Contains fulltext :
                  140254.pdf (publisher's version ) (Open Access

Eekelen, M.C.J.D. van

Sint, M.

Dutch

Radboud Repository

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University
Nijmegen
 
 
 
 
The following full text is a publisher's version.
 
 
For additional information about this publication click this link.
http://hdl.handle.net/2066/140254
 
 
 
Please be advised that this information was generated on 2020-09-08 and may be subject to
change.
82  
Ontwerp van een 1-jarige Master Software Engineering aan de Open Universiteit 
 
 
Auteurs 
Prof.dr. Marko van Eekelen 
Open Universiteit Nederland en Radboud Universiteit 
Email: Marko.vanEekelen@ou.nl 
 
Drs. Marleen Sint 
Open Universiteit Nederland 
Email: Marleen.sint@ou.nl 
 
Samenvatting 
De Open Universiteit heeft een 1-jarige Master Software Engineering in voorbereiding. 
Bij het ontwerp van deze Master zijn de nieuwste ACM en IEEE richtlijnen als input 
gebruikt. Een deel van de vakken van deze Master wordt ontwikkeld in samenwerking 
met de universiteiten van Leuven, Utrecht, Amsterdam en Nijmegen. De ontwerp-
beslissingen worden beschreven met hun motivatie. Hierbij komt de koppeling met de 
ACM en IEEE richtlijnen expliciet aan bod. Het programma is zo opgesteld dat Certified 
Professional Programs van het curriculum kunnen worden afgeleid. Ten slotte wordt een 
idee gegeven van wat de schakelprogramma’s voor HBO-ers waarschijnlijk in zullen gaan 
houden. 
 
Trefwoorden 
Software Engineering, Curriculum ontwerp, 1-jarige masters, open afstandsonderwijs. 
 
  
  83 
Ontwerp van een 1-jarige Master Software Engineering aan  
de Open Universiteit 
 
 
 
 
1 Achtergrond 
 
Het plan om aan de Open Universiteit een 1-jarige Master Software Engineering op 
te starten is in eerste instantie voortgekomen uit de behoefte van OU-studenten die 
het volgen van een 2-jarige academische Master Computer Science met behulp van 
afstandsonderwijs, veelal naast een volledige baan, een behoorlijke belasting vonden. 
Waar een 2-jarige opleiding voor afstandstudenten al gauw een reële studieduur oplevert 
van 5-8 jaar, kan een 1-jarige Master in 2.5 tot 4 jaar afgerond worden. Tevens bleek dat er 
ook maatschappelijk een grote behoefte is aan academisch opgeleide Software Engineers.  
 
Uiteraard zou een dergelijke opleiding ook een beperktere scope moeten hebben dan  
de 2-jarige Computer Science-opleiding. De OU had reeds positieve ervaringen met de  
1-jarige opleiding Business Process Management and Information Technology (BPMIT), 
een opleiding die samen met de faculteit Managementwetenschappen is opgezet. Naast 
BPMIT was er de behoefte aan een meer technische ingerichte opleiding. De keus voor 
Software Engineering lag voor de hand gezien de sterk op software gerichte onderzoek- 
en onderwijs expertise binnen de faculteit. Bovendien zijn er voorbeelden van 
academische 1-jarige Software Engineering opleidingen Leuven, Oxford en Amsterdam. 
 
In eerste instantie is overwogen om samen met de Universiteit van Amsterdam een 
afstandsonderwijsvariant op te zetten van het door de UvA gebruikte materiaal voor hun 
1-jarige opleiding Software Engineering. Het bleek echter dat het onderwijsmateriaal en 
de door de UvA gebruikte didactische methode (waarbij intensief contact tussen docent en 
student centraal staat) zich moeilijk lieten vertalen naar afstandsonderwijs. Vervolgens is 
besloten om de samenwerking met de UvA op een ander niveau voort te zetten. Studenten 
zullen wederzijds naar elkaar worden doorverwezen wanneer het contactmodel dan wel 
het afstandsmodel voor de student het meest geschikt is. Bovendien zal het vak Software 
Evolutie hetgeen het meest geschikt bleek voor afstandsonderwijs , in goed overleg voor 
afstandsonderwijs worden ontwikkeld door de OU gebruik makend van de Rascal tooling 
die ook aan de behoeften van de OU onderwijsleeromgeving zal worden aangepast. 
 
