Taha Toros Arşivi, Dosya No: 37-Server Tanill

Yılmaz, İhsan

Istanbul Sehir University Repository

r ı  - +
PAZARTESİ, 6 Aralık 1999
la Dizi
Server Tanilli: Yaşıyor olmak bir şans, ben saldırıya uğradım ama ötekiler öldüler
Sakat kalmanın hıncını 
yazarak çıkarıyorum
TAM 18 yıldır Fransa'dayaşıyor Server Tanilli. Hiç gelmediği ülkesine birçok tesadüfün biraraya gelmesi 
sonucu döndü. 18. Uluslararası 
Tüyap Kitap Fuarının Onur Yazarı 
seçilmişti. Pera Palas Oteli'nde 
düzenlenen bir yemekle ödülünü 
İlhan Selçuk’un elinden aldı. 
Dostlarıyla buluştuğu o gece 
mutluluğu gözlerinden 
okunuyordu. En önemli çalışmam 
dediği Yüzyılların Gerçeği ve 
Mirası'nın son cildi de yayınlanmıştı 
bu yıl. Büyük bir uygarlık tarihi 
çalışması olan bu serinin son cildini 
noktaladığında 20. yüzyıl da sona 
ermek üzereydi. Bu bir anlamda 
hayatına maİolan bir çalışma.
Çünkü Uygarlık Tarihi adını verdiği 
dersleri ve ders notlarından 
oluşturduğu aynı adlı kitabı 
yüzünden saldırıya uğramış ve 
tekerlekli iskemleye mahkum 
olmuştu. Ama bütün bunlar onu 
yıldırmadı. Sakat kalmasının hıncını 
daha çok yazarak aldığını 
düşünüyor. Uygarlık tarihinin en 
önemli yazarlarından Server Tanilli 
ile yeni bir bin yılın 
eşiğinde konuşmak 
da çok önemliydi. Bu 
bize hem bir bilanço 
çıkarmak hem de 
gelecekle ilgili bazı 
ipuçları elde etme 
imkanını sağladı.
18 yıllık bir 
ayrılıktan sonra 
tekrar
Türkiye'desiniz.
Uzun bir süre bu.
Neler hissettiniz geri 
dönerken?
Bir insan 18 vıl 
yurtdışında kalırsa 
yurduna büyük bir 
özlem ve hasret içine 
düşüyor. O hasreti, 
bir an önce yurduna 
dönme isteğini 
yaşadım. Bu özellikle 
son yıllarda ağır 
basıyordu. Yurdunun 
taşına, toprağına, 
havasına, suyuna 
kavuşmak, insanlarıyla yüz yüze 
gelmek çok güzel bir duygu.
A y DIN TEHLİKELİDİR
Türkiye'de aydınlara karşı 
sistemli bir saldırı var. Bunu çok 
yakından biliyorsunuz. Son olarak 
Ahmet Taner Kışlalı'yı bir suikast 
sonucu yitirdik. Nasıl 
yorumluyorsunuz bu yaşananları?
70'li yıllarda başlayan bu süreçte 
nice canlar kaybettik. 80'li yıllarda 
daha da sistemli bir bastırma 
politikası uygulandı. Rejimin kafası 
ve yapısı da buna daha uygundu. 
Aydın bir yerde tehlikelidir. Çünkü 
bir düşünce ve fikir sahibidir. Bizim 
toplumumuzda aydınlardan gelen 
fikirlere karşı, özellikle 70'lerden 
başlayarak haksız bir tepki 
doğmuştur. Ama güzel olan, 
aydınlar da kendillerine yapılan bu 
baskıya karşı çıkmıştır. Bunun güzel 
örneklerini de gene 80'li yıllarda 
gördük. Sistemli bir tepki söz 
konusuydu. Bu tepkiden 
bahsederken Aziz Nesin'i 
hatırlamamak mümkün değil.
Son yıllarda saldırılar radikal
AYDINLANMA
MİLİTANI
SERVfR TANİLLİ
İhsan
YILMAZ
dincilerden gelmeye başladı.
Türkiye'de aydınlanman 
düşünce bize göre yapıcı bir fikirdir 
ama bazı çevreler için tehlikelidir. 
Avrupada da bu böyle olmuştur. 
Aydınlanma hareketine zalimce 
tepkiler gösterilmiştir. Voltaireierin, 
Diderotiarın çektiklerini düşünün. 
90’lı yıllarda bakıyorum da silahlar 
daha çok aydınlanman bilim 
adamlarına döndü. Uğur Mumcu, 
Turan Dursun, Bahriye Üçok, 
Muammer Aksoy ve en son Ahmet 
Taner Kışlalı. Bunlar Kemalist 
aydmlanmacılar. Tehlikeli
görülüyorlar. 
Canlarına kastın 
altında yatan onların 
aydınlanman 
tavrıdır. Sıradan bir 
düşüncenin insanları 
değildiler. Bir dünya 
görüşünün insanları 
ve o dünya 
görüşünün 
toplumumuzda 
düşmanları var.
Onun için 
öldürüyor. 
Başetmesine^mkan 
yok. Aydınlanma 
hareketine karşı 
ofıdan daha ileri, 
daha aydınlık, daha 
yapıcı ne söyleyebilir 
ki fikir olarak.
Benzer bir 
suikast size karşı da 
yapıldı. Ölmediniz 
_ _ _ _ _ _ _  ama yaşamınız
tamamen değişti, 
tekerlekli
sandalyeye mahkum kaldınız.
Bunu yapanları daha sonra hiç 
düşündünüz mü?
Tabii, kişisel olarak insan 
hırpalanıyor. Bana sorarsanız, 
düşündüğüm kendimle ilgili 
olmaktan çok ölen aydınların 
acısıydı. Bana yapılan şeyden çok 
onlarm kaybının acısı kaplamıştır 
içimi. Evet, bana bu saldırı yapıldı 
ama ötekiler öldüler.
Ç o k  YAZMAMIN NEDENİ
Bir anlamda şanslı sayılırsınız?
Hayatta kalmak bir şanstır tabii. 
Ben bu şansı yaşadım. Bu insana 
büyük bir mücadele azmi veriyor. 
Benim bu kadar çok yazmamın, 
ürün vermemin psikolojik bir 
kaynağı vardır, isterim ki kalemimle 
insanları daha çok aydınlığa 
kavuşturabileyim. Aydınlığın 
düşmanlan daha çok açığa çıksın. 
Aydınlık adma bir hınç tabii 
duyduğum.
Ölümle bir kez karşı karşıya 
geldiniz. O korkuyu yenmiş gibi 
görünüyorsunuz...
Hiçbir zaman ölümden
ayatta kalmak 
bir şanstır tabii. 
Ben bu şansı 
yaşadım. Bu insana 
büyük bir mücadele 
azmi veriyor.
korkmadım. Bugün de ölümden 
kokmam. Bir gün nasıl olsa gelecek 
olan bir şeyden neden korkayım? 
Önemli olan beraberimdeki 
insanların, içinde yaşadığım 
toplumdaki insanlarımın öldürülme 
korkusu içerisinde yaşamamaları. 
Hayatın zevkini tatmaları ve mutlu 
olmaları.
Size suikastta bulunan kişi 
yakalandı mı?
Hangisi yakalandı ki benimki 
yakalansın. Başkalarınınki 
yakalanmadı ki, benimkine 
hayıflanacak bir durumum olsun. 
Giden gitti. Onun için sevindirici 
olan hayatta kalmış olmam.
BİR AYLIK İZİN
Türkiye'ye dönmeyi düşünüyor 
musunuz?
Fransada, Strasbourg Türk 
Etüdleri Enstitüsü 'nde çalıştım 
yıllardır. Emekli oldum ama Enstitü 
beni birden bırakmadı. Halen birkaç 
konuda etkinliğimi sürdürüyorum. 
Öğrencilerimden bir aylığına izin 
alıp geldim. Dönüp derslerime 
devam edeceğim. Türkiye’ye 
dönüşün şartlan hem var, hem yok. 
Durumum bakımından Fransa'nın 
bana sağladığı olanaklar son derece 
geniş. Yaşamımı daha 
kolaylaştırıyor. O koşulları bırakıp 
Türkiye'ye kesin bir dönüşü
r Soldan sağa
1- Karatavukgillerden, boz renkli ardıç 
kuşu, 2- Yer yer, aralıklı olarak... Matem, 
3- Aday... Onun gibi yâr olmaz, 4- 
Danimarka'nın uluslararası plaka harfleri... 
Ayak direme... Türkiye'nin uluslararası 
plaka harfleri, 5- Bir şeyi bulunduğu 
çevreye uydurmak, 6- Uyağın son harfi...
Altay panteosunda deniz tanrıçası, 7- 
Milattan Sonra'nın kısa yazılışı... Tuzlanıp 
kurutulmuş yiyecek, 8- “En 
erken” anlamında bir söz...
Dolaşma, 9- Eski 
Sümerler'de su tanrısı...
Okumak işi veya şekli, 10- 
“Allah kabul etsin” 
anlamında duaların arasında 
veya sonunda söylenen bir 
söz... Bir pamuk türü, 11- 
Çabuk olan, süratli... Ulusal 
Güvenlik Ajansı'nın kısa 
yazılışı... ilave, 12- Ekilen 
yer... Verme, ödeme.
Yukarıdan aşağıya
Dünkü çözüm
1- ipe dizilmiş ceviz, badem ve 
benzerlerinin nişasta ile kaynatılmış 
üzüm suyuna veya başka bir 
tatlıya batırılarak yapılan sucuk... 
Tanrıtanımaz, 2- Ekin biçme aracı... 
Bollaşıp genişlemek, 3- Fiyat 
artımı... Şikâr... Yol yiyeceği, 
azık, 4- Kral sarayı, 5- Boğa güreşi 
alanı... Tropikal Afrika ağacı...
Neon'un simgesi, 6- 
Tekerleğin çıkmaması 
için at arabasının dingiline 
takılan demir bilezik...
Bir tür başlık, 7- Gürültü, 
patırtı, 8- Avuç içi... İslimle 
çalışan ağırlık kaldırma 
makası,9- Simgesi “La” olan 
bir element... Pastacıların, 
terzilerin vb.'nin kullandığı 
dişli, küçük demir çark,
10- Rakkas, pandül...
Latife.
BULMACA
8 9 10
düşünmüyorum. Ama şu olabilir, 
Türkiye'ye yılda birkaç kez gidip 
geleceğim.
18 yıldır neden hiç gelmediniz?
Bu kadar ara vermemin nedeni 
şudur: Bir kere 80'li yıllarda nasıl 
gelebilirdim ki? 90'lı yıllarda da 
çalışma tempomda büyük bir 
hızlanış oldu. Arka arkaya bir takım 
konuların kitaplaştırılması beni 
daha çok bağladı oraya. Çünkü 
orada yazma ve okuma koşulları 
daha fazla. Gelişimin bu yıla 
rastlamasının nedeni gene 
entelektüel. Yüzyılların Gerçeği ve 
Mirası adlı eserimin son cildi 20. 
yüzyıla ayrılmıştır. Çok 
arzuluyordum bu seriyi 
tamamlamayı.
Kitabım yayınlandı 
ve 21. yüzyılın da 
eşiğindeyiz. Çok 
denk düştü 
doğrusu.
İnsanlık tarihini 
başından itibaren 
incelediniz ve 
yazdınız. 21. yüzyıl 
için düşünceleriniz 
neler. Bu doğrusu 
bir kehanetten çok 
geçmişi bilmekle 
ilgili bir şey...
21. yüzyıla 
yaşadığımız 20. _ _ _ _ _
yüzyıldan çok 
büyük sorunlar 
kalacak. En başta tüketim 
toplumuna endekslenmiş tekniğin, 
yer yuvarlağına ne türlü zararlar 
verdiğini görüyoruz, insanlar yer 
yuvarlağının ellerinden gitgide 
çıktığını farkedecekler. Doğa ve 
iklim dengesizliklerine kadar 
korkunç şeyler yaşıyor dünya. Bu
İnsanlar yer 
yuvarlağının 
ellerinden gitgide 
çıktığını fark 
edecekler. Doğa 
ve iklim
dengesizliklerine 
kadar korkunç şeyler 
yaşıyor dünya. Bu 
bütün insanları tehdit 
ediyor.
bütün insanları tehdit ediyor. 
Bunların kaynağı tekniği dünyayı 
mahvedecek şekilde kullanan 
kapitalizmdir. O elde edeceği karma 
bakıyor, havanın kirlenmesi, 
doğanın dengesinin bozulması ' 
umurunda değil. Zannediyorum 21. 
yüzyılda insanlar bu tehlikeyle karşı 
karşıya kalınca daha da 
bilinçlenecekler ve dünyayı 
kurtarmanın ardına düşecekler.
İkinci sorun, nüfus sorunu. Bütün 
dünyayı ilgilendirecek bir sorun bü. 
Nüfus arttıkça insanlar dünyanın 
olanaklarını zorlayacak. Açlık 
sorunu ortaya çıkacak. Bu ve buna 
benzer bir takım büyük sorunlar 
kalacak 21. yüzyıla.
Peki kazançları?
20. yüzyıldan 21. yüzyıla bir iki 
konu kalacak ki, 21. yüzyıl ona çok 
sahip çıkacak. O da demokrasi ve 
insan haklarıdır. 2. Dünya 
Savaşı'nda faşizmin acısını çektikten 
ve onu yendikten sonra insan 
hakları evrensel bildirisiyle 
başlayan çok güzel bir dönemin 
içine girilmiştir. Totaliter rejimlere 
karşı demokrasi kesin zaferini 
kazanmıştır, 20. yüzyılda. Bunlar 
yüzyılımızın gelecek yüzyıla 
aktaracağı kazançlardır. Sanıyorum 
demokrasi 21. yüzyılda biçimsel bir 
özellik olarak kalmayacak. 
Demokrasinin sosyal içeriği öne 
çıkacaktır.
D e m o k r a s İ şart
Yapılan bir söyleşide artık 
fikirlerinizin eskisi kadar keskin 
olmadığını söylüyorsunuz. Nedir 
bu değişimin nedeni?
Ben hem aydınlanman hem de 
Marksistim. Marksist dünya 
görüşüne inanırım. Ama bir 
toplumun sosyalizme geçmeden 
önce aydınlanmasının çok yararlı 
olduğuna inanırım. Bu 
demokrasinin kuruluşunu da 
kolaylaştıracak. Marksist dünya 
görüşüne inanışım sürüyor ama 
yöntem planında. Çünkü Marksizm 
bir düşünme yöntemi önermiştir. O 
da materyalist diyalektiktir. O 
yönteme sırtınızı çevirerek hiçbir 
şeyi izah edemezsiniz. Yöntemimde 
değişiklik yok, aynı dünya görüşü 
açısından bakıyorum. Ama özellikle 
sosyalizmin uygulamasında bir 
takım aksaklıklar oldu. Örneğin 
bütün sosyalist uygulamalar 
proletarya diktatörlüğü anlayışına 
sahipti. O sıralarda görmedik 
durumu. Ama anladık ki, proletarya 
diktatörlüğü proletaryanın üstünde 
yürümüş gitmiş. Belki sosyalizm 
kurulurken bu kadar sert değildi, 
ama sonra o demokratik unsurlar 
kalktı ve bildiğimiz diktatöryal yapı 
altında çok şey çekti toplumlar. Ben 
proletarya diktatörlüğünü 
savunamam. Çünkü bunun acılarını 
çok çektik.
Sonra sanat konusunda da 
görüşlerim değişti. O dönemde 
güdümlü bir hale getirildi sanat. Bu 
çok pahalıya maloldu sosyalist 
ülkelere. Sanatın sloganlaşmasını, 
yoksullaşmasını getirdi. Sanat ve 
edebiyat özgürdür. Kısaca bu 
konularda değiştiğimi 
söyleyebilirim.
Berlin Duvan'nın yıkılışını nasıl 
değerlendiriyorsunuz?
Tarih, toplumlar 
duvarları 
tanımıyorlar. 
Duvarlar yıkılmaya 
mahkum. Ne kadar 
güçlü yaparsanız 
yapın. Berlin 
Duvarı bunu 
kanıtlıyor. Yalnız 
sosyalist 
uygulamanın 
yıkılmasını değil, 
duvarın toplumlara 
bir şey
getirmediğinin de 
simgesi.
Yeryüzünde bir tek 
^ _ _ _ _  duvar kaldı; Çin
Şeddi. O da artık 
turizme hizmet
veriyor.
Yirminci yüzyılı kısa bir 
cümleyle özetlesiniz ne derdiniz?
Aranışlar yüzyılı. Hemen her şeyi 
denedi. Sosyalizmi, faşizmi... Ama 
bu aranışlann içerisinde bizim de 
sahip çıktığımız tek olumlu değer 
demokrasi ve insan haklarıdır.
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 1 5 5 9 6 0 0 6 *


Server Tanilli:Yaşıyor olmak bir şans, ben saldırıya uğradım ama ötekiler öldüler:Sakat kalmanın hıncını yazarak çıkarıyorum

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository