Borghans, L.

Dutch

Research Papers in Economics

onderzoek
132
Nederlandse data zijn te duur
In plaats van forse
bedragen te vragen voor
datasets, kan de over-
heid het gebruik van
data beter subsidiëren.
Dat bevordert onder-
zoek naar de Neder-
landse economie.
D
ata voor sociaal-wetenschap-
pelijk onderzoek zijn in
Nederland moeilijk toegankelijk
en duur. Tabel 1 geeft als voor-
beeld een vergelijking tussen vier
landen voor twee databronnen die
voor arbeidseconomen erg belang-
rijk zijn. Gekeken wordt naar de
Labor Force Survey en het House-
hold Panel. De Labor Force Sur-
vey is een enquête met een
omvangrijke steekproef, maar een
relatief korte vragenlijst, die als
doel heeft algemene ontwikkelin-
gen op de arbeidsmarkt in kaart te
brengen. De Nederlandse Labor
Force Survey is de Enquête
Beroepsbevolking (EBB). Een huis-
houdenspanel is een longitudinale
enquête met een kleinere steek-
proef waarbij echter meer infor-
matie wordt verzameld dan in de
enquête beroepsbevolking, zodat
sociaal-economische ontwikkelin-
gen in een bredere samenhang
kunnen worden bestudeerd. De
Nederlandse versie hiervan is het
Sociaal Economisch Panel1. 
Recente ontwikkelingen
In alle vier de landen, Neder-
land, Duitsland, het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten,
heeft de laatste jaren een ontwik-
keling plaatsgevonden waardoor
de toegang tot microbestanden
voor onderzoekers is verbeterd.
Deze ontwikkeling wordt veroor-
zaakt door innovaties in compu-
tertechnologie waardoor via cd-
roms en het internet gemakkelijker
data kan worden gedistribueerd,
maar ook door een rationalisering
van het onderzoeksproces, waar-
door er meer aandacht is voor de
vraag of de onderzoeker ook wel
aan geschikte data kan komen. 
Beperkingen versus openheid
In Nederland is enkele jaren
geleden door NWO het Weten-
schappelijk Statistisch Agentschap
(WSA) opgericht, dat tot doel heeft
belangrijke databestanden toegan-
kelijk te maken voor onderzoe-
kers. Hoewel het WSA een belang-
rijke rol heeft gespeeld bij het
vergroten van de beschikbaarheid
van data, blijkt uit de tabel dat
Nederland ongunstig afsteekt bij
de andere landen. 
In de Verenigde Staten is open-
heid en toegankelijkheid al sinds
lange tijd zeer gebruikelijk. Wie
onderzoek wil doen met de Ameri-
kaanse dataset CPS kan op
www.nber.org alle data van 1962
tot enkele maanden geleden zon-
der problemen en met uitgebreide
documentatie downloaden. In het
Verenigd Koninkrijk regelt het
Data Archive op zeer efficiënte
wijze de verspreiding via internet
en wordt de gebruiker alleen
gevraagd zich te registreren. In
Duitsland, waar het van oudsher
met name voor niet-Duitsers moei-
lijk was om data te krijgen, is het
beleid ook sterk aan het verande-
ren. Een cd-rom met zo’n twintig
jaar GSOEP, kan men inmiddels
zonder veel moeite voor honderd
euro productie- en verzendkosten
krijgen. Van alle vragenlijsten is
een Engelse vertaling beschikbaar.
Alleen de Duitse Labor Force Sur-
vey is voor onderzoekers buiten
Duitsland nog steeds moeilijk te
krijgen.
Nederland
In Nederland kan men de twee
databestanden inmiddels ook via
het genoemde WSA bestellen, maar
in vergelijking met de andere lan-
den zijn deze bestanden erg duur
en vaak niet erg actueel. De docu-
mentatie is veel minder uitgebreid
en aan de uniformiteit van bestan-
den over de verschillende jaren is
nauwelijks aandacht besteed. De
vergoeding die wordt gevraagd
voor het gebruik van deze databe-
standen, is waarschijnlijk een
poging om de kosten van dataver-
zameling gedeeltelijk te verhalen
op de gebruiker. 
In mijn ogen is een dergelijk
tariefstelsel voor onderzoeksbe-
standen maatschappelijk gezien
inefficiënt. Het zou beter zijn om
de data gratis ter beschikking te
stellen aan onderzoekers, terwijl er
zelfs voor subsidie op gebruik iets
te zeggen valt. Er zijn drie argu-
menten waarom de data op zijn
minst gratis zouden moeten zijn.
Gratis data
Het eerste argument is dat data
een niet-rivaliserend goed zijn2. De
marginale kosten om een extra
kopie van de data te verstrekken
zijn erg laag en dus is er vanuit
economisch perspectief geen goede
reden om meer dan die productie-
kosten in rekening te brengen.
Hoogstens wordt een herverdeling
van geld bewerkstelligd tussen
instanties (CBSen universiteiten)
die allemaal door de overheid wor-
den bekostigd3.
L. Borghans*
* Researchcentrum
voor Onderwijs en
Arbeidsmarkt (ROA),
Universiteit Maas-
tricht. Met dank aan
onder andere Ron
Dekker, Joachim
Frick en Dean Lillard
voor hun informatie
en commentaar.
l.borghans@roa.
unimaas.nl
1. Overigens bestaat er in Nederland ook het
vergelijkbare OSA-aanbodpanel. Volgens
opgave van het WSA zijn hiervan voor de
periode 1985-1998 acht bestanden beschik-
baar voor € 453,78 per stuk (samen dus 
€ 3630,24).
2. L. Soete en Bas ter Weel gaan in ICT and
access to research data: an economic review
(Ministerie van OC&W, Zoetermeer, decem-
ber 2002) in op de vraag welke onderzoeksda-
ta als publiek goed moeten worden
beschouwd.ESB 21-3-2003 133
Het tweede, meer principiële
argument, dat met name in de Ver-
enigde Staten van groot belang
wordt geacht, is het democratisch
principe. Als de overheid haar
beleid baseert op gegevens uit
enquêtes, dan is het redelijk dat de
burgers in staat worden gesteld op
basis van deze gegevens hun eigen
analyses uit te voeren, zodat ze de
argumenten die ten grondslag lig-
gen aan het beleid met gelijke mid-
delen ter discussie kunnen stellen.
Zo ontstond er in de VSveel com-
motie omdat data van het STAR-
experiment waarbij het effect van
klassenverkleining op scholen
werd onderzocht, niet publiek
beschikbaar werden gesteld. Voor
Nederland geldt dat als iemand op
basis van gegevens uit het Sociaal
Economisch Panel in ESB kantteke-
ningen bij het WAO-beleid van de
regering wil maken, hij eerst 4.550
euro neer moet tellen om over
twee jaren van dit panel te
beschikken. Ook voor de weten-
schappelijke discussie is openheid
en repliceerbaarheid van groot
belang.
Nederland in beeld
Het derde argument is dat het
principe de gebruiker betaalt wei-
nig oog heeft voor de prikkels van
onderzoekers en de belangen van
de Nederlandse samenleving. Voor
beleidsmakers en de Nederlandse
samenleving in haar geheel is het
gunstig als veel onderzoek wordt
gedaan naar de actuele ontwikke-
lingen in Nederland. De praktijk
van het onderzoek is echter dat het
voor de onderzoeker niet zo veel
uitmaakt of hij een artikel schrijft
over Nederland of een ander land.
Ook als recente data niet voorhan-
den zijn, kan een nieuwe theorie
ook wel getoetst worden op basis
van oudere data. Door data over
Nederland duur te maken en pas
laat beschikbaar te stellen, stimu-
leert de overheid dus dat Neder-
landse onderzoekers hun aandacht
verleggen naar andere landen en
vervlogen tijden. De onderzoeker
die zich wel wil richten op de
Nederlandse situatie (vaak omdat
zijn onderzoek direct betaald
wordt door een ministerie) gaat
beknibbelen op de uitgaven en
gebruikt in plaats van de hele reeks
aan beschikbare jaren een of twee
jaren. De kwaliteit van het onder-
zoek loopt dus terug, terwijl er
alleen een herverdeling van geld
tussen verschillende overheidsin-
stanties tot stand wordt gebracht. 
Analyse publicaties
Om na te gaan of een goede
beschikbaarheid van onderzoeks-
data inderdaad onderzoek in bin-
nen- en buitenland stimuleert, heb
ik de ontwikkeling van het aantal
publicaties op basis van het Duitse
databestand GSOEP geanalyseerd.
Alle publicaties in EconLitdie in
de samenvatting het gebruik van
GSOEP als databron vermelden, zijn
geteld. Hoewel de gebruikte data
niet altijd in de samenvatting te
vinden zijn, geeft deze indicator
een goed beeld van de ontwikke-
lingen als de kans om genoemd te
worden niet verandert. GSOEP is in
1991 (vrijwel) gratis toegankelijk
geworden voor onderzoekers in
binnen- en buitenland. Sinds 1993
wordt deze mogelijkheid nadruk-
kelijk in de publiciteit gebracht.
Dit beleid heeft zijn uitwerking
niet gemist. Met een vertraging
van enkele jaren is het aantal getel-
de publicaties op basis van GSOEP
gestegen van een niveau van vier à
vijf naar rond de vijftien per jaar.
Terwijl voor 1996 75 procent van
de publicaties door Duitsers werd
geschreven, is sinds 1996 nog
slechts 43 procent van de publica-
ties van Duitse origine, werd 34
procent geschreven door Amerika-
nen en 23 procent door onderzoe-
kers uit andere landen.
Beleidswijziging gewenst
Juist met een voortvarender
beleid ten aanzien van het beschik-
baar stellen van data kan dus wor-
den gestimuleerd dat onderzoekers
zich in hun onderzoek op Neder-
land richten. Nederland zou wel-
licht zelfs gratis profijt kunnen
hebben van de onderzoeksinspan-
ningen van buitenlandse onderzoe-
kers, net zoals Nederlandse onder-
zoekers nu sociaal-economische
ontwikkelingen in de VS, Engeland
of Duitsland analyseren. Ook valt
te verwachten dat Nederland
vaker opgenomen zal worden in
internationaal vergelijkende stu-
dies. 
Eigenlijk zou een subsidie dus
op zijn plaats zijn. Dit kan natuur-
lijk niet door aan iedereen die de
data download geld te geven,
omdat dit ook een kostbare stimu-
lans voor kwalitatief laagwaardig
onderzoek zou betekenen. Echter
door te investeren in een toeganke-
lijke website, met goede documen-
tatie en hulpprogramma’s voor het
gebruiken van de data, met Engel-
se vertalingen van de data en docu-
mentatie, kan onderzoek naar de
Nederlandse samenleving op een
eenvoudige en effectieve manier
worden gestimuleerd.
Lex Borghans
3. Ook voor vrijwel al het contractonderzoek
dat wordt uitgevoerd door universiteiten en
onderzoeksbureau’s is de overheid opdracht-
gever, waardoor ook hier de overheid uitein-
delijk haar eigen rekening krijgt gepresen-
teerd.
land labor force survey household panel
Nederland EBB 1987-2000 SEP 1984-1999
alles: € 19.299 alles: €19.299
2000: € 2.275 1999: € 2.275
Duitsland Mikrozensus GSOEP1982-2001
wordt niet beschikbaar gesteld € 100
vragenlijsten in het Engels beschikbaar
Verenigd Koninkrijk QLFS 1975-augustus 2002 BHPS 1991-2001
gratis gratis
Verenigde Staten CPS 1962-december 2002 PSID 1968-2001
gratis gratis
Tabel 1. Prijs en beschikbaarheid van data op 1 februari 2003

Nederlandse data zijn te duur.

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Research Papers in Economics