Dedicatio: Henricus Hassel vanh.Arkit: A8.Painovuosi nimekkeestä.Olemassa myös variantti, josta puuttuu dedikaatio. HYK:ossa tästä vain nimiölehti

Juslenius, Daniel Danielis

National Library of Finland DSpace Services

DISSERTATIOmSDEUSU et APPLI-CATIONE HI-STORIJLADVITAM CIVILEMCaput Prooemiale,Suffragio Amplisfimaz FacultatlsPhilofopbicti', in Regia ad AvramAcaclemia,PRiSIDEVJRO Admod. Rever.CeleberrimoqueMag. DANIELEJUSLENIO,Sacr. L.L. Prof. Ab.Erttditorum examini modeftc JubmittetSi DEo vifum fueric Abo_3£,In Auditorio Maximod. 1726.HENRICUS HASSEL,ALANDUS,UPSAH&-, Litens Wernerianis.Vlurimum JReverendo atqueDoiSlifJimo Domino,Dn. h e n r I c OH A S S E L,V. D. Comministro in 3umafa/plurimos per annos fide.iffimo,Parenti qua unquam filium de-cet, pietate ad cinerescolendo.J>atema beneficia, cumu-latiffime injecollata, hujusDiffertatiuncuk oblatwnevenerari voluitDILECTISSIMI PATRISobfequentisfimus filimHENRIGUS HASSEL,/. N. J.Caput Prooemiale,i i.f^Alfa non minus quamnoxia perivaiio, mc-dix setatisPhilofopho-rum quam plurimosoccupavit, literas earumqueculturam, ad explendam fci-endi cupidmem, a naturainfi^tarn,potiffimum dirigi debere.Hinefolam veritatis cognitio-nem, lucubrationumiuarumfinem conftituerunt. parumfblliciti, emolumenti quid ingenus humanum inde redun-daret nee ne. Sed quem er-rorem, etjamvetuftiffimisfe-re ignotum, dudum explofe-runtßecentiores, invi&isra-'tlp-tionibus demonitrantes, co-emtionem i)lam veritatis me-Q. r rdia* eilenatura:; vt, li quemufumvitxhumanafJnterChri-ftianos praefertim,pra:beat,ceubona recipi, hoc vero delti-tuta, vt vana rejici debeat. vJ. 11.FRuctuofum juxta acjucun-dum eft, per fingulas eun-do fcientias demonftrare quein felicitatem humanam influ-xumpraebeant,quid in illis ma-xime fitutile, quidcujuslibetinftituto convenientifumum,cVqusegenuina ratio veritatesutiles inveftigandi& applican-di. Conducit hoc quibusvisliterarum cultoribus,imprimisVero ilhs, gui advitampra&i-Cam4X .5cam fe mature apphcant. Sicnon tantum fterilis vitatur la-bor, gui multis percipiendisimpenditur, qu_e dediicuntur,guam difcunturfapientius;ve-rum etjam, qvum pretiohffi-mi temporis habendafitratio,multaomitti poffunt, infe qui-dem non inutilia, fedquibuscerta vitas genera fine damnocarerent, oc quorum loco,illisdeftinati,aliis magis neceilariisvacarent. Ut priorvicTroriaeftinilrumentum fequentis, cV u-nius vel alterius munimentiexpugnatio viam quandoquepandit in ipatiofiffimum re-gnum,kapaucarum veritatumcognitio totiusfcientiae arcanafbepe referat. Digna eft hsecpalaeftra, in qua fumma inge-A 3 nia.genlafeexerceant; mihicVvl-num cVinftituti & fumtuumrationem habituro, hiftoriamtantum coniiderare propofi^turn eft. H_ec autem,qvum pernaturam, artes,icientiascV ne-gotiahominum publica 6Vpri-vata ie diftundat, vereor, negravius in me onus fuicepe-rim, guam cvi ferendo fuffi-ciam. Sed fi nonomnia,qu3einnobiliffima hac materia dicipollent,adferrevaluero, (quodquidem fupra facultatem me-am poiitum 5) fummareruirimomenta perfpicua brevitateadfequi conabor, Tuum L. B.favorem , qua par eft obfer-vantia follicitans.$. IH.6m.§.UTlegi apud eruditos coiriu-niter fatishat, a de-recepta_finitione ordiendueft. Sed qvuhiftoria res adeo diverfas tra-<stet,ut una definitione minusapteconjungiqueant, ejusna-tura in oeneralioribus difteren-Jtiisfiftam. Daturitaqjhiftorianaturalis, qua. fimplices natu-rse legescV operationes,vel cafuvel arte inventas explicat. Hi-floria artificialis artium inven-tionem & incrementa docet.Hiftoria civilis res in generehumano actas, imprimis reru-publicarum ortum, progref^fum 6V fata enarrat. Quemad-modum genus humanum incivitatibus confervatur, qua-rum incolumitati fingulorumA 4 ho-7. )°/ . .hominum falus inneclitur, mhanc tanquamcentrum omnishiftoria confluit. Vario ince-dit habitu hiiloria civilis. Jamcert_e alicujus reipublicae fatacxponit, incipicndo ab ejusorigine cV continuando per fe-riem temporum. Jamnarra-tionem intradefinititemporispartem includit. Jamunumtantum negotium belli velpa-cis proporit. Jam res, eodemtempore pluribus in rebuspu-blicis adminiftratas, narrandoconjungit. Ut respublica: exfingulis hominibus compo-nuntur, ita certarumperiona-rum cV acl:ionuni deicriptio-nes, elementorum vicem fup-plent in hiftona civili.ln Per-fonis privatis ad ingenium cVMores8)C .9moresattenditur, in publicispraeter tor)b>.ydv,To jrcXmyJvetjamexhibetur. Varios caius coii-gerit hiftoriaMifcellanea.Hucpertinent icripta in Ana, qui-bus Eruditorum dilcurfus ex-temporales excipiuntur. Hi-ftona Literariafcientiarum or-tum, progreilum cV fata rei-publica. Literari_e tradit. Hi-ftoria Ecclefiaftica ftatum Ec-cleiiae cV res in ea actas docet^quarum expofitio in quantumad fcnpturam non examinan-tur, Hiftoria, civilis naturaminduit,cujus eftnarrare,quanngenere humano peraguntur,ex quocunque fundamentoiiant.A 5 §. IV.9$' IV-AD indolem hiftoriae reftiuscircaintelligendam,quodcam confignandam obiervaridebcat,paucis indicandum eft.Primo requiritur inHjftoricoexquiiitarerum fcribendarumnotitia: Quod enimipfe guisnon intelligit, aliis explicarefruftra laborat. Nec juvatresexterius aliquo modocogno-viife, adinterioraearumpene-trandum eft.Hocutfieri poffit,Hiftoricus communes generishumani inclmationes, vkx ci-vilis indolem cV negotiorum,qus bello cV pace tractantur,naturam exploratam habebit,Reipublic_e,cujus gefta expli-cat, ftatum cVarcana cogno-fcet. Qui in iftisrebuspublicisfum-IOfummum habent imperium,vel lllis a confiliis funt 5& rebusadminiftrandis prsepofiti, velfingulari apud eos gratia va-lent,in eorum ingenmm cVfe-creta inquiret. In his confilio-rum ratio fundatur, quacalio-quin incaflu indagantur. Heicetjam mutationum cauffe de-lkefcunt, quae aliter non intel-§. V. _UT in politicis tritum:faluslex e-reipublicae fupremafto,itaheiclocuminveniat:Ve-ritasfuprema lexefto.Sinehacquod fcribitur, fabula; potiusguam Hiftoriae nomen mere-tur.Si odiofi& infames,quico-ramjudice, in mercatura vel a-lias falium proferuntj magisde-IIdeteftandi funt, qui in genushumanum cVpofteritatem o-mne mendacio peccant. Sim-plex veritatis ftudium in eoconfiftit, utfcriptorapartiumftudio liber, res prout a6taefunt, cum iuis cauffis cV cir*-cumftantiis exponat,nec amo-re, odio,fpe,metuautullo adfe-clu quidquam lllis addat veldemat. Magnum eft hoc po-ftulatum, quodnumullusad?hucperfecerit,merito dubitarelicct. Ut autern ipfa peccandineceffitas culpam minuit, itagenerofi pcctoris