Taha Toros Arşivi, Dosya No: 236-Behice Boran.



Not: Gazetenin "Konuk Yazar" köşesinde yayımlanmıştır

Targan, Sönmez

Istanbul Sehir University Repository

2  ‘ I I
K O N U K  YAZAR
SÖNMEZ TARGAN ~"f- ^
Türkiye İşçi Partisi ve 
Belcice Boran
Türkiye’nin yüzyıla varan sınıf savaşımı ve bilim­
sel sosyalist devinmesinin en önemli kilometre 
taşlarından birisidir Türkiye İşçi Partisi (TİP). Özel­
likle 1961 Anayasası’nın sağladığı özgürlükçü de­
mokrasi ortamında, 1961 yılındaistanbul işçi Sen- 
dikalan Birliği’ne bağlı sendikacılarca kurulan TİP’in; 
Türkiye’de legal alanda kurulan ilk sosyalist parti 
olmamakla birlikte, içinde geniş ve etkin bir biçim­
de Türk aydınının da yer aldığı en yığınsal bir kit­
le partisi konumuna gelmeyi başarması, benzer­
lerinden ayıran temel özelliğidir.
9-10 Şubat 1964 günlerinde İzmir’de yapılan 1. 
Büyük Kongresi’nde izlencesine “sosyalizm" kav­
ramını da alan TİP, Ekim 1965’te yapılan milletve­
kili seçimlerinde, oyların yüzde 2.9’unu alarak, 
parlamentoya 15 milletvekili sokmayı başarıyor. Da­
ha sonra, Mayıs 1966 yılında yapılan senato se­
çimlerinde oy oranını yüzde 3.9’a çıkartabilmesi­
ne karşın, bu Meclis’e de bir senatör sokabiliyor., 
(Fatma Hikmet Işmen)
Türkiye’nin sendikal tarihinde, ilk kez sınıf ve 
kitle sendikacılığı temelinde, ekonomik, demokra­
tik hak ve özgürlükler için savaşım verecek bir 
sendikal örgütlenmeye TIP öncülük etmiştir. Nite­
kim kendi kuruluş tarihi olan 13 Şubat baz alına­
rak, 13 Şubat 1967’deTlP kökenli sendikacılar ta­
rafından DİSK kurulmuştur.
TİP’in kurulması, siyasal yaşamda etkin, yaygın 
ve kararlı bir savaşım vermesi sonucunda, sol ilk 
kez bir tabu ve marjinal bir düşünce olmaktan çık­
mış, toplumun geniş kesimleri hâlâ solu destek­
lemiyor bile olsalar, ülkenin ve dünyanın stratejik 
sorunları ne zaman tartışılıyor olsa, TİP’in ne gibi 
bir tavır alacağına ciddiyetle bakma gereği duy­
muşlardır. Ünlü bir sağ politikacı Ihsan Sabri Çağ- 
layangil, “Biz geçmişte yapılan birçok gizli ant­
laşmaları, TİP’in araştırmaları ve sorgulamalan so­
nucunda öğrendik” deme açıkyürekliliğini göster­
miştir.
TİP, 60’lı yıllarda, sonradan kendisi gibi düşün­
mese bile birçok sol ve radikal görüş ve örgüte ana­
lık yaptı. Ama TİP’in 1961 yılındaki kuruluşundan, 
ikinci TİP olarak legal alanda kapatılışı olan 1980 
yılına varana değin süren uzun yürüyüşler, ona 
analık eden Behice Boran’dan söz etmeden TİP’İ 
tam anlamıyla tanıyamayız.
29-31 Ekim 1970’te Ankara’da yapılan 4. Büyük 
Kongre’deTİP’in beşinci genel başkanlığına geti­
rilen Behice Boran’ın aslında tüm yaşamöyküsü 
bir savaşım anıtı gibidir. İsteseydi 1939 yılında do­
çent olarak geldiği Ankara Dil-Tarih-Coğrafya Fa­
kültesindeki kürsüsünde oturur, acılarla, hapislik­
lerle, sürgünlerle geçen çileli bir yaşam çekmez­
di.
Ama öyle yapmadı. Daha 1948 yılında siyasi gö­
rüşleri gerekçe gösterilerek üniversiteden ilişkisi ke­
sildi. 1950 yılında Barışseverler Cemiyeti’nin ku­
rucuları arasında yer aldı ve Menderes hükümeti­
nin Kore’ye asker göndermesine bir bildiriyle kar­
şı koyması üzerine 15 ay hapis cezasına mahkûm 
oldu.
Bu çileli yaşam TİP’te de kendisini bırakmadı. 
Sosyalizm savaşımının aynı zamanda bir parti sa­
vaşımı olduğunu her fırsatta vurgulayan Boran,
1965 seçimlerinde partisinin Urfa milletvekili ola-' 
rak TBMM’ye girdi. 12 Mart 1971’de tutuklandı.- 
TİP, Anayasa Mahkemesinde açılan davada ka­
patıldı ve Boran 15 yıl hapse mahkûm edildi.
1974 affı ile serbest bırakılan Boran, 1 Mayıs 
1975’te yeniden kurulan TİP’in genel başkanı ol­
du. 12 Eylül 1980 askersel darbeyle yeniden gö­
zaltına alınan Boran, daha sonra yurtdışına çıka­
rak siyasal yaşamını Avrupa’da sürdürdü. Asker­
sel yönetimin yurda dön çağrılarına uymadığı için, 
yurttaşlıktan çıkarıldı.
Yurtdışındaki siyasal etkinliklerini, Türkiye’deki 
bilimsel sosyalizmin bölünmüşlüğüne çözüm ara­
mada yoğunlaştırdı. Türkiye Komünist Partisi ve 
TİP’i Türkiye Birleşik Komünist Partisi adı altında 
birleştirme çabalarının sonuçlanmasından bir gün 
sonra, 10 Ekim 1987 günü Belçika’da öldü. Sos­
yalizmi söylem olarak bile dillerinden çıkartanlar, 
fiziki olarak aramızda bulunmayan Boran’ı düşün 
olarak yaşatmak, onun eğilmez savaşımcı gelene­
ğini sürdürmek istiyorlarsa, düşünmeleri., ama pek 
çok düşünmeleri gerekiyor. Düşünmeleri gereki­
yor, çünkü, Türk siyasal yaşamında bugün hâlâ ye­
ri doldurulamayan iki şey varsa biri Türkiye İşçi Par­
tisi, diğeri ise sadece TİP’in değil, Türk solunun da 
başöğretmenlerinden Behice Boran’dır.
Taha Toros Arşivi


Türkiye İşçi Partisi ve Behice Boran

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository