Peñalta Catalán, Rocío

Portal de Revistas Científicas Complutenses

 O ACHICOPAL
Chega o verán e... ah, as vacacións! Un crese 
liberado de responsabilidades: nada de preocu-
pacións; o estrés?, esquecido; nin computadores 
nin oficina nin axenda. Que tranquilidade, que 
felicidade. Sentes ganas de asubiar, de danzar, 
de dar tombos (sempre que o teu anquilosamen-
to cho permita). Comezas a facer plans: a partir 
de agora, nada de carreiras para apañar o metro, 
só paseos tranquilos e erráticos, sen présa, sen 
obxecto. E que tal unha viaxe á praia? Ou dei-
tarse na herba vendo pasar as nubes, sen máis.
E unha mañá, cando aínda estás na cama, 
deitado, a ler, sentes unha rozadela, unhas pe-
quenas uñas a rabuñar a madeira e corres a abrir 
o armario, a procurar entre a roupa de inverno e 
presíntelo, xusto debaixo dese xersei que chei-
ra a naftalina. Arrédalo desacougado e alí está, 
ollando para ti cos seus ollos de pasado: o achi-
copal.
O teu achicopal ten forma de anécdota, paré-
cese a un recordo. Unha lembranza bonita, con 
certeza, mais precisamente por ser xa só unha 
acordanza converteuse en achicopal.
Un achicopal é pequeno como un suricata, 
colle na palma da man, ou mesmo nun porta-
comprimidos. Tamén pode ser grande como un 
mastín que te espera sentado no felpudo cando 
voltas para casa. O achicopal acompáñate día 
e noite, silandeiro, enigmático, co seu ollar de 
efixie. Lévalo no peto, como un callao no zapato 
ou enganchado no teu pulso como un reloxo.
O teu achicopal apenas fai ruído, renxe 
como as follas secas ou como unha carta antiga. 
O BRILLANTE VOO DO PAXARO 
ALBAL
Onte un estraño paxaro recuperou a liberdade.
Talvez cansou do cheirume da media cebola 
que envolvía, se callar do frío e a humidade da 
neveira... O caso é que voou, e o mesmo refacho 
de vento que o arrebatou da bancada da miña 
cociña fechou a xanela tras el.
Así que alí fiquei eu, sen saber moi ben o que 
facer, a chorar os sete chorares, non sei se pola 
emoción ou porque estaba a picar cebola.
O paxaro planou uns instantes ante o cristal e 
despois afastouse axitando os seus dobramentos 
prateados e despedindo escintileos metálicos.
Tento imaxinar onde estará agora.
Seguramente subiu ao alto do ceo para ve-
rificar se as nubes eran masas de vapor acuoso 
suspendido na atmosfera, ou enormes tampóns 
de algodón. Despois seguiría o ronsel dun avión 
ou se mesturaría cunha bandada de aves migra-
torias.
Viaxaría axitando as súas improvisadas ás, 
reflectindo o sol e enviando mensaxes cifradas 
no código universal dos espellos. Desde a terra, 
confundiríano cun ovni ou cun satélite artificial...
Porén, o paxaro albal é un animal dócil e 
caseiro, e a nostalxia sempre o vence. Por iso, 
talvez agora estea engurrado e renxendo fron-
te á xanela para que lle permitas aniñar no teu 
conxelador.
NOTA: o que me escapou foi un anaco de 
filme transparente, mais o papel albal ofrecía 
moitas máis posibilidades.
Andar por casa*
(escolma)
Rocío Peñalta Catalán
Madrygal, 2014, 17  235-238 ISSN: 1138-9664
* Os relatos escolmados aquí proceden do libro Andar por casa (Editorial Cuadernos del Laberinto, Ana-
quel de Narrativa, 2013), da autora. Tradución para o galego de Ricardo Pichel.
Relato 04_Peñalta Catalán (definitivo).indd   1 06/08/2014   13:22:22
Rocío Peñalta Catalán Andar por casa (escolma)
de luz amarelada sobre a beirarrúa. O resto da 
rúa permanecía nunha escuridade case absolu-
ta. Un gato esborrexeu baixo as rodas dun auto 
abandonado. Avancei uns metros. Apenas ouvía 
o eco dos meus pasos repetido polas fachadas 
denegridas dos edificios, polos colectores cu-
bertos de graffiti. Aparentemente non había 
apenas ninguén. No entanto, podía imaxinar a 
presenza do meu perseguidor oculto tras algún 
recanto, no limiar sombrío dalgún daqueles por-
tais. Continuei camiñando, botando olladas por 
cima do ombreiro, a espreitar na noite cos ollos 
entornados. Daquela pareceume ver un home da 
miña estatura alumeado por un relampo de lúa. 
Decontado, recuou para volver desaparecer na 
negrura da noite. Con certeza, vírao. Un home 
de complexión mediana, cun chapeu negro e un 
casaco luído, similar ao meu. Apurei o paso, co 
degoiro de me cruzar con algún paseante noc-
turno ou de que os meus pasos me conducisen 
até algunha praza concorrida. Cada vez sentíao 
máis perto, case me pisaba os talóns. Comezara 
a trotar, tentando aumentar a distancia que me 
separaba do meu perseguidor. Nun momento 
dado, parei bruscamente e vireime. Velaí estaba, 
a só uns metros de min. Cuns zapatos iguais que 
os meus, tamén zarrapicados de lama; avanzou 
uns pasos, até que puiden distinguir perfecta-
mente as súas faccións na penumbra da ruela. 
Unha barba de dous días ourizaba un queixelo 
prominente como o meu; os beizos finos, simi-
lares aos meus, contraíanse nun ricto severo, de 
impaciencia e hostilidade; o meu propio nariz; 
as miñas cellas alombadas, interrogantes; os 
ollos marróns, do mesmo ton apardazado que os 
meus, reflectían os sentimentos contraditorios 
de medo e curiosidade que agora me asaltaban. 
Ficamos uns instantes ollándonos en silencio 
e, entón, despois dun lixeiro gargarexo, coa 
miña propia voz, preguntoume: «por que me 
segues?».
CURIOSIDADE
Un corredor branco, iluminado, con portas a 
ambos os dous lados. As portas, tamén brancas, 
con aldrabas metálicas, debúxanse sobre a pare-
de lisa a intervalos regulares. Os fluorescentes 
do teito emiten unha luz leitosa e cegadora que 
parece vibrar. Percíbese un leve zunido. Pro-
cede dos tubos incandescentes. Ou do propio 
Ás veces, esqueces que está contigo e, de repen-
te, procúralo cunha ollada, degoirado. Non se 
movera, está xusto onde o deixaches, cravándo-
che os seus olliños brillantes e redondos como 
as boliñas negras.
Na escuridade da noite intúes a súa silueta, 
os seus ollos como dous pozos profundos xunto 
á almofada. Daquela, cando estás para conciliar 
o sono, suspira ou encóllese de ombros. E pasas 
o resto da noite a ollar o teito esperando que saia 
o sol.
Un achicopal é responsabilidade do seu do-
no. Non lle podes pedir ao teu veciño que che 
regue as plantas, que recolla as cartas da túa 
caixa de correo, que coide o teu achicopal. O 
achicopal é de teu.
O achicopal nunca vén só. Comezas a en-
contrar achicopais por baixo da cama; no baño, 
xunto ao cepillo de dentes; dentro do frigorífi-
co; na bandexa de entrada do correo electróni-
co. Axiña, a túa casa énchese co ulido de ara-
ñeiras ou de cristal abafado, de murmurio de 
portas fechadas e pasos que se afastan. E sabes 
que a única maneira de te librar deles é estares 
ocupado, voltares ao traballo e á rutina. Só así 
poderás esquecer os teus achicopais e, paseni-
ño, irán marchando tal como viñeron, sen dicir 
unha palabra, con apenas un tremor de chuvia. 
E levarán consigo os seus ollares de pretérito, os 
seus ollos de turmalina.
Ás veces pensarás con nostalxia no teu pe-
queno achicopal, lembrarás o seu ollar de pe-
tróleo, e mesmo crerás ouvir un murmurio de 
contas de cristal, mais non o botarás de menos. 
Sabes que pode voltar en calquera momento, así 
que fechas ben as portas, tapas as fendas, des-
faste de todo aquilo que o poida traer de volta: 
un billete do cinema, un disco, un par de peúgos 
vellos. Ao comezo sufrirás, sentiraste abando-
nado, mais o tempo todo o cura e a imaxe do 
achicopal irase apagando até desaparecer por 
completo entre espertadores e formularios.
SÍNDROME
Xa tiña experimentado aquela sensación 
antes de abandonar a avenida principal. Ago-
ra, nesa calella deserta, a impresión de que al-
guén me perseguía adquiría aínda máis consis-
tencia. Os farois debuxaban pequenos nimbos 
Madrygal, 2014, 17  235-238236
Relato 04_Peñalta Catalán (definitivo).indd   2 06/08/2014   13:22:22
Rocío Peñalta Catalán Andar por casa (escolma)
prolongadores, caravillas. Que continúan acesos 
a lavadora, o frigorífico, o forno, a radio, a vi-
trocerámica, o ar acondicionado, o lavalouzas, 
o computador, a cafeteira, o espertador, a im-
presora. O teléfono, o módem, a calefacción. O 
teléfono do porteiro automático, o timbre.
Se o cable cortado non afectou o funciona-
mento de ningunha das instalacións eléctricas 
da miña casa... tería deixado o veciño sen luz?
Despois de pasar polo piso do lado para veri-
ficar que todo continúa en orde, subo a me ase-
gurar de que o veciño de arriba tampouco sufriu 
as consecuencias da intrusión da miña ousada 
broca exploradora nos emparedados misterios 
do edificio. Nada. A corrente alterna continúa a 
circular por todos os circuítos do inmóbel... sal-
vo polo cable que agora asoma polo buraquiño 
da miña parede.
En vista de que –aparentemente– non causei 
ningún desaguisado, volvo introducir o cable 
polo burato, féchoo cun taco, unha alcaiata, un 
cáncamo do que colga un cadro. Aquí non pasou 
nada.
No entanto, estou certa de que ese cable cor-
tado impide que chegue a corrente eléctrica ne-
cesaria para o funcionamento dalgún aparello. 
Algo deixou –tivo que deixar– de funcionar. O 
elevador, o interruptor que abre o portal, a porta 
do garaxe, o extractor do bar que hai nos baixos 
do edificio. Talvez o farol da esquina, a luz ver-
de do semáforo da miña rúa, o reloxo da igre-
xa. O foco que alumea a fachada do Concello, a 
iluminación do próximo Nadal na rúa Maior. A 
megafonía da estación de ferrocarril, a liña dous 
de metro entre as estacións de Ópera e Banco de 
España. Se callar o radar do quilómetro 33 da 
estrada da Coruña, o faro de Torredambarra, a 
apertura automática das portas do Corte Inglés 
de Sevilla, a alarma de incendios do colexio pú-
blico Victoria Kent. O elevador da Tour Eiffel, 
o marcador do visiting team do estadio do Man-
chester United. O marcapasos de Lech Wałęsa. 
A draga de succión do Canal de Suez, o micró-
fono ante o que dará o seu próximo mitin Ba-
rack Obama, o circuíto pechado de televisión da 
中国中央电视台 (Zhōngguó Zhōngyāng Diànshì-
tái). A antena parabólica do observatorio de Are-
cibo en Puerto Rico, a liña telefónica interna do 
Kremlin, o satélite artificial ECHOSTAR 10.
O movemento de rotación da terra.
O teu corazón.
ouvido, que se esforza por captar algún eco, o 
mínimo estalo.
Silencio. Nin un rumor, nin un paso. Apenas 
o rosmar constante do espazo baleiro. A respira-
ción do corredor.
O corredor remata nunha revolta. Un ángulo 
recto. Ao virar a esquina, o corredor continúa. 
Ou detense, contra un muro branco. Ao final 
non hai nada. Ou hai algo. Como detrás de cada 
porta.
As portas están fechadas e non se van abrir. 
Non importa se se podería ou non. Simplemen-
te, non se abrirán.
Detrás de cada unha delas hai unha realidade 
latente, unha posibilidade que non se vai rea-
lizar. Ao outro lado de cada panel podería ha-
ber unha tapia de ladrillo. Ou un abismo. Cada 
abertura podería ser unha entrada ou unha saída. 
Tampouco importa.
Como non interesa o que ficou atrás. O co-
mezo do corredor. Podería ser igual, branco, con 
portas fechadas nas dúas paredes. Ou totalmente 
distinto.
O que non vemos non existe. Pódese intuír, 
sospeitar. Abrir unha porta suporía descifrar un 
segredo. Ceder a un devezo velado. Extinguir o 
enigma.
ELECTRICIDADE
Teño un cable. Máis ben o cabo cortado dun 
cable, cuxo extremo contrario –próximo ou re-
moto– está conectado a algún enchufe, instala-
ción ou aparello eléctrico.
Cando un fai un furado na parede, imaxínase 
que pode encontrar unha tubaxe, o dormitorio 
do veciño ou unha cascuda que pasaba por alí 
naquel momento. Mais non un cable. Ben... se 
callar un cable si. Mais non un cable como o que 
decidiu engancharse na miña broca.
Puxo suavemente do cabo que sobresae polo 
buraquiño da miña parede –mesmo a risco de 
sufrir unha electrocución– para me asegurar de 
que non é simplemente un resto esquecido; un 
anaquiño abandonado por accidente entre dous 
tabiques de escaiola. Despois, verifico que fun-
cionan todas as lámpadas, focos, fluorescentes, 
díodos da miña casa. Os enchufes, interruptores, 
ladróns, placas, conexións, terminais, empalmes, 
Madrygal, 2014, 17  235-238 237
Relato 04_Peñalta Catalán (definitivo).indd   3 06/08/2014   13:22:22
Rocío Peñalta Catalán Andar por casa (escolma)
mesmo. Se encollía os ombros, eu repetía o ace-
no con igual indiferenza.
Así botamos un bo pedazo. Até que cansou 
e marchou do cuarto de baño. E eu fixen o mes-
mo.
QUE FARÍAS SE NON TIVESES 
MEDO?
Ante esta pregunta, moitas persoas colocan 
grandes desafíos.
Se non tivese medo... Deixaría un traballo 
que non gosto. Diríalle a esa persoa que a quero. 
Viaxaría a Serra Leoa ou a Turkmenistán. Cru-
zaría o estreito de Kerck nadando. Lanzaríame 
en paracaídas.
Eu, se non sentise medo, sinxelamente, sen-
tiría temor, desacougo, covardía, escrúpulo, 
desconfianza, receo, azoramento, cagana, so-
bresalto, inquietude, congoxa, preocupación, 
desasosego, axitación, intranquilidade, susto, 
arrepío, angustia, estremecemento, insegurida-
de, consternación, alarma, conmoción, arregui-
zo, horror, fobia, espanto, terror, pavor, pánico.
Teño tantas alternativas como sinónimos.
ABSTRACCIÓN
O meu telemóbel é un caramuxo.
Hai días en que recibo chamadas cargadas de 
boas noticias. Outras veces descolgo e escoito 
o mar.
A MIÑA METADE
Con certeza, non resultou como eu esperaba. 
É acedo, irritante; con el, volven doer vellas fe-
ridas que cría xa fechadas, e mesmo ás veces me 
fai chorar. Encontrei o meu medio limón.
REFLEXIÓN
Por un momento confundíraa conmigo. Mais 
non era eu. Era outra, e ben distinta. A proba é 
que se eu chiscaba o ollo dereito, ela chiscába-
me o esquerdo; se eu erguía a man esquerda, ela 
saudaba coa miña dereita. Era xerga e sinistra 
para todo o que eu son recta e destra.
Tentei un diálogo. En balde. Non era unha 
cuestión de primeira e segunda persoas, como 
eu pensara ao principio. Era unha terceira per-
soa, unha estraña. E non me entendía.
Totalmente allea á miña presenza, mirábase 
no meu reflexo e ensaiaba acenos e ademáns. 
Estaríase a mofar de min?
Daquela púxose seria. Teríame ouvido? Te-
ría escoitado os meus pensamentos?
Paseniño, as que me pareceran diferenzas evi- 
dentes íanse esvacendo, e os trazos comúns re-
sultábanme cada vez máis descoñecidos.
Ninguén me obrigara, mais aí estaba eu, a 
repetir cada un dos seus movementos, como se 
non tivese vontade propia. Se ela tiraba a lingua, 
eu imitábaa. Se alombaba as cellas, eu facía o 
Madrygal, 2014, 17  235-238238
Relato 04_Peñalta Catalán (definitivo).indd   4 06/08/2014   13:22:22


Andar por casa (escolma)

http://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/download/46308/43534

Andar por casa (escolma)

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Portal de Revistas Científicas Complutenses