Taha Toros Arşivi, Dosya No: 112-Leyla Sa

Çalışkan, Sercan

Istanbul Sehir University Repository

Afife Batur ile Mimar Vedad Tek üzerine
'O, modern 
Türk mimarisinin 
mimarıydı*
SERCAN ÇALIŞKAN
M  Vedad Tek üzerine birçok ki­tap yayımlandı fakat hazır- « lamış olduğunuz kitap, Ve­
dad Tek’in hayatım ve mimarlik serüve­
nini anlatan en detaylı çalışma oldu. Sizi 
böyle bir çalışma yapmaya iten şey ne­
dir?
-  Mimar Vedad Tek’in yaşamının,ı
rihin dönüm noktalarında geçmesi ve 
yaşamının incelenmesi ile dönemin algı-
ta-
ianması, ayrmtılandırılması sağlanmış 
olacağından, ayrıca kişisel olarak da Ve­
dad Bey’i bir kez daha bu yakınlıkta
okumak isteği ve onu okumak aynı za­
manda dönemini okumak anlamına gel­
diği için önemliydi. Ve de Vedad Tek’in 
torunu Selma San’nın bana gelerek elin­
de böyle bir malzemenin olduğunu ve 
bunu değerlendirin demesi beni böyle 
bir çalışmaya iten en önemli nedenler­
di.
- Bir döneme damgasını vurmuş olan 
M. Vedad’m “Türk mimarisini moderni­
ze” ettiği öne sürülmüştür. Vedad Tek’in 
mimari alanda nasıl bir değişim yarattı-
l
“Bir mimarın kitabını yazmak kolay değil... Meslek yaşamını 
yazsanız, projelerden, tasarımlardan, binalardan sayfalarda 
söze yer kalmaz... Özel yaşamına girseniz, coşkularında, 
hüzünlerinde, sıkıntılarında, her anında, yine binalar, projeler, 
tasarımlar... Her ikisini yazmaya kalktığınızda ise bazen bir 
projenin hem başarı, hem de gerilim yarattığını görür, hangisini 
öne alacağınıza karar veremezsiniz... Ya da tersi olur, bir bina, 
aşammda burukluk yaratan anılarla gerçekleşmişken, aynı 
ina alır mimarı dünyaya taşır; kendisi de neye uğradığını 
şaşırır...
işte böylesi bir zorluğun doruğa tırmandığı Vedad Tek için 
eğer Afife Batur kolları sıvamasaydı, inanıyorum ki kimse de 
buna kolay kolay cesaret edemezdi... Afife Batur, sadece 
güçlüğü aşmakla yetinmedi, kuşkusuz aynı zamanda bir mimar 
olarak da ‘halden anladığı için’, Vedad Tek’in tüm yönlerini bir 
insan ve bir tasarımcı kimliğinin bütünleşmiş duygularıyla 
belgeledi. ” Bir başka mimarımız, Oktay Ekinci söylüyor 
yukarıdaki sözleri. Bu sözleri duyar duymaz hemen Afife 
Batur’lu bir söyleşi gerçekleştirdik.
ğını düşünüyorsunuz?
-  Vedad, modern Türk mimarisini yap­
tığım kendisi başta söylemektedir. Mo­
dern olma düşüncesi, Rönesans’tan be­
ri devam edegelen ilerlemeyi ifade eden 
bir kavramdır. O bakımdan Vedad 
Bey’in temsil ettiği düşüncede, sürekli­
liği sağlayarak ye­
ni olmak müm­
kündür. Eskiyi 
anımsatan yeni, 
yeniyi ifade eden 
eski şeklinde ta­
sarımlar yapmak 
mümkündü ve 
Vedad Bey sürek­
liliği sağlayarak 
yeni olmayı seçen 
bir mimardı.
- Vedad Tek ya­
pılarının bugünkü durumları ve kullanı­
lış biçimleriyle ilgili ne düşünüyorsunuz?
-  Yapılarının birçoğu ortadan kalktı. 
Benim en çok ortadan kalkmasına üzül­
düğüm yapılarından biri Mezbaha bina­
sıdır. Çünkü bu bina Türkiye’deki çağ­
daşlaşma projesini temsil etmekteydi. İs­
tanbul’un bir sağlık sorununun çözüm­
lenmesini gerçekleştiren bir endüstriyel 
yapıydı orası. O mirasın ortadan kaldı­
rılması doğrusu çok acı olmuştur.
- Vedad Tek’in mimari üslubu ile ilgili 
düşünceleriniz nedir?
-  Tek başına bir mimari üslubu yarat­
mış demek çok doğru değil ama o mima­
ride kendi kimliğini yaratmaya girişmiş­
tir. Onun üslubu, tarihi sürekliliğin in­
şasına giden yolda bir arayış olarak ifa­
de edilebilir.
- “Kimliğinin izinde” derken, hangi
-s * .
OsmanlI Geç Dönem mimarlığının en karakteristik örneklerinden biri 
olan Büyük Postane Vedad Tek'in adı ve kimliği ile bütünleşmiştir.
kimlik kas­
tediliyor. Ya 
da o günün 
yeni mimari­
sinde bir 
kimlik yarat­
ma çabası mı 
var?
'  -  O döne­
min mimari­
sinde bir 
kimlik yarat­
ma çabası 
var. Vedad 
Tek’in o dö­
neme özgü 
bir kimlik yaratma çabası yok fakat onun 
derdi kendi kimliğini aramaktır, ^.yüz­
yılda Paris’te Akademide okumuş bir 
mimar olarak İstanbul’a gelip çalışmaya 
başladığında “nasıl tasarlamak” sorusu-
M. VEDAD TEK
KimUgmin i  lird e  Bte M ıe y r
na kendi cevabını bulmaya çalışmıştır.
“Kimliğinin izinde” derken daha çok 
Vedad’ın kendisi için aradığı yanıt, pe­
şine düştüğü yanıt neydi, hangi tasarımı 
yapmak için nasıl düşünecekti bunu vur­
gulamak istedim. Yapıları da gözden ge­
çirildiğinde çok değişik denemeler yap­
tığı görülmektedir. Yani onun yapıları­
na, hemen kısaca milli mimari deyip kes­
tirip atmak kolay değildir. Yapıları çok 
kişiseldir.
- Günümüz mimarları, tasarımlarında 
özgür olamamaktan ve işveren ya da imar 
koşullarının yönlendirmesi karşısında 
eser yaratma ortamından uzaklaşmaktan 
şikâyetçiler... Vedad Tek döneminde de 
bu böyle miydi ya da Vedad Tek nasıl bir 
mimarlık ortamında mesleğini yaptı?
- Vedad Bey döneminde mimarlık 
mesleğini yapmak çok daha zordu. Çün­
kü mesleğin kuralları daha belirlenme­
mişti. Bazıları o kurallardan şikâyet edi­
yor olsalar da o dönemde kurallar yeter­
li açıklıkta değildi, işverenin etkisi şim­
dikiyle karşılaştırılamayacak ölçüdeydi. 
Vedad Ser mimardı. Ne istenirse onu 
yapmak zorundaydı. Mimara o anlamda 
çok fazla özgürlük alanı bırakıldığını 
sanmıyorum. Yalnız o dönemin insanla-.
BASIN TOPLANTISINDAN;
Milli mimari söyleminin klişelere 
yaslanan, genellemeci üslubunu aş­
maya çalıştık ve mimarın kendisinin 
okunması yoluyla, mimarın söylemi­
ne ulaşmaya çalışan bir konsept çer­
çevesinde kitabı hazrlamaya çalıştık. 
Aynı zamanda Vedad Bey'in, bu tür 
önceden kabul edilmiş, ideolojik di- 
ebileceğimiz klişelere kendisini hiç 
aptırmadığını ve bunu kendine öz­
gü bir biçimde yorumlamaya girişti­
ğini, dolayısıyla hayatının her aşama­
sında kendi mimari kimliğini aradığı­
nı görmekteyiz.
I
Vedad Tek’in tek renkli olmayan 
bir portresi var. Bu çalışma, daha pek 
çok araştırmacının, yazarın, edebiyat­
çının, tarihçinin ilgisini çekmeli­
dir. Yani Vedad yoluyla ulus devletin 
doğuşunun sancılarının yaşandığı bir 
dönemin, kişilerin yapıtlarına baka­
rak da anlamak mümkün diye düşün­
mekteyim. Bizim çalışmamızın da bu 
anlamda, daha sonraki çalışmalara 
ışık tutmasını diliyorum.
Mimari dönemlere ait monografiler 
çok eksik, böyle olunca da tıplcı mil­
li mimarinin genellemeci söylemine 
benzer biçimde, bütün mimari dö­
nemlere ait ister istemez genelleştiri­
ci söylemlere giriyoruz. Bunu bizim 
bir eksiğimiz olarak görüyorum. Bu 
eksiğin aşılabilmesi için monografik 
etüdlerin sayıca çoğalması ve dönem 
hakkındaki değerlendirmelerde daha 
emin, güvenli bilgi tabanına oturma­
sı gerektiğini düşünüyorum. ■
S A Y F A  10 C U M H U R İ Y E T  K İ T A P S A Y I  6 8 1
Tek Ailesi, l93l:Selime,Firdevs Hanım, Nihad, vedad Bey ve Saadet.
•- n, kencli'ısteklerini biçim olarak empo­
ze etmek yerine, program olarak empo­
ze ediyorlardı. O bakımdan Vedad 
Bey’in kimliğini arama yönündeki alanı 
ayırması mümkün olabiliyordu. Ama
gerçekten de Vedad Bey her zaman ça- ştığı işverenle sorunları olan bir mimar 
olarak anılmıştır. Örneğin Postane-i 
Amire Binası yapdırken mahkemeye ve­
rilmişti. Çünkü üzerine yapıldığı arsanın 
önündeki 12 metreyi yola terk etti. Da­
racık bir yolun kenarında yapılıyordu. 
Bunun riskini göze alan bir kişiydi. O 
açıdan Vedad’ın çok modern bir kişili­
ği olduğunu söylüyorum.
- Çalışmanın hazırlanması aşamasında 
Vedad Tek'le ilgili belgelere ulaşmakta 
ne tür zorluklar yaşadınız?
-  Belgelerin büyük bir bölümü aile ta­
rafından bize verilmişti. Zorluk, o kar­
ma karışık belgelerin içinden çıkmaktı. 
Neyin neye ait olduğunu bulmak ve bir­
takım keşif defterleri, çizimler vardı. Fa­
kat sonrası arşivlerde çok uzun bir ça­
lışma yapmak gerekliydi. Atatürk Kitap­
lığındaki gazeteleri taradım, Başbakan­
lık Osmanh arşivinde çalıştım. Milli sa­
raylar arşivinde... Alman Arkeoloji Ens- 
titüsü’nde, İstanbul Üniversitesi Nadir 
Eserler Kitaplığında, Süleymaniye Ki­
taplığında, Topkapı Sarayı arşivinde 
araştırmalar yaptık.
- Mimar Veaad’ın adını kamuoyuna 
duyurduğu çalışma hangisidir ve bugün 
özellikle İstanbul ve Ankara 'da görebile­
ceğimiz önemli yapıtları hangileridir?
- Posta-Telgraf Nezareti Binası, yani 
bugün Sirkeci Büyük Postane Binası, 
Üsküdar Paşabahçe’deki Tütün Depo­
su, Sultanahmet’teki Tapu-Kadastro 
Müdürlüğü ve Ankara’da Büyük Millet 
Meclisi Binası, II. Meclis Binası bugün 
Kültür Bakanlığı’nın kullandığı bina ve 
Mustafa Kemal Atatürk’ün Gazi Köşkü 
Mimar Vedad’ın en bilinen yapıtları­
dır.»
M. Vedad Tek-Kimliğinin İzinde Bir 
Mimar /  Hazırlayan: Afife Batur/ Y K Y/  
411 s.
Taha Toros Arşivi


Afife Batur ile Mimar Vedad Tek üzerine:o, modern Türk mimarisinin mimarıydı

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/167166/3/001514085006.pdf

Afife Batur ile Mimar Vedad Tek üzerine:o, modern Türk mimarisinin mimarıydı

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository