veranderingen zijn overigens vaak sterk gerelateerd aan technologische veranderingen.  
Ontwikkelingen in de concurrentieverhoudingen kunnen eveneens van invloed zijn. Daarbij kan vooral gedacht 
worden aan de 'globalisering' van afzetmarkten. Deze heeft voor werknemers vaak verstrekkende implicaties, met 
name omdat er een omschakeling van arbeidsintensieve productie naar kennisintensieve productie vereist wordt.  
Tenslotte vragen demografische ontwikkelingen aandacht. Allereerst leidt de vergrijzing van de beroepsbevolking 
ertoe dat veel van de uittredingswegen wegens financieringsproblemen voor oudere werknemers worden afgesloten 
(VUT, WAO). Bovendien maakt de ontgroening het voor werkgevers belangrijker om werknemers langer aan de 
slag te houden; het zal immers steeds moeilijker worden om jonge werknemers aan te trekken.  
tabel 1 geeft een overzicht van de mate waarin de genoemde ontwikkelingen hun doorwerking hebben in de sector.  
 
Tabel 1. Employability-behoefte van bedrijven (vraag) en indicatoren van ontwikkelingen die voor die vraag 
van belang zijn 
 
Bedrijfssector     indicatoren voor employability-                                               employability- 
                                        behoefte                                                                             behoefte 
                                       techno-             organi-           econo-            demo-          per sector, 
                                       logischa           satorischb        mischc          grafischd      indexcijfer 
 
energie                                 0,78                     94                0,34              1,97                 113 
chemie                                 0,70                     38                0,72               0,83                 105 
metaal en elektrotechniek    0,46                     76                0,58              0,66                 104 
overheid en onderwijs          0,73                     61               0,03               1,32                 103 
horeca, reparatie en 
zakelijke diensten                 0,60                   100                0,04               0,34                 101 
overige industrie                   0,53                     40                0,35               0,62                 99 
transport en communicatie    0,50                    50                0,33               0,61                  99 
voeding                                  0,42                    42                0,53               0,42                  99 
bank- en verzekeringswezen 0,95                    30                 0,03               0,37                  98 
landbouw en visserij              0,15                    33                0,48               0,98                   97 
quartaire diensten                   0,47                    44                0,03               0,59                   96 
handel                                     0,50                    37                0,07               0,33                   94 
bouw en onroerend goed        0,27                    35                0,03               0,54                   92 
 
a. Percentage werkenden dat bij de uitoefening van het werk een computer gebruikt. 
b. Gebaseerd op het percentage bedrijven waarbinnen reorganisaties hebben plaatsgevonden en het percentage 
bedrijven waarvan de positie is veranderd. c. Export van de sector als percentage van de totale productie van de sector. 
d. Ratio van het percentage oudere werknemers (50-64 jarigen) en het percentage jongeren (16 -29 jarigen). 
 
De behoefte aan emplooibare werknemers is het grootst in de bedrijfssectoren energie en chemie. In de energiesector 
doen alle bovengenoemde ontwikkelingen zich voor. Werknemers in de chemie krijgen sterk te maken met 
technologische vernieuwingen, economische ontwikkelingen en demografische trends. De organisatorische 
veranderingen in de sector chemie zijn minder van belang.  
In de sector metaal en elektrotechniek vormen deze, evenals internationale concurrentie, juist wel weer een 
determinant van de behoefte aan employability. In de sector overheid en onderwijs speelt met name het relatief grote 
aantal oudere werknemers een rol.  
In de bedrijfssectoren handel en bouw en onroerend goed is de behoefte aan werknemers met een goede 
employability het geringst. Geen van de genoemde maatschappelijke ontwikkelingen speelt in deze laatste sector een 
noemenswaardige rol. In de handel zijn alleen technologische ontwikkelingen enigszins van belang.  
Aanwezige employability  
De aanwezige employability van werknemers in bedrijfssectoren wordt gekarakteriseerd aan de hand van een zestal 
indicatoren, die tezamen een index van mobiliteit, opleiding en inzetbaarheid vormen. Deze index geeft zowel een 
indicatie van bereidheid als van vermogen. De bereidheid heeft betrekking op de wil van werknemers om zich bij te 
scholen (opleiding), op de bereidheid in een andere functie of op een andere locatie te gaan werken (mobiliteit) en 
op de bereidheid werkzaamheden te verrichten die niet tot de eigen functie behoren (inzetbaarheid). Het vermogen 
duidt op het vermogen te leren, het vermogen van functie te veranderen en het vermogen zich breed in te zetten.  
tabel 2 geeft een overzicht van de employability van werknemers. Uit de tabel blijkt dat werknemers in de sector 
horeca, reparatie en zakelijke diensten en in het bank- en verzekeringswezen de beste individuele employability 
hebben. In de eerste sector zijn met name de mobiliteitsbereidheid, het mobiliteitsvermogen en ook de 
opleidingsbereidheid relatief groot. In het bank- en verzekeringswezen zijn vooral de opleidingsbereidheid en het 
opleidingsvermogen van de werknemers groot. Het vermogen van werknemers in de chemie om breed te worden 
ingezet is relatief groot terwijl in de sector energie vooral het opleidingsvermogen groot is. De werknemers die in de 
sectoren transport en communicatie, quartaire diensten of landbouw en visserij werkzaam zijn, hebben daarentegen 
de geringste individuele employability. Werknemers in de sector transport en communicatie scoren op alle aspecten 
van de individuele employability relatief laag. In de quartaire sector zijn vooral de bereidheid om breed te worden 
ingezet en het mobiliteitsvermogen relatief laag terwijl in de landbouw en visserij met name de mobiliteitsbereidheid 
laag is.  
 
Tabel 2. De employability van werknemers (aanbod) als resultante van bereidheid en vermogen tot mobiliteit, 
scholing en inzet in andere werkzaamheden dan de huidige 
 
bedrijfssector                          mobiliteit          opleiding           inzetbaarheid        employability 
                                               bereid-    ver-      bereid-    ver-     bereid-    ver-        werknemer 
                                                heid     mogen     heid     mogen     heid      mogen 
 
bank- en verzekeringswezen    92         104        119       110         105          85              103 
chemie                                    103           94        102       103           97         112             102 
horeca, reparatie en  
zakelijke diensten                   109         112         106      101           96            96             103 
energie                                      93         105         105      112         103            94             102 
bouw en onroerend goed        100         109           96        95         103           104             101 
overige industrie                     101          95            94        96         113           107             101 voeding                                     114         100        105        95         91          104            101 
handel                                       109          103         92        94        100          106           100 
metaal en elektrotechniek         102          104         96        98        105           98            100 
overheid en onderwijs                95            88        102       113        97            98             99 
landbouw en visserij                   85            97          91         91       111         110             97 
quartaire diensten                      100            92          98       102        87            94             96 
transport en communicatie          97            97           94        92        94            93             94 
 
Effectueringscondities  
De confrontatie van de aanwezige employability van werknemers in de diverse sectoren met de sectorale 
employabilityvraag geeft een indicatie van de behoefte die er binnen sectoren bestaat aan employabilitybeleid. De 
inspanningen die binnen bedrijfssectoren worden gedaan om de behoefte aan employability in te vullen noemen we 
in navolging van Thijssen, de 'effectueringscondities' 
5.  
Om hiervan een beeld te krijgen kijken we naar naar een tweetal factoren. Scholingsinspanningen in de sector geven 
aan in hoeverre werknemers de kans krijgen zich te scholen. De verwachte werkgelegenheidsontwikkeling 
('uitbreidingsvraag') geeft een beeld van de mogelijkheden van werknemers om vanwege de werkgelegenheidsgroei 
binnen de sector, van baan te veranderen. Deze condities worden gecombineerd tot één indicator, die een globaal 
beeld geeft van de mogelijkheden die er binnen een bedrijfssector bestaan om de employability te effectueren.  
Uit tabel 3 blijkt dat de effectueringscondities in het bank- en verzekeringswezen het gunstigst zijn. Dit is met name 
toe te schrijven aan de intensiteit van de scholingsactiviteiten in deze sector. Ook in de sectoren horeca, reparatie en 
zakelijke diensten en chemie is sprake van relatief gunstige condities. In tegenstelling tot de andere sectoren zijn de 
effectueringscondities in de horeca echter niet gunstig als gevolg van grote scholingsinspanningen, maar door de 
relatief hoge uitbreidingsvraag.  
 
Tabel 3. Mogelijkheid tot realiseren van employability (effectuerings-condities), indexcijfer 
 
Bedrijfssector                            index 
 
bank- en verzekeringswezen       107 
horeca, reparatie en  
zakelijke diensten                        106 
chemie                                         105 
energie                                         103 
quartaire diensten                        102 
metaal en elektrotechniek            101 
bouw en onroerend goed             100 
handel                                          100 
overige industrie                           98 
transport en communicatie            98 
overheid en onderwijs                   97 
voeding                                          97 
landbouw en visserij                      86 
 
 De sectorale employability index  
Bij het bepalen van de uiteindelijke sectorale employabilityvoor de verschillende bedrijfssectoren wordt voor iedere 
sector de verhouding van vraag en aanbod van employability gecombineerd met de effectueringscondities. Als in 
een bedrijfssector de vraag naar werknemers met een hoge employability klein is, terwijl de werknemers wel in hoge 
mate emplooibaar zijn, en er bovendien sprake is van relatief gunstige effectueringscondities, dan zal de score op de 
employability-index hoog zijn.  
Uit tabel 4 blijkt dat de sector bank- en verzekeringswezen het beste scoort. Hier is de daadwerkelijke employability 
van de werknemers relatief gunstig, terwijl de employability-behoefte niet uitzonderlijk groot is. Bovendien kan de 
employability van de werknemers in deze sector goed worden geëffectueerd en verder worden verbeterd vanwege de 
gunstige effectueringscondities. De sectoren bouw en onroerend goed en horeca, reparatie en zakelijke diensten 
komen op de tweede en derde plaats. De bouwsector heeft deze positie met name te danken aan een relatief lage 
employability-behoefte. De sector horeca, reparatie en zakelijke diensten dankt haar plaats aan een relatief hoge 
employability van de werknemers en aan gunstige effectueringscondities.  
 
Tabel 4. De sectorale employability index.Samengesteld op basis van de vraag naar emplooibare werknemers 
(laatste kolom tabel 1), het aanbod ervan (laatste kolom tabel 2) en mogelijkheden emplooibaarheid te 
realiseren (laatste kolom tabel 3) 
 
bedrijfssector                                        sectorale 
                                                           employability- 
                                                                  index 
 
bank- en verzekeringswezen                       112 
bouw en onroerend goed                             109 
horeca, reparatie, zakel. diensten                109 
handel                                                          107 
chemie                                                         102 
quartaire diensten                                        102 
voeding                                                        100 
overige industrie                                          100 
metaal en elektrotechniek                              97 
energie                                                            93 
overheid en onderwijs                                    93 
transport en communicatie                             93 
landbouw en visserij                                       86 
 
 
Het slechtst scoort de sector landbouw en visserij. De individuele employability van de werknemers binnen deze 
sector is relatief gering. Bovendien zijn de effectueringscondities er ongunstig. In de energiesector is vooral de 
combinatie van een lage individuele employability van de werknemers en de grote behoefte daaraan vanwege 
organisatorische, technologische en demografische ontwikkelingen, verantwoordelijk voor de vrij lage positie op de 
index. In de sector transport en communicatie beïnvloedt vooral de geringe individuele employability van de 
werknemers de score ongunstig. In iets mindere mate geldt dit ook voor de sector overheid en onderwijs. Daar zijn 
bovendien de effectueringscondities relatief ongunstig.  
 
 Besluit  
Met name in het bank- en verzekeringswezen is de employability van de werknemers goed op orde. De 
employability van werkenden in de sectoren landbouw en visserij, transport en communicatie, overheid en onderwijs 
en energie schiet daarentegen in verhouding tot andere sectoren duidelijk tekort  
 
1 J.G.L. Thijssen, Employability en employment: terminologie, modelvorming en opleidingspraktijk, Opleiding & 
ontwikkeling, nr. 10, 1997, blz. 9-14.  
2 Een uitvoerige beschouwing van de theoretische opbouw en achtergronden van de employability-index is te 
vinden in A. de Grip, J. van Loo en J. Sanders, Employability in bedrijf: naar een employability index voor 
bedrijfssectoren. ROA-R-1998/10, Maastricht, 1998.  
3 S.J.G. van Wijnbergen, Fiscaliteit, onderwijs en inactiviteit, Preadviezen voor de Koninklijke Vereniging voor de 
Staathuishoudkunde, 1998, blz. 43-66.  
4 ROA, Werkgelegenheid en Scholing 1997, ROA-R-1998/1, Maastricht, 1998.  
5 J.G.L.Thijssen, 1997, op.cit.  
 

Employability in Nederland.

http://arno.unimaas.nl/show.cgi?fid=13553

Employability in Nederland.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Research Papers in Economics