Declerck, D.

Open Marine Archive

15 jaar visziekte-onderzoek op het Belgisch 
Continentaal Plat
ir. Daniël Declerck - Afdeling Biologie, CLO-DvZ
Het belang van pathologisch onderzoek op vis is de voorbije  
decennia sterk toegenom en. N iet alleen om dat het system a­
tisch onderzoek naar het voorkomen van ziekten en pathoge­
nen (ziek teverw ekkers) een w aardem eter is voor de kw alite it 
van het m ilieu, m aar ook om w ille van de stijgende interesse 
voor ziekten en pathogenen ais regulerende of verstorende  
factor in de dynam iek van geëxploiteerde populaties. Er is 
blijvend behoefte aan w etenschappelijk onderzoek over de 
interacties tussen gastheren en hun potentiële pathogenen, 
de mechanismen die het ziektebeeld beïnvloeden, de verschil­
len in fysiologische en metabolische activ ite it tussen gezonde 
en aangetaste organism en, de impact van externe factoren  
(inclusief deze van verontreiniging en van de zgn. m ilieu- 
stress die erdoor veroorzaakt w ord t) op de ontw ikkeling van 
ziekten, enz.
Van sommige aandoeningen is 
bekend dat ze verband houden 
met de vervuilingsgraad van 
het mariene milieu. Dit is o.m. 
het geval voor lymphocystis 
(ook wratziekte genoemd), epi- 
dermale papiloma's (goedaardi­
ge tumoren op de huid), lever- 
tumoren en sommige bacteriële 
bloedinfecties.
Lymphocystis is een virale aan­
doening, die zich manifesteert 
ais witte cysten op de huid, de 
kieuwen en de inwendige orga­
nen. De aandoening komt vaker 
voor net na de voortplantings- 
periode. In het algemeen 
neemt de incidentie van lym p­
hocystis toe bij slechte voe- 
dingsvoorwaarden, terw ijl ook 
oudere vissen er gevoeliger 
voor zijn dan hun jongere 
soortgenoten. Op het Belgisch 
Continentaal Plat (BCP) komt 
lymphocystis het vaakst voor 
bij bot. In de periode 1985-88 
bedroeg de incidentie 10 % 
(Figuur 1), maar in 1989-92 
daalde ze to t 4 % — een trend 
die zich to t op heden heeft 
doorgezet. In 2Q00 was minder 
dan 0,5 % van de bot positief 
voor lymphocystis.
Eenzelfde trend werd vastge­
steld in het voorkomen van le- 
vertumoren bij bot, schar en
D vZ-Flash: DvZ w ebsite  
krijg t facelift
Sinds begin december is er 
een nieuwe versie van de DvZ 
website, conform met de web­
sites van de overige departe­
menten van het Centrum voor 
Landbouwkundig Onderzoek 
(CLO). Deze upgrade werd 
meteen ook aangewend om 
de diverse websites van het 
CLO te actualiseren.
De vroegere links pagina's van 
de DvZ website werden 
tevens opgewaardeerd to t 
een heuse 'po rtaa ls ite '—de 
eSeFDee Marine Sciences 
Portal—die toegang geeft to t 
meer dan 400 internationale 
organisaties, wetenschappe­
lijke instellingen, data- en 
in form atiecentra, basisdo­
cumenten over de visserij, het 
mariene milieu, enz. En to t de 
teksten van tai van internatio­
nale conventies, die van toe­
passing zijn op de zee, haar 
bewoners en haar gebruikers. 
Surfers vinden de eSeFDee 
portaalsite op: 
www.dvz.be/Portal.
schol. In de periode 1985-92 
werden bij bot ca. 8 % en bij 
schar en schol telkens ca. 3 % 
individuen met leveraandoe- 
ningen opgetekend (Figuur 2). 
De daling die zich in 1993 
manifesteerde, was spectacu­
lair: bij bot viel de incidentie 
van levertum oren terug to t 
minder dan 2 % en bij schar en 
schol to t minder dan 1 %. Een 
gelijkaardige daling werd in 
gans de zuidelijke Noordzee 
genoteerd, met uitzondering 
evenwel van de visgronden 
vóór het Flumber-estuarium 
(een locatie met een intense 
oliewinning, waar het zeewater 
sterker vervuild is met o.m. 
koolwaterstoffen dan in bvb. de 
Zuidelijke Bocht of de Belgische 
kustwateren).
Het is al langer bekend dat de 
kwaliteit van het water in de 
Westerschelde niet optimaal is 
voor vis. Dit bleek reeds in 
1981, toen bij bacteriologisch 
onderzoek op het bloed van 
paling bij liefst 81 % van de 
dieren een pathogene besmet­
ting werd vastgesteld. Ter 
vergelijking: bij paling uit de
Verklarend woordenboek van het visziekte-onderzoek
Epidemie: Simultane en massale uitbraak van een ziekte. 
Epidemieën kunnen op verschillende manieren ontstaan, (a) door 
een snel om zich heen grijpende overdracht van de ziektekiemen 
van aangetaste op gezonde organismen, (b) omdat een groot aan­
tal potentiële gastheren binnen een korte tijdsspanne in contact 
komt met eenzelfde ziekteverwekker, en (e) wanneer de ziekte 
synchroon uitbreekt bij een groot aantal organismen, die voordien 