2 Uitgangspunten 
 
Uiteraard dient de opleiding geaccrediteerd te worden en dient de inhoud op academisch 
niveau te zijn en passend binnen de internationale kaders voor een opleiding Software 
Engineering. Uit het oogpunt van effectiviteit worden waar mogelijk cursussen uit de 
Master Computer Science hergebruikt. Verder is het voor de OU positief als uit de 
cursussen ook Certified Professional Programs (CPPs) samen te stellen zijn. Een CPP is een 
door de OU gebruikte onderwijsvorm voor bedrijven die gebaseerd is op een reeks regulier 
academische cursussen waarbij extra begeleiding gegeven wordt (soms ‘in-house’). 
 
Proceedings NIOC 2011 
84 
3 Kaders 
 
De gebruikte kaders zijn die van de grote international Informatica vakorganisaties: 
ACM en IEEE, met name de Computer Curricula 2005 van ACM/IEEE-CS/AIS (eisen aan 
(Bachelor)-programma’s in o.a. Computer Science en Software Engineering), Computer 
Science curricula 2008 van ACM/IEEE-CS ( ‘body of knowledge’) en de Curriculum 
Guidelines for Graduate Degree Programs in Software Engineering (GSwE2009; in 
2010 overgenomen door ACM en IEEE) . 
 
4 GSwE 2009 Opbouw curriculum 
 
Dit laatste document, de GSwE2009, was het belangrijkste kader bij het ontwerp van de  
1-jarige Master Software Engineering. Dit document geeft enerzijds aan hoe een Software 
Engineering curriculum in het algemeen moeten worden opgebouwd: met praktijk-
ervaring als criterium voor toelating, met ongeveer de helft van het curriculum de body 
of knowledge, met eventueel keuzeruimte voor meer gespecialiseerde onderwerpen en 
met afstudeeronderzoek voor het wetenschappelijke onderwijs (zie Figuur 1). 
 
 
 
FIGUUR  1 Algemene Opbouw Curriculum Software Engineering volgens GSwE2009 
 
5 GSwE Core body of knowledge 
 
De Software Engineering body of knowledge (ook wel SWEBOK genoemd) is een erg uit-
voerige lijst van onderwerpen waar aandacht aan besteed moet worden. Bij elk onderwerp 
is het percentage aangegeven wat de behandeling ervan bij voorkeur zou moeten zijn ten 
opzichte van het totaal van de behandeling van de hele body of knowledge. 
 
  Proceedings NIOC 2011 
  85 
De uitvoerigheid van de lijst maakt het onvermijdelijk dat sommige onderwerpen slechts 
zijdelings aan bod komen of slechts even kort aangestipt worden. We hebben bij het 
ontwerp de lijst als een globale richtlijn beschouwd en waar de percentages hoog zijn 
ook meer aandacht gegeven in het curriculum. Er is echter geen exacte percentagegewijze 
correspondentie per deelonderwerp. Dat is ook niet het idee van de body of knowledge. 
Het gaat om globale richtlijnen waar in globale zin zo veel mogelijk aan voldaan dient te 
worden. In Figuur 2 is aangegeven hoe die percentages ongeveer verdeeld zijn. 
 
 
 
FIGUUR  2 Verdeling percentages volgens Software Engineering Body of Knowledge 
 
6 ACM2005 Karakterisering SwE 
 
In de ACM 2005 Curriculum guidelines wordt het centrale karakter van Software 
Engineering in het Informatica vakgebied gevisualiseerd (Figuur 3). De figuur geeft 
aan dat het vakgebied Software Engineering op evenwichtige wijzen onderwerpen 
bevat variërend van theorie tot ontwikkeling enerzijds en van organisatie tot hardware 
anderzijds, waarbij de software methoden en technologieën centraal staan en de uitersten 
in sterk verminderde mate aan bod komen. 
 
Proceedings NIOC 2011 
86 
 
 
FIGUUR  3 Software Engineering in het Informatica vakgebied 
 
7 Programma Globale Opbouw 
 
Het programma van de OU Master Software Engineering is als volgt opgebouwd. 
Cursorisch onderwijs dekt de body of knowledge voor 34.2 ects. Dat zijn 8 vakken: 
een vak bij de OU is standaard 4.3 ects. De decimaal gegeven waarden zijn afrondingen.  
 
