Reseña bibliográfica de Nere erriko euskera, "Flexiones verbales y lexicón del euskera dialectal de Eibar", de Toribio Etxebarri

Larrañaga Fernández de Arenzana, Ramiro

Hedatuz

NERE ERRIKO EUSKERA:“ FLEXIONES VERBALESY LEXICON DEL EUSKERADIALECTAL DE EIBAR”Toribio EtxebarriaRIEV. Revista Internacional de los Estudios Vascos.Año 39. Tomo XXXVI. N.º 1 (1991), p. 189-192ISSN 0212-7016San Sebastián: Eusko IkaskuntzaEgia esan, beti egon naiz bildurrez euskeraz idazteko. Eta uste dot ez naizela bakarrakezka onekin.Baña orain, zenbat eta zenbait berba barri entzunda, askotan erderatik artutakoak, edobeste batzuetan ziero aldrebes ta “sintaxis” eskaxarekin idatzita, jarri naiz pentsazen, eta era-bakia artuaz, emen nago eskribitzeko makiñaren aurrian... ia zer urtezen daben. Zer gaitik nikez dot erabili biar umetan, kalian eta etxian, ikasitako euskera?Ontxe argitaratu da barrio eibartar jator izan zan Toribio Etxebarriaren beste liburu bat.Bere izen-burua “Víaje por el país de los recuerdos”. Garbi ikusten dira beste sentimentu guz-tiak eta bere errimiña liburu onen orrietan. Oso gizon fiña ta zuzena izan zan eibartar ospetxuau.Ba-dago beste liburu bat berarena, bene-benetan ardurazkua: “Flexiones verbales y Lexi-cón del euskera dialectal de Eibar”. Bertan daren itz edo berba guztiak soraluzetarrentzat, etabaita inguruko errietarako be, baliozkuak dira. Duda barik, berbaguzti oiek, gure izkuntza abe-rastutzen dabe uste dan baño geixago. Orregaitik Euskaltzaindiak orain lau edo bost urte edi-ziño barri bat argitaratu eban.Zenbaitxentzat, aspaldi batedonbatek esa-eban bezela, Deba ibarreko gu guztiok “Eus-kalerriko andaluzak” gara, berbak moztu edo jaten ditxugulako. Arrazoi pizka bat ba-daukealaxe pentsazen dabenak. Ikusi bestela aldaketa au: Gipuzkoako goi-errikuak “bear degu” di-ñuen bitartian, guk bet-errikuok (erdi-bizkaitar askorentzat) “biou” esan da amaitu dogu. Orziero moztu edo laburtuta esaera bat. Eta alaxe gertatzen da beste berba batzuekin be.Baña ba-dira Deba ballarako errien artian beste zenbait gora-bera batzuk. Plaentxiatarrak“autxerrikuak” dira eibartarrentzat, eta onek “xapuerrikuak” soraluzetarrentzat. Ala diño Tori-bio Etxebarriak bere iztegi ikusgarrian. Zenbaitek uste dabe, autsa edo zaborrerixia egon lai-kelako Soraluzeko kale baztarretan. Baña ez da ori; ez dago erri ontan autsik kalietan. Izateko-tan, beste edozein errin izan laikian beste. Gaitz-izen ori dator “autxa” esaten dalako “autsa”esan biarrian.Auskalo noiztik etor laiketzen orrek kirrimirrixok, zer gaitikeze Eibarren bertan be badagoberba batzuekin oitura bardiña: “atxa” eta “gatxa” esaten dabe “aitza” eta “gaitza”ren lekuan.Pekatu ori, izatekotan, danena dirudi.Jarri biarra dago idazkera ontan, erri batetik bestera, berbuen amaieretan alde batzuk ba-darela. Ta ez berbuetan bakarrik, baitzik erri bakoitzeko itz edo berba batzuekin be bai. Adibi-dez: Soraluzen bizkar-sorroari “galtzarbasaria” esate jako; “gantxirrikak” txarriaren zati priji-tuak dira, koipiak kenduta gelditzen diranak; “gañigarrak”, arboletan izaten diran arrama edoabar sikuak; “urakapitiak” (ur-akatzpillak) ibai baztarrian ufalak (riadas) lagatzen dituan egursikuak, onak benetan sutarako; “fiua” fabriketako sirena edo txistu-deiari esate jako Soralu-191RAMIRO LARRAÑAGAzen... Orra or itz banaka batzuk geienak ezezagunak Soraluzetik kanpo. Etxebarriak, beintzat,ez daukaz jasota bere iztegian.Nik neuk, sekula ez dot H’rik erabili. Ez neuke, gañera, jakingo nun jarri itz bakoitzian. Or-tarako, oraingo euskeraren gramatikaartu eta ikasi biarko nuke. Ez daukat sasoirik orain ortanazteko. Baña, beste aldetik, jabetze naiz derriorrekua dala idazkera bardintzea, erderaz gerta-tzen dan bezela, naiz da bakoitzak berbetan bere oiturak edo moduak erabili. Uste dot, bide or-tatik eta euskeraz asko irakorrita etorri leikela danontzat alkarren ezaguera eta berbetarakoaberastasuna.Premiña dago, aundia gañera, azentua saintzeko. Arritxuta gelditzen naiz ni sarri kalietanentzuten diran jardunekin... erderazko doñuarekin. Oso itxusixa da ori. Ikastoletako zenbaitumek, telebista eta irratietako aurkeslariak eta abar, utsune au erakusten dabilz egunero. Ikusi,bestela, zer gertau dan Donostia beraren izenakin. Arrazoi onek garbi adierazten dau ez dalabiardan bezela saintzen alde ortatik gure izkuntza. Idaztia, ondo idaztia garrantzizkua da, bañabai azentua saintzia be.Eta bere aberastasunari buruz, beti gogoratze naiz gertaera onekin: Egun baten, eskatunotzazen “artzatixak” (tijeras) nere bulego edo ofizinako lagunar¡, donostiarra bera, eta auxeizan zan bere erantzuna:— “Guraitzak” izango dira...Baña momentu artantxe sartu zan napar bat eta, lengo izen biyak entzun da gero, esa-eban:— Ta zer gaitik ez “aizturrak”?Or iru izen, danak jatorrak euskerarentzat. Ez ote da biderik onena euskera aberastekoorrek danak jakin eta erabiltzea?Ramiro LarrañagaDonostian, 1990 Azaroa192

Toribio Etxebarria. Nere erriko euskera, "Flexiones verbales y lexicón del euskera dialectal de Eibar"

http://hedatuz.euskomedia.org/964/1/36189192.pdf

Toribio Etxebarria. Nere erriko euskera, "Flexiones verbales y lexicón del euskera dialectal de Eibar"

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Hedatuz