Se presenta el epílogo del libro «Historia del Derecho Americano» escrito por Friedman. En esta parte Friedman da un repaso rápido al derecho del siglo XX en Estados Unidos.Hemen aurkezten dugun testua Friedmanen «Zuzenbide Amerikarraren Historia» liburuaren epilogoa da. Atal honetan XX. mendeko Zuzenbide estatubatuarrari errepaso azkar bat ematen dio Friedmanek

BENGOETXEA CABALLERO, Joxerramon

Hedatuz

e111Lawrence Friedman-enXX. mendeko Zuzenbideamerikarra(American Law in the 20th Century, by Lawrence Friedman)BENGOETXEA CABALLERO, JoxerramonBIBLID [1137-1951 (2007), 15; 111-114]Friedman eta bere lanaFriedman Stanford Unibertsitateko irakas-lea izan da hainbat urtetan. Liburu ugariren egileaedo bildumagilea da, eta, horietatik gehienak,hogei liburu inguru, ospetsuak dira. Artikuluak ereerruz idatzi ditu, ehundik gora, eta denak eragin-korrak izan dira. Lawrence Friedman batez ere Zuzenbideamerikarraren historiagile eta Zuzenbidearensoziologo gisa da ezaguna. Lantzen duen soziolo-gia ulerterraza da, baina ez horregatik azalekoa,Zuzenbidearen teoria landua eta sakona ikus bai-taiteke bere lanetan. Errealismoaren ildoan koka-tuta, Zuzenbideak gizartean jokatzen duen errolaeta babesten dituen interesak aurkitzen eta azal-tzen saiatzen da Friedman, sinesturik baitagoZuzenbideak funtzio jakinak betetzen dituela, eta,lehenago edo beranduago, gizartean ordena etagizataldeen eskakizunak eta eskubideak islatzendituela. Funtsezko optimismo filosofikoa ere aurkidaiteke bere azterketa historikoetan, baina bilaka-era historiko konplexu eta anitzean Zuzenbideabeste faktore bat bezala ikustea juristontzat osoumil izateko ikaskizuna da, askotan uste baituguZuzenbideak berak bilakaera historikoa tinkatzenduela. Friedmanek garbi erakusten digu –bereikuspegi historiazale eta soziologikoari esker, etabere azterketa zorrotzen bidez– Zuzenbidea tres-na bat dela, gizartean gertatzen ari diren dinami-kak bideratzen dituena. Baina, noski,Zuzenbideak sistema gisa autonomia erlatiboalortzen du, eta Friedmanek beti aztertu izan ditusistema horien azpiegitura sozial eta teorikoak.Horien artean funtsezko lekua hartzen dute juris-tek, Zuzenbidearen lantaldeak.Baina jurista jakintsua, historiagile fina,kalitate handiko Zuzenbidearen teoriagilea etaZuzenbidearen zientzialari edo soziologoa izate-az gain, Friedman gure garaiko pentsalarietakobat da. The Horizontal Society bere azken libu-ruan (Yale University Press, 1999) ederki frogatudu ezaugarri hau, bere burua gizartearen pen-tsalari onenen tradizioan –alegia, Max Weber-engandik Ulrich Beck edo PierreBourdieu-rengana doana gure europar kontinen-tean eta Pierce, Llewellyn, Galbraith-ekin bateraAmeriketako Estatu Batuetan– umilki bainasendo utzita. Hizkuntza ulergarria erabiliz, gizar-te modernoaren arazoak eta dinamika sozial etajuridikoak azalduz. Liburu honetan horrelako gaiak aurki dai-tezke atalburuetan: eskubideen inflazioa, nazioenugalketa, nazioen arteko tirabirak, nazioartekoharremanen desorekak, barrukoak eta kanpoko-ak, etorkinen arazoa, hiritarrak eta kanpotarrak,hauen definizio juridiko eta sozialak, etnizitateagainditzen.LiburuaFriedmanen Zuzenbide AmerikarrarenHistoria 1972. urtean argitaratu zen lehenbizikoz,Stanford-en. Bigarren argitalpena 1984koa da.Liburua kolonia garaiko Zuzenbidearekin hastenda, lurraren jaraunspena eta jabetzaren ingurukogorabeherak aztertuz, eta bereziki esklabotzareninstituzioa ikertuz. Pertsonen status zibila ere,beste Zuzenbideetan eskas arakatu izan dena, ezda aztertu gabe uzten liburuan; alegia, esklaboek,txiroek, emazteek izan zuten status murritza edopaterfamilias-i lotua, erromatar Zuzenbidearen tra-dizioan bezala. Ondoren, Iraultza eta Konstituzioajorratzen ditu. Frontier edo mendebaldeko mugakizan zuen eragina, Zuzenbide Zibilean batik bat,okupazioa eta lurrekiko tituluak, amerikarZuzenbidearen kapitulu nagusi bat izan dira.Baina, aldi berean, ekonomian nagusitutako lais-sez faire motako kapitalismoa eta honek zituenakatsak gizarte amerikarraren ezaugarri nagusiizan ziren. Amerikar federalizazioa, neurri handi bate-an, Merkataritza Zuzenbidearen eskutik etorri zen,trukea hasiera batean estatuen eskuduntza izaki,benetako merkatu nazionalaren sorrera oztopatuasuertatzen zelarik. Eta, hemen, interesgarria izan-go litzateke Europar KomunitateenZuzenbidearekin alderatzea: Europan aurretikmerkataritza batasuna lortu dugu, batasun politi-koaren zain geratzen garelarik; Estatu Batuetan,aldiz, ia ehun urte egon dira batasun politikoagauzatu eta merkataritza batasuna, merkatukomun bakarra lortu arte. Hemezortzigarren eta hemeretzigarrenmendeetan zehar Zuzenbidean garrantzia izanzuen beste faktorea, juristen lantaldea izan zen.Zuzenbide Prozesalaren benetako erreforma ezda gauzatzen hogeigarren mendea hasi arte. Uneberean Zuzenbide Administratiboa jaioko da.Zentzu honetan, Common Law tradizioan bezala,Zuzenbide Pribatutik jaioko da, baina AntitrustZuzenbideak garrantzi berezia hartuko du gara-pen honetan, eta Zuzenbide Administratiboalehiaketa zuzenaren zerbitzura jarriko da. Agianhonek emango dio amerikar Zuzenbideari europarZuzenbideekiko berezitasuna: ZuzenbideAdministratiboa, neurri handi batean, merkatuarenfuntzionamendu egokia bermatzeko sortua izandela; Europako herri askotan, aldiz, monopolioaketa interes publikoko zerbitzuak bermatzeko, etaaskotan Zuzenbide Administratiboak ezarritakoprozedura bihurri eta neketsuak izan dira ekimenpribatua gelditu dutenak. Gaur egun ere, askozerrazagoa da Estatu Batuetan enpresa berri batsortzea Europako edozein Estatutan baino. Noski,honen alde iluna zera da, pobreen eta bizitzanzorte gutxi izan dutenen egoera babesteko welfa-re Estatuaren bilakaera ere motelagoa izan delaEstatu Batuetan. Agian merkatu librea, laissezfaire eta lehiaketaren irudi garden idilikoa egondaitezke honen atzetik. The Underdogs atalbu-ruan modu interesgarri eta kritiko batez aztertzenda arazo hau. Baina, poliki-poliki, Lan Zuzenbidebat ere azalduko da.Liburuak alderdi hauek guztiak oso estiloarin eta errazean jorratzen ditu, inolako ponpa-rik gabe, baina erudizio eta jakituriaz jantzia,ahozko estilotik oso gertu dabilelarik, LawSchool lecture edo Fakultateko ikasgaiak izangobailiran.Hautatutako testuaLiburuaren epilogoa da aukeratu dugun tes-tua. Amaierako atal honetan XX. mendekoZuzenbide estatubatuarrari errepaso azkar batematen dio Friedmanek hainbat gai ardatz hartu-ta, hala nola:– federalismoaren bilakaera eta Gobernueta Administrazio zentralaren bilakaera,federatutako Estatuen kontura.Zentralismoa izan gabe, gero eta prota-gonismo gehiago hartzen dute agentzianazionalek (alegia, federalak edo EstatuBatuetakoak eta ez estatu federatuenak);e112BENGOETXEA CABALLERO, Joxerramon. Lawrence Friedman-en XX. mendeko Zuzenbide amerikarra. Eleria. 15, 2006, 111-114– pluralismo edo aniztasun juridikoarenmurriztapena Zuzenbide ofizialak hartzenduen garrantziaren aurrean, eta kulturajuridiko instrumental edo funtzionalistarengaraipena. Atal honetan garbi ikusten etaeskertzen da Friedmanen ikuspegi sozio-juridikoa;– eskubideen aldeko borroka, eskubidezibilena batik bat, eta prozesu honetanAuzitegi Gorenak eta beste AuzitegiFederalek izan zuten ardura eta protago-nismoa, hiritarren eskubide zibileko kultu-ra bat sortuz, nortasun nazionalarenosagai nagusi gisa. Oso zati politak idatziditu Friedmanek beltzen bazterkeriariburuzko jurisprudentziaren inguruan;– Zuzenbidearen erreformari buruzko atal-txoan, Merkataritza Zuzenbidearen unifor-matze eta arrazionaltzea jorratzen dira.American Law Institute delakoaren gidari-tzapean Kode batuak proposatu ziren, etapixkanaka-pixkanaka Estatu ezberdinetanonesten ziren. Gertakari honek, Ingalaterraedo Eskozia bezalako beste Common Lawsistemekin alderatuta bederen, garrantzihandia izan zuen Estatu Batuetan,Common Law kodifikatu edo sistematzeariekin zitzaiolako. Zuzenbidearen teoria etairakaskuntza bera aldatu egin ziren, errea-lismoaren haize freskoak iritsi bitartean.New Deal-en eskutik ere ZuzenbideAdministratiboa eta Soziala agertzen dira,eta eskubide zibilen bultzadarekin uztartuziren. Paradoxikoa dirudien arren, legegileaurrerakoienak eta eskubide zibilen defen-tsan gogorren murgildu zirenakAdministrazio federalaren eskutik arituziren;– prozesu honek halako Zuzenbideareninflazioa ekarri zuen, eta juristen garrantziaindartu. Atal luzeenetan bi fenomenohauek ikuspegi juridiko-soziologiko batetikaztertzen dira maisuki. Legelari mota berribat agertzen da, public policy arloan adi-tua, eta, agian errealismoaren eta instru-mentalismoaren eraginez, ezaugarriberezia ematen dio amerikar jurista publi-koari, administratibistari. Zehaztasunez etañabardurez gozatzeko, azken bi atalaklerroz lerro irakurtzea besterik ez dago. Europako ZuzenbideaBukatzeko, oso interesgarria deritzotAmerikako Estatu Batuetako Zuzenbideak izanduen bilakaera Europar Batasunekoa bizitzenari den garapenarekin alderatzea. Sasoi hone-tan Europako Etorkizunari Buruzko Konbentzioedo Batzarra bilduta dago. Batzuren ustez,Estatu-nazioen izaera eta protagonismoa ezin-bestekoa da, De Gaullek “l’Europe des patries”izendatu zuena, eta nortasun nazionala Estatu-nazioetatik dario. Beste batzuren ustez, mugi-mendu federalista kasu, Europako EstatuBatuak eratu behar dira, eta Amerikako eskar-mentuak zer pentsa eman dezake: agian ezdute nortasun nazional europarrik proposatuko,baina gutxienez bai europar eredu politiko etasoziala eta europar burujabetza komuna, norta-sun nazionalaren arazoa alboan utzita.Dinamika federala eta uniformatzea (Europanharmonizatze eta subsidiaritate), pluralismoarenmurriztea (berezitasun juridikoak manten daitez-ke oinarrizko eskubideak edota askatasunkomunitarioak urratzen ez diren bitartean), ins-trumentalismoa eta public policy ikuspegia(europar integrazioaren logika funtzionalista etaEstatuen politikak koordinatzea, koordinaziometodo irekia), Europar KomunitateenZuzenbidean eta Europar Batasunaren bilakae-ran jazotako fenomenoak dira, neurri handibatean. Agian europar integrazioa beste bideezberdinetatik abiatu zen: gerrate itzelaren oste-an, eta batasun politikoa lortzeko saioek porroteginda, Europar Ekonomia Komunitateak mer-katua eta integrazio komertzialari ekin zionlehen-lehenik, alta, Amerikan batasun politikoariekin zioten lehenik, eta ondoren batasun ekono-mikoa iritsi zen. Eskubideen aldeko borrokakere, Europan, norabide ezberdina hartu du, era-gina Estatuetako Konstituzioetatik iritsi delarik,eta ez europar erakundeetatik, baina milurtekoberriarekin batera Europar BatasunekoOinarrizko Eskubideen Ituna onartu da.Berezitasunak berezitasun, Europakoa ere inte-grazio prozesu interesgarria dugu: pluralismoa-ren murriztapenak, gure euskal ikuspegitik,kezkatzeko motiboak eman arren, nortasunnazionalaren hainbat eta hainbat ezaugarri ederbabestu eta garatzeko beta aparta ematen digueuropar integrazio prozesuak.e113BENGOETXEA CABALLERO, Joxerramon. Lawrence Friedman-en XX. mendeko Zuzenbide amerikarra. Eleria. 15, 2006, 111-114

Lawrence Friedman-en XX. mendeko Zuzenbide amerikarra

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Hedatuz