Aan academische competenties wordt 4.3 ects besteed. Dit vak is specifiek bedoeld voor 
de ontwikkeling van academische competenties tot het niveau dat nodig is om te beginnen 
met het afstudeertraject. De nadruk ligt op de competenties noodzakelijk voor het zelf-
standig bijhouden van het vak en het doen van onderzoek.  
 
Aan inhoudelijke voorbereiding voor het afstuderen wordt ook 4.3 ects besteed. Dit is 
geen voorbereiding van algemene aard maar dit betreft het bestuderen van specialistische 
onderwerpen die voor het gekozen afstudeeronderwerp een noodzakelijke voorbereiding 
zijn. 
 
Tot slot is voor het afstuderen zelf 17.3 ects ingeruimd. Dit sluit bij voorkeur aan bij het 
onderzoek van de Open Universiteit en het heeft een onderdeel waarin (eventueel in 
samenwerking met anderen) gebruikssoftware wordt ontwikkeld hetzij ten behoeve van 
de onderzoekers hetzij om resultaten van het onderzoek toe te passen in een bedrijfs-
situatie. Hiermee is zowel het Software Engineering karakter als het academisch karakter 
gewaarborgd. In Figuur 4 is kort weergegeven hoe de opbouw van het programma is. 
 
  Proceedings NIOC 2011 
  87 
 
Component Omvang in ects 
 
Cursorisch onderwijs   34.2 
Academische competenties   4.3 
Voorbereiding afstuderen   4.3 
Afstuderen   17.2 
TOTAAL   60.0 
 
FIGUUR  4 Globale Opbouw OU Master Software Engineering 
 
8 Programma SE Cursussen 
 
Inhoudelijk is het programma van 8 vakken opgedeeld in drie lijnen die elk focussen op 
een specifiek aspect: Software quality management, Software architecture en Software 
quality assurance. Elk van deze lijnen zou wellicht ook voor een CPP gebruikt kunnen 
worden. 
 
Software quality management richt zich op de kwaliteit in de fasen van de software 
lifecycle en het managen daarvan zowel aan het begin bij het bepalen van de requirements 
als later wanneer de software evolueert. Dit is ingevuld met de vakken Software 
Evolution, Requirements Engineering en Software Management. 
 
Software architecture richt zich op het hoog-niveau ontwerp van goed gestructureerde 
en goed onderhoudbare software. Dit betreft de vakken Design Patterns, Software 
Architecture en Component based Development. 
 
Software quality assurance richt zich op (formele) technieken voor kwaliteitsbewaking en 
kwaliteitsbepaling zowel wat functionele als niet-functionele eigenschappen betreft. 
Hierbij ligt de aandacht op Software Verification en Validation en op Software Security. 
 
In figuur 5 zijn de aspecten en de bijbehorende vakken aangegeven. 
 
Aspect 
 
Vakken 
 
Software quality management Software evolution (SwE) 
Requirements engineering (RE) 
Software management (SwM) 
Software architecture Design patterns (DP) 
Software architecture (SwA) 
Component based development (CBD) 
Software quality assurance Software verification and validation (SwVV) 
Software security (SwS) 
 
FIGUUR  5 Verplichte vakken in het OU Master Software Engineering Curriculum 
 
Proceedings NIOC 2011 
88 
9 OU Master SE in Kader ACM 
 
Figuur 6 toont een ruwe positionering van de vakken uit onze opleiding binnen de ACM 
karakterisering van Software Engineering zoals die was aangegeven in Figuur 3. Elk 
aspect heeft daarbij een eigen kleur gekregen: groen voor quality management, roze 
voor software architecture en geel voor quality assurance. De figuur laat zien dat dit 
vakkenpakket het SE-gebied goed afdekt. Iedere lijn heeft bovendien zijn eigen deel-
gebied: software quality management zit vooral bovenin (application technologies), 
software architecture bestrijkt vooral het middengebied terwijl quality assurance 
duidelijk het meest theoretisch karakter heeft. 
 
 
 
FIGUUR  6 Positionering van OU Master SE vakken in ACM karakterisering 
 
10 Samenwerking andere universiteiten 
 
Het Software Engineering programma is tot stand gekomen in samenwerking met andere 
universiteiten. Bij de Open Universiteit is het gebruikelijk om voor elk vak een externe 
referent aan te stellen die de inhoud en de uitwerking van het vak beoordeelt en daarmee 
garant staat voor de academische kwaliteit ervan. Dit is uiteraard ook bij de Master 
Software Engineering toegepast. Daarnaast zijn echter ook meer intensievere vormen 
van samenwerking benut bij de ontwikkeling van de Master Software Engineering. 
 
Allereerst betreft dit natuurlijk de al eerder genoemde samenwerking met de Universiteit 
van Amsterdam op het gebied van doorverwijzen en Software Evolution en de Rascal 
Tooling van Professor Paul Klint. Bovendien betreft dit samenwerking met de Katholieke 
Universiteit Leuven (Requirements Engineering, gebaseerd op het boek van Professor van  
  Proceedings NIOC 2011 
  89 
Lamsweerde die ook als extern referent van de cursus optreedt) en de Universiteit Utrecht 
(Software Architecture gebaseerd op een vak wat aan de Universiteit van Utrecht werd ge-
geven door Professors Jeuring en Bijlsma) en de Radboud Universiteit Nijmegen (Software 
Verification and Validation waarbij materiaal van Professor Vaandrager gebruikt wordt 
die ook als extern referent optreedt en Software Security wat gebaseerd is op materiaal 
van Dr. Poll waarbij Professor Jacobs als extern referent optreedt). 
 
Een overzicht van de samenwerking met andere universiteiten bij de verschillende vakken 
is gegeven in figuur 7.  
 
Aspect 
 
Vakken 
 
UVA Amsterdam (Klint) 
KU Leuven (van Lamsweerde) 
Software evolution (SwE) 
Requirements engineering (RE) 
Software management (SwM) 
U Utrecht (Jeuring, Bijlsma) Design patterns (DP) 
Software architecture (SwA) 
Component based development (CBD) 
RU Nijmegen (Vaandrager) 
RU Nijmegen (Poll, Jacobs) 
Software verification and validation (SwVV) 
Software security (SwS) 
 
FIGUUR  7 Overzicht van OU Master SE vakken met samenwerking met andere 
universiteiten 
 
11 Programma Academische Competenties 
 
De academische competenties nodig om te beginnen met het afstudeertraject worden 
aangebracht in 1 vak wat verdeeld is over drie verdiepingsopdrachten bij drie verschil-
lende vakken. Deze verdiepingsopdrachten maken geen onderdeel uit van die vakken 
maar ze sluiten er wel nauw op aan. Op deze manier staat de academische competentie 
niet los van de inhoud maar wordt die nadrukkelijk aangeleerd in de context van de 
academische inhoud. Dit is als volgt verdeeld: 
 
Design patterns zoeken van literatuur 
 schrijven 
 argumenteren 
Software evolution destilleren onderzoeksvraag uit artikel 
 destilleren onderzoeksmethode uit artikel 
 reflectie op verzamelen van gegevens 
Verification and validation destilleren onderzoeksmethode uit artikel 
 zelf formuleren onderzoeksvraag (vervolgvraag bij artikel) 
 
12 Weg naar goedgekeurde opleiding 
 
De voorbereiding heeft bijna 2 jaar gekost. De doelmatigheidsaanvraag is eind december 
2010 ingediend. De zusterfaculteiten zijn om advies gevraagd en op dit moment (eind 
mei 2011) zijn we in afwachting van een besluit hierover. Alle voorbereidingen voor de 
accreditatiedocumenten zijn al getroffen zodat de accreditatieaanvraag in de vorm van 
een beperkte Toets Nieuwe Opleiding direct ingediend kan worden. Onder voorbehoud 
van verlening van de accreditatie, kan de opleiding naar verwachting eind 2011 van start 
gaan. 
 
Proceedings NIOC 2011 
90 
13 Toelatingsprocedure 
 
De toelating tot de opleiding zal vereisen dat iemand minimaal HBO-Bachelor niveau heeft 
op Informaticagebied of HBO-Bachelor op ander gebied plus drie jaar recente werkervaring 
op het niveau van een HBO-Bachelor Informatica.  
 
Toelating zal plaatsvinden via een gesprek met een toelatingscommissie en op grond van 
een door de student samengestelde portfolio. Dit kan leiden tot het vaststellen van een 
schakelprogramma om ontbrekende kennis aan te vullen. Die ontbrekende kennis kan 
nodig zijn om het programma te doorlopen (als voorkennis van een van de vakken) of 
om aan de algemene academische eindtermen op Master niveau te voldoen. 
 
Voorbeelden van schakelonderwerpen kunnen bijvoorbeeld zijn: kennis van predikaten-
logica en contextvrije grammatica’s die nodig is om het programma te doorlopen en 
kennis van databases is nodig om de eindtermen te halen aangezien van een Software 
Engineer basiskennis van databases verwacht mag worden. 
 
Door de Facultaire toetsingscommissie van de Faculteit Informatica van de Open 
Universiteit zijn standaardschakelprogramma’s vastgesteld die periodiek afgestemd 
worden met de actuele curricula van de betreffende opleidingen: 
– Voor een student met een afgeronde wo-bachelor-opleiding Technische informatica, 
technische afstudeerrichting of een wo bacheloropleiding Informatica van de Open 
Universiteit en voor studenten met de graad scientific bachelor Informatica afkomstig 
van een van de universiteiten die in 2002 deelnamen aan de visitatie Informatica, is 
het standaardschakelprogramma leeg. Dit geldt ook voor afgestudeerden met een wo-
opleiding Informatica (doctorandusopleiding) of het Vlaamse (universitair) licentiaat 
Informatica. Deze studenten komen wellicht in aanmerking, afhankelijk van 
vakkenpakket en specialisatie, voor additionele vrijstellingen in de Master.  
– Voor afgestudeerden met een opleiding hbo Informatica, of het Vlaamse equivalent 
van industrieel ingenieur Informatica, geldt een standaardschakelprogramma van 8,6 
studiepunten: Logica en informatica en Formele talen en automaten.  
– Voor studenten met een vooropleiding wo bachelor (Technische) informatica, 
bedrijfskundige afstudeerrichting geldt een standaardschakelprogramma van 13.2 
studiepunten: Concepten van programmeertalen, Logica en informatica en Formele talen 
en automaten.  
– Voor studenten met een vooropleiding hbo Technische informatica, hts-e/tck, of de 
Vlaamse equivalenten van industrieel ingenieur Elektronica en Elektrotechniek, geldt 
een standaardschakelprogramma van 30 studiepunten: Concepten van programmeertalen, 
Databases, Objectgeoriënteerd analyseren en ontwerpen, Objectgeoriënteerd 
programmeren in Java 2, Software engineering , Logica en informatica en Formele talen 
en automaten .  
– Voor studenten met een vooropleiding hbo Bedrijfskundige informatica die na 31 mei 
2004 zijn afgestudeerd, of de Vlaamse equivalenten daarvan, geldt een 
standaardschakelprogramma van 25,8 studiepunten: Concepten van programmeertalen, 
Datastructuren en algoritmen, Objectgeoriënteerd programmeren in Java 2 , Software 
engineering, Logica en informatica en Formele talen en automaten.  
 
De standaardschakelprogramma’s die hierboven vermeld zijn, vormen het uitgangspunt 
voor het gesprek met de toelatingscommissie. Op grond van het cv, het gesprek en het 
bewijsmateriaal wordt het persoonlijke schakelprogramma vastgesteld. Dit kan zowel een 
uitbreiding als een inkorting van het standaardschakelprogramma betekenen, afhankelijk van de 
persoonlijke achtergrond van de student. 
 
  Proceedings NIOC 2011 
  91 
14 Samenvattend 
 
De opleiding Software Engineering aan de Open Universiteit is een 1-jarige universitaire 
Master met een op ACM/IEEE kaders gebaseerd programma, met studiemateriaal dat voor 
een deel in overleg met andere universiteiten (Amsterdam, Utrecht, Nijmegen, Leuven) 
is ontwikkeld, waarbij een groot deel van de opleiding naar verwachting ook via bedrijfs-
cursussen (CPPs) te volgen zal zijn en die onder het voorbehoud van het verlenen van 
accreditatie naar verwachting eind 2011 zal kunnen starten. 
 
 


Ontwerp van een 1-jarige Master Software Engineering aan de Open Universiteit

https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/2066/140254/1/140254.pdf

Ontwerp van een 1-jarige Master Software Engineering aan de Open Universiteit

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Radboud Repository