Alonso Montero, Xesús

Portal de Revistas Científicas Complutenses

Varia
Palabras, n’A Insua dos Poetas, ante un monumento
escultórico de Manuel Penín que é a alegoría dun
singular poema de Celso Emilio Ferreiro
Xesús Alonso Montero
Universidade de Santiago de Compostela
Real Academia Galega
Madrygal, 2014, 17  151-152 ISSN: 1138-9664
Miñas donas e meus señores, amigas e ami-
gos da poesía:
Estamos nun lugar insólito, nun escenario 
do que moitos outros países carecen; estamos 
na esgrevia orografía ourensá, nun territorio 
que hoxe é a capital, en Galicia, da República 
das Letras, territorio no que todos, sen excep-
ción, somos republicanos. Estamos n’A Insua 
dos Poetas, un nome que xa ten vocación de in-
mortalidade. O lugar, o nome e a función desta 
singular insua é un invento, o invento dun poe-
ta, dun alto poeta: Luís González Tosar. Desde 
1986, data do seu primeiro libro, os seus versos 
alimentan a emoción poética dos lectores que 
entenden de palabras vivas, fondas e revelado-
ras: dos que aman a poesía.
En todo poeta dos tempos modernos hai 
sempre un lector, case sempre un lector atento 
doutros poetas, non para terminar sendo un eco 
dunha desas voces poéticas senón para encon-
trar e definir a súa verdadeira voz no contacto 
con esas outras voces. Na constitución de Gon-
zález Tosar como voz poética axudárono outros 
poetas, galegos uns, foráneos outros. El, n’ A In-
sua, quere renderlle homenaxe de gratitude aos 
poetas galegos que cos seus versos axudárono a 
cavilar, a medrar e a constituírse en poeta. Por 
iso, acordou sementar este insólito predio litera-
rio, a Insua dos Poetas, de monumentos escul-
tóricos que evoquen o nome e a obra de poetas 
moi amados por el, poetas que tamén están entre 
as devocións de moitos bos lectores de poesía, 
sexan ou non galegos. O ano pasado, na primeira 
edición, o poeta homenaxeado foi Xosé María 
Díaz Castro, o autor desa desacougante oración 
cívica titulada “Penélope”, que se abre e se pe-
cha cun verso de ouro, “Un paso adiante e outro 
atrás, Galicia”. Cónstame que o ano que vén, o 
monumento escultórico evocará a figura auro-
ral de Rosalía de Castro pois nese ano, o 2013, 
celebraremos o sesquicentenario da publicación 
de Cantares gallegos, o libro fundacional da li-
teratura galega moderna. Será, pois, na terceira 
edición.
Agora ben, quen hoxe nos convoca aquí, 
quen protagoniza esta segunda edición é Celso 
Emilio Ferreiro, a voz poética que máis corazóns 
conmoveu e activou na Galicia do século XX. 
Neste ilustre mapa de monumentos escultóricos 
non podía faltar, n’ A Insua dos Poetas, o nome 
de Celso Emilio, aínda que non fose, este, o ano 
do seu centenario. O inventor e lendakari d’A 
Insua, diante da obra poética de Celso Emilio, 
soubo escoller un poema representativo da súa 
musa, moi representativo, o poema “Irmaus”, 
de 1962, polo tanto, escrito en plena noite fran-
quista. Antes desta excelente alegoría de Manuel 
Penín, foi recitado centos de veces e cantado, 
dentro e fóra das nosas fronteiras, por xograres 
que fixeron do título, “Irmaus”, unha ferramenta 
cargada de esperanza. Algúns dos versos conver-
teron o galego, en 1962, nunha lingua literaria 
insólita e insolente:
Varia 01_Alonso Montero (definitivo).indd   1 06/08/2014   13:01:46
Xesús Alonso Montero Palabras, n’A Insua dos Poetas, ante un monumento escultórico...
Madrygal, 2014, 17  151-152152
Si é túa a miña noite,
si choran os meus ollos o teu pranto,
si os nosos berros son igoales,
coma un irmau che falo.
Anque as nosas palabras sean distintas,
e ti negro e eu branco,
si temos semellantes as feridas,
coma un irmau che falo.
Asi pois, conclúe o poeta, os seres humanos, 
se vivimos na mesma “noite” e “temos seme-
llantes as feridas”, temos os mesmos “soños” e 
unha “patria común”. O internacionalismo non 
burgués falaba en galego, unha lingua proleta-
ria, na voz dun poeta excelso.
Cando o poeta facía esta interpelación (“co-
ma un irmau che falo”), a sociedade estaba 
chea de “feridas”, especialmente a española, 
orfa daquela dos dereitos máis elementais. Es-
ta proclama cantouse en estrados académicos, 
en tribunas universitarias, no adro das igrexas 
posconciliares, en turreiros parroquiais e diante 
de obreiros cobizosos de palabras solidarias. O 
poema, que tivo, daquela, moitos lectores entu-
siastas, aínda non chegou aos millóns de per-
soas que o deberían asumir. Eu propoño que se 
traduza, desde hoxe mesmo, aos sete mil dous-
centos idiomas que aínda se falan e se cantan 
nos cinco continentes do Planeta. De momen-
to, temos, n’a Insua, esta magnífica versión no 
idioma do bronce, que soportará, per saecula, 
non só os ventos esgrevios e bravos do inverno 
ourensán senón os ventos tóxicos e balorentos 
que abrollan do ventre sen entrañas dos bancos 
e dos seus beocios definidores, xestores e cóm-
plices, troika que converteu a Economía en an-
tropofaxia.
Cando estes ventos barolentos e tóxicos 
amainen, o mundo decantarase por unha alterna-
tiva humana, unha alternativa da que falarán os 
bardos do futuro, quizais infelizmente non moi 
próximo. Eses bardos cantarán a nova Era en 
mil idiomas: en galego e en guaraní, en  castelán 
e en sardo logudorés, en ruso e en xeorxiano, en 
inglés e en gaélico, en francés e en occitano, en 
quechua e en portugués, etcétera, etcétera, etcé-
tera. Esa nova Era tivo un preludio, un fermoso 
e afastado precedente, que tamén cantou, en de-
zanove versos de ouro, Celso Emilio Ferreiro. 
Titúlase este poema “O reino”, un poema que 
é un canto, unha apoloxía, e, ao mesmo tempo, 
unha elexía:
No tempo aquil
cando os animales falaban,
decir libertá non era triste,
decir verdá era coma un río,
decir amor,
decir amigo,
era igoal que nomear a primavera.
Ninguén sabía dos aldraxes.
Cando os animales falaban
os homes cantaban nos solpores
pombas de luz e xílgaros de soños.
Decir teu e meu non se entendía,
decir espada estaba prohibido,
decir prisión somente era unha verba
sin senso, un aire que mancaba
o corazón da xente.
¿Cándo,
cándo se perdeu
iste gran Reino?
X. A. M.
28 de xullo de 2012
Varia 01_Alonso Montero (definitivo).indd   2 06/08/2014   13:01:46


Palabras, n’A Insua dos Poetas, ante un monumento escultórico de Manuel Penín que é a alegoría dun singular poema de Celso Emilio Ferreiro

http://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/download/46289/43515

Palabras, n’A Insua dos Poetas, ante un monumento escultórico de Manuel Penín que é a alegoría dun singular poema de Celso Emilio Ferreiro

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Portal de Revistas Científicas Complutenses