reeds drager waren van de ziektekiemen, zonder evenwel de 
symptomen van de ziekte te vertonen. Dergelijke 'slapende' aan­
wezigheid van een ziekteverwekker noemen we ook 'latente' aan­
wezigheid. In het laatste geval zijn het vaak externe factoren (bvb. 
temperatuursveranderingen, voedseltekort) die de aanzet geven 
to t het uitbreken van de epidemie.
Incidentie: Infectiegraad van een populatie, doorgaans uitgedrukt 
ais percentage zieke of aangetaste dieren.
Pathogeen: Algemene benaming voor ziekteverwekkende agenten 
(virussen, bacteriën en micro-organismen allerhande).
Protozoa: Verzamelnaam voor ééncellige diertjes. Sommige zijn 
parasitair van aard en kunnen ernstige ziekten veroorzaken. De 
meeste protozoaire parasieten zijn aan één of aan een zeer beperkt 
aantal (meestal verwante) gastheren gebonden, zijn dus door­
gaans niet naar andere soorten overdraagbaar, en vormen slechts 
zelden een gevaar voor de volksgezondheid.
m
f
f
Bloedparasieten bij tong.
veel minder vervuilde Ooster- 
schelde bedroeg de besmet- 
tingsgraad slechts 2 %.
Ook (gele ide lijke) tem pera­
tuursveranderingen kunnen 
aanleiding geven to t de ontw ik­
keling en de verspreiding van 
ziekten. Gram-positieve zuur- 
vaste bacteriën werden in 1980 
voor het eerst opgemerkt bij 
kabeljauw afkomstig uit het 
Engels Kanaal. Deze aandoe­
ning manifesteert zich eerst in 
de kopnier en de m ilt, en is
dodelijk voor het dier. Sindsdien 
heeft de ziekte zich verder over 
de gehele Noordzee verspreid. 
Op het Belgisch Continentaal 
Plat werd het eerste geval in 
1994 geregistreerd. Sindsdien 
is de incidentie van deze aan­
doening snel opgelopen, en in 
2000 bedroeg ze reeds 8,5 %.
Het onderzoek naar het voor­
komen van in- en uitwendige 
parasieten vorm t een tweede 
luik in het visziekte-onderzoek. 
Sommige parasieten duiken
plots op, vertonen een epide­
misch karakter, en verdwijnen 
dan opnieuw uit de populatie. 
Een typisch voorbeeld hiervan 
is de explosieve ontwikkeling, 
in het begin van de jaren '90, 
van Ichtyophonus hoferi bij 
sommige haringpopulaties (met 
sterftes to t 95 % ais gevolg). 
De parasiet is nog altijd latent 
aanwezig in bepaalde haring- 
stocks, maar geeft op dit ogen­
blik geen aanleiding meer to t 
sterfte.
De protozoaire aandoening 
Haemogregarina simondi in de 
rode bloedcellen van tong is 
een ander voorbeeld van een 
plots opduikende parasiet. De 
besmetting werd in 1998 voor 
het eerst op het Belgisch 
Continentaal Plat ontdekt, t i j ­
dens een routine-onderzoek op 
het bloed van tong. Sindsdien 
heeft de ziekte zich over gans 
de zuidwestelijke Noordzee ver­
spreid, en in 1999 was ca. 
80 % van de tongen groter dan 
26 cm erdoor besmet. Haemo- 
gregarina-infecties kunnen zeer 
pathogeen zijn voor hun gast­
heer. De gevolgen voor de 
tongstock in zijn to ta lite it zijn 
echter onduidelijk. Tot nu toe 
werd nog geen Haemogrega­
rina -gebonden sterfte bij tong 
waargenomen. In 2001 was de 
uitbraak van Haemogregarina 
over zijn hoogtepunt heen.
De protozoaire aandoening 
Glugea stephani bij schar is dan 
weer een voorbeeld van een 
besmetting met een wisselend 
voorkomen (Figuur 3). Ook 
deze parasiet is dodelijk voor 
het dier.
Langetermijnstudies van som­
mige ziekten zoals lymphocys­
tis, levertumoren en epiderma­
le papiloma's leveren een sub­
stantiële bijdrage to t de studie 
van de invloed van het mariene 
milieu op de gezondheid van 
vis. Uit de opnamen die de 
voorbije 15 ja a r  door het 
Departement Zeevisserij wer­
den uitgevoerd, b lijk t een dui­
delijke daling in de incidentie 
van pollutiegebonden ziekten, 
zowel in het Schelde^estuarium  
ais op het Belgisch Continentaal 
Plat—een duidelijk teken dat de 
kwalite it van het zeewater aan 
de beterhand is.
□  Schar □  Schol ■  Bot
JJ
1985-88 1989-92 1993 1994 1995 1996 1997 1S
Figuur 1 - Evolutie van lymphocystis bij schar, schol en bot op het BCP.
1999 2000
0) 6
□ Schar □  Schol B Bot
1985-88 1989-92 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Figuur 2 -  Voorkomen van leveraandoenlngen bij schar, schol en bot op het BCP.
□  Schar □  Schol B Bot
15 
12 
9 
6 
3 
0
1985-88 1989-92 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Figuur 3 -  Haemogregarina, een viszlekte met een sterk wisselende incidentie.
ctu
oc
ijl .
----1
1999 2000


15 jaar visziekte-onderzoek op het Belgisch Continentaal Plat

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Open Marine Archive