Taha Toros Arşivi, Dosya No: 26-Yaşar Nabi Nayır.

Not: Gazetenin "Fikir Hayatı" köşesinde yayımlanmıştır

Eralp, Halil Vehbi

Istanbul Sehir University Repository

y e n i  s a b a h
Fikir  Hayatı
Y aşar Nabi, uzun yıllardan- beri bir karınca gayretile 
çalışarak, sessiz ve gösteriş­
siz çıkardığı «Varlık» yayınları ara­
sında, «Şiir San’atı» adını verdiği 
bir eser neşretmiş bulunuyor. Telif 
tercüme hayli kabarık bir yekûn tu­
tan bu seri içinde, «Şiir Sanatı», en 
çok dikkat ve alâkaya değerlerinden 
biri olsa gerektir.
Eser, şiire dair gerek Türkçe’ de 
yazılmış, gerek yabancı dillerde ya­
zılarak Türkçe’ye çevrilmiş parça - 
ların elden geldiği kadar sistemli 
bir şekilde toplanması ve yanyana 
konmasile meydana gelmiştir. Böy- 
lece Nurullah Ataç’ ın, Şekip Tunç’- 
un Sabahattin Eyuboğlu’nun, Su- 
ut Kemal Yetkin’ in, Ahmet llam- 
di Tanpınaı-'ın, Paul Valery’ nin ve 
daha başkalarının şiir hakkındaki 
düşüncelerini bir arada göremek ve 
okumak kabil oluyor.. Yaşar Nabi, 
bir önsözde eserin hangi görüş ve 
maksatla hazırlandığını anlattığı gi­
bi, kitabın orasına burasına koydu­
ğu kendi kaleminden çıkmış satırlar 
la, topladığı yazılara kendininkileri 
de katmış oluyor; böylece o, «Şiir 
san’atı» nı yalnız hazırlamakla kal­
mamış, yazanlar arasında da yer al 
mıştır.
Eser şiirin mahiyeti, tarifi, yapı­
sı, faydası, nesirle ve öteki san’at- 
lerle münasebeti, şiirde şekil ve 
mâna, mevzu, vezin ve kafiye, şiir 
ve cemiyet, yeni şiir dâvası gibi, 
her biri üzerinde uzun uzun duru­
lacak çeşitli mes’ eleleri ele alıyor. 
Yaşar Nabi, önsözünde, «bu eserde 
yanyana sıralanan görüşler ve düşü­
nüşler arasında birbirini tutmayan, 
hattâ birbirini nakzedenler olduğu 
ileri sürülecek. Şiir kadar çapraşık, 
anlaşılması güç bir mevzuda, bu 
türlü tezadların, hattâ ayni kalem­
den çıkmış olmasına dahi şaşılabilir 
mi?.. (5) diyor. Ne yalan söyliye- 
yim, kitabı baştan aşağı okuduk - 
tan sonra, onun bu hükmüne işti­
rak edemeyeceğimi gördüm. Belki 
gözümden kaçmıştır, fakat bana öy­
le geldi ki, bütün bu yazılar şiirin 
özü, ne olduğu ve ne olmadığı nok­
tasında birleşmektedirler; ayni ka­
lemden çıkmış ve birbirini nııkze - 
den görüşlere rastlamadığım gibi, 
ayrı kalemlerden çıkmış satırlarda ı 
da birbirine aykırı düşünceler gör- ■
r Yazan:
H. V e h b i E ralp
medim. Bu yazıda, «Şiir Sanatı» sın 
ele aldığı bütün mes’elelerden bah­
setmeye imkân yok ; aşağıdaki sa­
tırlarda sadece esas saydığım nok­
talar üzerinde durmaya çalışaca. - 
ğım.
Asırlar boyunca insanlar şiir 
söyledikleri halde, şiirin ne olduğu­
nu, özünün neden ibaret bulundu - 
ğunu görmemişlerdir: tıpkı Moliere’- 
in «Kibarlık Budalası» ndaki M. Jour 
dain’ in, felsefe hocasından ders a- 
lmcaya kadar, söylediği sözlerin ne­
sir olduğunu bilmemesi gibi. Bu 
yüzden eski şairlerin eserlerinde, 
tam mânasile şiir olan harikulade 
nnsraların yanında, hiç de şiir ol - 
mayan mısralar görülür. Şiirin özü, 
daha doğrusu «öz şiir» üzerinde bu 
son zamanlarda düşünülmeye baş - 
lanmıştır. Bu yolda emek harcayan­
lar arasında, Edgard Poe, Mallar - 
me, Valery, Bremond, Thierry Ma- 
uluier’nin adları, ilk hâtıra gelen­
ler arasındadır. Öz şiir cereyanının 
neticelerinden biri, gerçek şairleri 
az, fakat öz şiir söylemeye şevket­
miş olmasıdır.
Bizde bu hareketin başında Cahit 
Tanyol’un, güzel yazısında belirtti­
ği gibi (31—33), şüphesiz Yahya 
Kemal vardır. Yahya Kemal yalnız 
Türkçe’ nin değil, dünya edebiyatının 
en güzel örnekleri arasında sayıla - 
bilecek şiirlerde bu yolda canlı bir 
misâl olmakla kalmamış, sözlerde, 
telkinlerde, konuşmalarile, bu çığı­
rı açmıştır. Hattâ, bazı yakın dost­
ları bunu bilirler, onun bu husustaki 
fikirlerini anlatması, Valery ile Bre­
mond arasındaki «öz şiir» münaka­
şasından öncedir. Ama ne yazık ki, 
dostlarilo konuşurken düşüncelerini 
ve görüşlerini, feyizli bir tabiat kuv­
veti gibi cömertçe etrafına saçan 
üstad, bunları yazılı olarak bir ara­
ya toplamamıştır. Yaşar Nabi bir 
gün bana, bu kitaba Y'ahya Kemal’­
den'bir parça alamadığına ne kadar 
üzüldüğünü söylemişti., Fakat bu 
noktada bir tesellimiz var: «Şiir
Sanatı» nııı her sayfasında, onun 
şiirlerde ve sözlerde getirdiği hava 
esmektedir; Ataç’ larm, Y eAin ’ lerin, 
Tanpınar’ ların bu parçalarını onla­
ra yazdıran sebeplerden biri de o- 
lur. Hattâ daha ileri giderek diye­
biliriz ki,' bizde bir ■■ Yahya Kemal 
yetişmeseydi, Yaşar Nabi belki de 
böyle bir eseri hazırlamayı düşüıı - 
meyeeekıi. Bize pek yakın olduğu- 
için bütünlüğü ile kavrayamadığı­
mız bu büyük insanın neler getirdi­
ğimi gelecek nesiller daha iyi anla­
yacaklardır.
Gerçek şiir anlayışını o kadar ge­
ciktiren sebeplerin başında, onun 
da nesir gibi kendini sözle ifade eden 
bir san’at olması, şiirle nesrin, her 
ikisinin «edebiyat» adı altında top­
lanması ve bir tek san’at sayılması 
geliyor; öyle ki, öz şiir hareketinin 
en kuvvetli Reaksiyonu, şiirin bu 
«nesirci» diyebileceğimiz görüşüne 
karşı olmuştur. Yine bu sebepledir 
ki, «şiir nesre çevrilemeyen söz - 
dür» tarifi, menfî bir tarif olması­
na, yani şiirin ne olduğunu değil, 
no olmadığını söylemesine rağmen, 
şiire dair ileri sürülen tariflerin en 
iyilerinden biri sayılmaktadır.
Şiirle nesir ayni bir san’atte, «e- 
debiyat» adı altında toplanınca, şi­
iri nesirden ayırmak için ilk hâtıra 
gelen şey, şiirin görünür vasıflarına 
başvurmak olacaktı; bu vasıflar, şi­
irin vezinli ve kafiyeli oluşudur. 
Buna bakarak şiirin «vezinli vo ka­
fiyeli söz» olduğu sanıldı. Halbuki, 
böylo bir tarifin doğru olmasına şu 
İlci sebepten imkân yoktu : Önce,
her vezinli ve kafiyeli sözün şiir o- 
lamayacağı meydanda idi. Nitekim 
eskiler d.e bu hakikati görmüşler, 
şiir olmayan mısralar için:
Nihayet, ol kadar vardır ki, mev- 
Kuıı-n mukaffadır.