eft, minimocumpeccato, hac neceffitate§. VI.Hlftoricus etjam exacl:oju-diciopragmaticoopus ha-jbet.12bet. Ut Hiftoria debet efle ex*prefla rerum geftarumimago,earum genio adeo fe attempe-rare debet, ut qua? transactafunt,praeferttia cV ipfa quafi pra-xi operofa cV viva nftantur,multum habet in receffu. Hu-jus judicii vis fequentibus inmomentis confiftk: Verasre-rum cauffas proximascVremo-tiores explicari, eVa pra.texti-busdiftingui oportet.Hinc di-ligentia adhibenda,ne quisru-moribus vel aliofucodecipia-tur. Übi confilia cV fines pro-ponuntur, eadem cautione o-pus. Nec mmus cavendum,ne conjecluris nimis indulge-atur. Nihil.ex proprio m-genio fingere, fed rerum da*clum iideli ter fequi convenit.InnIn eircumflantiis obicrvanduVne quid alienum cV prasfentiinftituto meptum adferatur,vei aliquid ad rem faciens o-mittatur. Occonomiatotiusoperis ita formanda,ut fingulaspartes ad lilud quadrent. Ca-vendum, ne res majoris mo-mcnti parcius, minorisfufiustra&entur. Qua? in particulariHiiloria omnino narrabuntur,in univeriali prateriri poilunt.Operis pretium seftimandum,non tantum ex robore fingu-lammpai-num.lcdcxearuminter fe & ad totum conveni-entia.Prudentiae etjam eftjudi-cia parceadipergere^ aliis judi-candi matenam candide iub-miniftrafle iufficiat.iVlh14VII.§.Olmplici cV mafculo dicendii 3utitur Hiftoricusgenereideit, rerum pondera, nonverborum ampullas fectatur,Cavet ne imaginationis viab-ripiatur, cavet etjam. ne ver~bum vel periodum fruftraad-hibeat. Imprimis fibi diffidit,&. accurate examinat, nequidproferat, quod adoftentauo-nem ingenii potius, quamre-rum foliditatem faciat.VIII.§.Haecfunt palmariacapita,abHiftoricisoblervanda, inquibusrecenfendis, adHiftori-am civilem, ceu primariumhujus tractationis argumen-tumpotiffimumrefpexi.y Ne-Mo*5MoautemHiftoriam adeoper--fectam confccit, vt non multiin ea dentur naevi. Quidamneceffitate , inrirmitate aiii,multi fponte peccant. Erro-rum fontes detegere, cV mo-dum eoscavendi demonftrare;maxime conducit. Pauci enimHiftorias fcribunt, multi le-gunt, qui iiifi hanc arterncal-feant, temporis cV laboris ja-cturam faciunt.Qvod inftitu-turiij proviriummodulofub^fequens tractatiaperfequetur.i 6

Dissertationis de usu et applicatione historiae: ad vitam civilem. Caput prooemiale, suffragio amplissimae facultatis philosophicae, in Regia ad Auram Academia, praeside viro admod. rever. celeberrimoque mag. Daniele Juslenio, sacr. l.l. prof. Ab. Eruditorum examini modeste submittet si Deo visum fuerit Aboae, in auditorio maximo d. [ ] 1726. Henricus Hassel, Alandus

Variantti B.Arkit: A8. - S. [2] tyhjä.Painovuosi nimekkeestä

Juslenius, Daniel

Dissertationis de usu et applicatione historiae ad vitam civilem. Caput prooemiale, suffragio amplissimae facultatis philosophicae, in Regia ad Auram Academia, praeside viro admod. rever. celeberrimoque mag. Daniele Juslenio, sacr. l.l. prof. Ab. Eruditorum examini modeste submittet si Deo visum fuerit Aboae, in auditorio maximo d. [ ] 1726. Henricus Hassel, Alandus.

http://www.doria.fi/bitstream/handle/10024/52343/fv12674.pdf?sequence=1

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

National Library of Finland DSpace Services

National Library of Finland DSpace Services