Demişlerdir. Eira nice vezinli ve 
kafiyeli sözler vardır ki, hiç de şiir 
değildir. Sonra, serbest nazımda gö­
rüldüğü gibi, vezni ve kafiyesi ol - 
madiği halde, bâzı sözlerin pekâlâ 
şiir olabileceği de anlaşıldı. Böyle 
olunca şiirin özünü başka tarafta a- 
ramak icap etti. Bugün anlaşılmış­
tır ki, şiirin özü ne vezindedir, ne 
kafiyededir, belki de sözlerin belli 
şekillerde yanyana gelmesinden, 
Yahya Kemal’ in tâbirile «istif» in­
den doğan âlıenktedir.
Fakat bu âlıenk musikide olduğu 
gibi seslerin, resimde olduğu gibi 
renklerin ve şekillerin birleşmesin­
den meydana gelen ahenk değil, söz­
lerin, yani manalı seslerin sıralan - 
masından vücude gelmiş bir âlıenk- 
tir. öyle ki, şiiri «mânanın âhenk 
hâline gelmesi» diye tarif etmek ka­
bildir. Vezin ve kafiye, olsa olsa, 
bu âhengi yaratmaya yarayan vâsı­
talardan biridir; fakat ahengin, ken 
dişi, ne vezindir, ne kafiyedir. A - 
henkli olan Arûz yahut Hece vezni 
değildir, bu kalıplara girmiş olan 
sözlerin istifidir. Nitekim ayni vezin­
den olan mısralardan bâzıları ahenk­
li, bazıları âlıenksiz olabilir. Dahası 
var: Ayni vezinden iki mısraın â - 
hengi büsbütün başka olabilir.
M ahi muharrem oldu meserret ha- 
râmdır .
Mısraile,
Sar tıfliken o şuhu dahî nâmın al­
madan.
Mısraı, ayni vezinden oldukları 
halde, âhenk bakımından birbirlerine 
hiç benzemezler. Şiirin «âhenk hâli­
ne gelmiş mânâ» olması, onu nesir­
den ve musikiden ayırır ve ikisi a- 
rası ayrı bir saıı’at yapar. «Şiir mâna 
dan ibarettir» diyenler, onu nesre ir­
ca ederek ortadan kaldırmış olur­
lar, nasıl ki, «şiir âlıenkten ibaret­
tir». diyenler, şiiri musiki içinde eri­
terek yok etmiş bulunurlar.
Şiir yalnız manâ olsaydı, nesrin 
yanında şiire, şiir yalnız âhenk ol­
saydı, musiki yanında şiire ne lü­
zum vardı?. Bunun içindir ki, A tpç: 
«Şiir mânâdadır diyenlerle de, ses­
tedir diyenlerle de anlaşamam. Çün­
kü ikisi de doğrudur, ama ayrı ay­
rı doğru değil, bir araya gelince doğ 
rudur. (72) diyor. Şekip Tunç da 
ayni hakikati şöyle ifade ediyor; «Şi­
iri musikiye irca etmek isteyenler, 
şiiriü mânası ile âhengi' atasındaki 
münasebeti düşünmelidirler. Şiirin 
mânâsını hiç anlamadığımız halde 
onu getıo ahenkli bulmak kabil de­
ğildir. Eğer böyle olmasaydı liıç an-' 
lamadığınuz dillerin şiirlerini de â- 
henkli bulmamız icabetlerdi.» (22).
Şiir sözleri» yanyana gelmesinden 
doğan âhertktö olduğu .için, fikre de^  
ğil söze bağlı san’attirc aslında söz 
san’atidir.; bunun için ne nesre çev­
rilebilir, ne başka b ir ,dile. Eyiiboğ- 
lu bu hakikati şu misâlle gösteriyor; 
«İşte, meselâ, Türkçe’mizin en güzel 
mısralarıııdan biri:
Ağır ağır ineceksin bu merdiven­
lerden,
Basit bir emirden başka birşey 
olmayan mânâya dokunmadan keli­
melerin yerlerini değiştirebiliriz..
Bu merdivenlerden ağır ağır ine­
ceksin.
Sihir bozuldu. Ortada artık bir 
posadan, boş bir esans şişesinden 
başka birşey yok. Artık bu şekilde 
dizilen kelimelerden şiir cereyanı 
geçmiyor, işte öz şiir bu eksilen şey, 
bu mânadan zahmetsizce sıyrılıp ka­
çan «ruh» dur. Şairin yaptığı iş de 
herhangi bir kelime ve ses yığınına 
bu mevcudiyeti koymaktır.» (29-30)
Şiirin, sözıiıı- yalnız mânâsına de­
ğil, şekline do, bağlı oluşu, onu san- 
atlerin en millîsi, Tanpyuar’ın tâbi­
rile, «bir iç kule snn’atı» lıâlirıe ko­
yar. Nesirde cümlelerle düşündüğü - 
imiz halde, şair, bir âhenk ve mânâ 
terkibi olan mısralarla düşünür; şi­
ir nesir olarak tasarlandıktan sonra 
vezin kalıbı içine sokulan söz de - 
ğildir ; Alain, Voltaire’ in ve Ckate- 
ubriand’nın mısralarının bu yüzden 
şiir olmadıklarını söylüyor.
«Şiir Sanatı» hakkında pek eksik 
bir fikir vermekten ileri geçemeyen 
bu yazıyı bitirirken, Tanpmar’m şi­
irin mahiyetini anlatan aşağıdaki 
satırlarım okuyuculara sunmaktan 
kendimi alamadım:
«Yalnız şiirdir ki, yazıldığı Iisa - 
nın malıdır. O lisanda okunmak şar- 
tile güzelliklerine sahiptir, vardır. 
Çünkü şiir dilin özüdür, konusudur, 
lezzetidir, musiki kabiliyetidir. Ya­
hut bunlardan doğan hususî bir şek­
lidir. Hepisinin birden doğurduğu 
hususî ve canlı şekil ki, hattâ ayni 
dilde bile başka bir suretle tekrar 
edildi mi, kendisi olmaktan çıkar.. 
Çünkü mısra dediğimiz şey, deniz 
köpüğü gibi, göğün maviliği gibi, 
kendi hâzinelerinde seyredildikçe 
mevcut olan şeydir. Deniz köpüğünü 
dalgaların ucundan toplamaya kal - 
kınız, avucunuzda birkaç damla tuz­
lu su kalır. Fakat dalgaların üstün­
de, o çalkantıların mucizesi, tacı 
ve süsü oldukça size Afrodit’ i düşün­
dürür, su perilerinin çıplak oyun­
larını hatırlatır, kâinatınızı bir yığın 
hayalle doldurur. Evet, ne göklerin 
maviliği, ne denizin köpüğü yakala­
namaz ; fakat oldukları yerde aşk 
mabudesini doğururlar.
«Şiir yazıldığı dilin içindedir. Ter­
cüme ile sevilen şair hemen hemen 
yoktur. Yahut şiiri için değil, dü - 
şüncesi için sevilir. Meğer ki, çok 
büyük bir istidat’m, bir nevi deha­
nın eline geçsin. Hayyam’m İngi­
lizce’de Fitz Gerald’ı, Türkçe’de Yah­
ya Kemal’i bulması gibi mes’ud bir 
tesadüf olsun. Fakat bu cins tercü­
melere de tercüme demek pek kabil 
olmaz. Verlaine, Mallarmé’nin, Al- 
manca’ya Steplıan George tarafın -- 
dan, Valéry’nin gene ayni dile Bilke 
tarafından yapılan tercümeleri cin - 
sinden eserler, Benesans devrinde 
şahsî eser addedilirdi. Böyle az çok 
eşit dehaların birbirini bulması bir 
tarafa bırakılırsa, bir şiirin kendi 
şekli dışına nakli imkânsızdır. Me­
ğer ki, şiir gittikten sonra elde ka­
lanı, yâni his küllerini, hayâl isleri 
ni ve düşünce benzerlerini, kısaca 
Valéry’nin tâbirile, bayram ve şehri- 
âyin ârtıklarını sevelim.
«Şiir, hikâyedeki Melâmî dervişi­
ne benzer'. Ateşe atılınca derviş sır 
olur, yalnız tacı ile hırkası kalır.» 
(10 - i l ) .
Taha Toros Arşivi


Şiir sanatı

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository