Taha Toros Arşivi, Dosya No: 33-İsmail Hakkı Baltacıoğlu.



Not: Gazetenin "Olaylar ve Görüşler" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Hatipoğlu, Mehmet Tahir

Istanbul Sehir University Repository

SAYFA CUMHURİYET -m 5iı t n
2_________________________ ^  OLAYLAR VE GÖRÜŞLER
Baltacıoglu ve Softalar
Prof. Dr. M. TAHÎR HATİBOĞLU Gazi Üniversitesi Tıp
Fakültesi Öğretim Üyesi
I
smayıl Hakkı Baitacıoğlu (1886- 
1978), eğitim alanında yetişmiş 
büyük bilim ve düşün adamıdır. 
İstanbul Darülfünunu’nu bitir­
dikten sonra akademik kadroya 
geçmiş ve müderris olmuş. Türk 
üniversite tarihinde çok önemli yenilik­
lere öncülük etmiştir. Darülfünun Ede­
biyat Fakültesî’nde dekanlık, darülfünun­
da eminlik (rektörlük) yapmıştır.
Baltacıoglu, Edebiyat Fakültesi Reisi 
(dekanı) iken tarihte ‘Darülfünun Gre­
vi’ olarak anılan ünlü öğrenci boykotu 
olmuştur. Boykotun amacı, Ulusal Kur­
tuluş Savaşı ve Türklük aleyhine yazı ya­
zan ve konuşmalar yapan beş öğretim 
üyesini, üniversiteden uzaklaştırmaktır. 
Bu beş öğreticinin davranıştan ne kadar 
yanlışsa, darülfünun özerkliği yönün­
den, bu kişilerin Edebiyat Fakültesi ’nden 
uzaklaştmlmalan da o denli yanlıştır. Bal- 
tacıoğlu ve darülfünun, öğrencilerin bu 
isteğine karşı uzun süre direnmiştir. An­
cak beş ay süren boykot sonucunda 1922 
Temmuz ayında bu beş pğretim üyesi 
izinli sayılarak darülfünundan uzaklaş­
tırılmıştır.
Baitacıoğlu, Cumhuriyet'in ilanından 
on gün sonra Darülfünun Eminliği’ne 
atanmıştır. Atama, seçilen iki aday ara­
sından yapılmıştır. DolayısıylaCumhu- 
riyet’in ilk üniversite rektörü odur. Bu 
dönemde de ünlü ‘Tramvay Olayı’ olmuş­
tur. O yıllarda Tramvay Şirketi’nin sa­
hibi Belçikalılardır. Şirket, öğrenci in­
dirimini kaldırınca darülfünun öğren­
cileri yürüyüş yapmışlardır. Rektör Bal- 
tacıoğlu, olay üzerine öğrencilerin ya­
nına gitmiş ve eylemi desteklediğini ve 
öğrencilerin haklı olduğunu söylemiş­
tir. Basına yaptığı açıklamada da “üni­
versite, lise yaşamının sakinliğine çeki­
lemez” diyerek üniversitede bu tür olay­
ların doğal karşılanması gerektiğini vur­
gulamıştır.
İstanbul Üniversitesi’nin bahçesin­
deki ağaçlar onun tarafından dikilmiş­
tir. Yine bu sırada ‘üniversitede dans 
olayı’ denilen bir olay olmuştur. İki kız 
öğrencinin Türkiye’yi ziyaret eden Ma­
car iki öğrenciyle dans etmesi, o günle­
rin azgın gericileri tarafından ‘olay’ ha­
line getirilmiştir. Baitacıoğlu, bu olay­
da da dansçı öğrencilerden yana tavır ta­
kınmıştır. 1914 yılında açılan Kız Üni­
versitesi’ne öncülük edenlerin başında 
yine Baitacıoğlu bulunmuştur. Aradan 
beş yıl geçtikten sonra kız-erkek birlik­
te aynı derslikte ders görülmesini üç ar­
kadaşıyla birlikte başlatmış ve kız üni­
versitesinin kapanmasını sağlamıştır. 
Türk kızlan üniversite yaşamları yö­
nünden Baltacıoğlu’na ve arkadaşlan- 
na çok şey borçludurlar.
Ismayıl Hakkı Baitacıoğlu, tepkici, 
özgürlükçü ve ulusalcı bir insandır. Onun
bu yapısı zaman zaman Cumhuriyet yö­
netici lerinin hoşuna gitmemiştir. Bu 
yüzden olmalı ki 1933 ’te üniversite ku­
rulurken tasfiye edilenlerin arasında kal­
mıştır.
Kamu vicdanının tasfiyeye uğrama­
larını sindiremediği üç kişiden (öbürle­
ri Ferit Kam ve Hamdi Suat Aknar) bi­
ridir. Atatürk döneminde böyle bir hak­
sızlığa uğradığı halde her zaman ileri bir 
Atatürkçü ve aydınlanmam olmuştur. 
Haşan Ali Yücel de anılarında, “Beni 
en çok hocam Baitacıoğlu etkiledi” de­
miştir.
Darülfünun Emini iken bir kurulla 
11-12 Şubat 1924 gecesi İzmir’de Mus­
tafa Kemal’i ziyaret etmiştir. Söz laik­
likten açılınca Gazi’ye şu sözleri söyle­
miştir:
“Din, toplumsal bir kurumdur. Fakat 
devlet, onu okullannda öğretmeye mec­
bur değildir. Devlet eğitiminin karakte­
ri laik olabilir. Devrim, eğitim kurumla- 
nnı laikleştirmelidir. Türk ulusu laik eği­
tim esasını çok iyi kabul edecektir. Çün­
kü dünyanın en realist, en müspet kafa­
lı bir ulusudur. Bu yolun üzerindeki bü­
tün arızalan kaldırıyor, bütün çalı ve di­
kenleri söküp atıyor. Bu yolun üzerinde 
bir de asırlık bir softalık ve taassup ağa­
cı var. Gerçi bu ağacın da dallan, budak­
lan kesilip atılmış, fakat iri kökleri he­
nüz toprağın içindedir. Bu toprak yaş, üze­
rindeki güneş ise yakıcıdır. Asırlık ağa­
cın kütüğü bir gün sürecek ve eskisinden 
daha çok gürbüzleşecekti. Bu büyük
bir tehlikedir. Köklerini de hemen söküp 
atmalıdır.”
Baitacıoğlu, 1942’de DTCF’ye Milli 
Eğitim Bakam Yücel tarafından profe­
sör olarak atanmıştır. Daha sonra 
CHP’den milletvekili olmuştur. Gerici­
liğin amansız düşmanı olan Baltacıoğ- 
lu’nun, 25 Ocak 1951 tarihli Yeni Adam 
dergisinde yayımlanan ‘Softa Başkal- 
dırmış’ başlıklı yazısını, 37 yıl sonra 
yeniden anımsamakta yarar vardır:
Softa başkaldırmış!
“Softa başkaldırmış, ortalığa saldırı­
yor! Softa Türk inkılabına saldırıyor, 
softa Kemalistlere saldırıyor, softa Mus­
tafa Kemal’e saldırıyor!
Softa laiklere dinsiz diyor, Kemalist­
lere komünist diyor, Atatürk’e bozgun­
cu diyor!
Dini, imanı, Müslümanlığı, ticaret me- 
taı imiş gibi kullanan, kendi çalışmayıp 
asalaklargibi başkalarının sırtından ge­
çinen, kendinden olmayan herkese 'din­
siz, gâvur, komünist’ diyen din düşma­
nı, iman avcısı, Müslümanlık vurgun­
cusu, komünist yardakçısı softa!
Padişahların dalkavuğu, halifelerin 
kölesi, medreselerin gediklisi, kara kap­
lı kitabın bekçisi, yosun kafalı, baykuş su­
ratlı, şom ağızlı softa!
Kuvvet görünce sinen, meydan bu­
lunca başkaldıran, inkılap çağlarının 
yaltak köpeği, bunalma çağlarının boz­
guncuları ardından giden, leş yiyen sof­
ta!
Sağa bastın günah, yedin günah, içtin 
günah, resim yaptın günah, musiki din­
ledin günah, tiyatro seyrettin günah di­
yen zevk ve sanat düşmanı softa!
Türk’ü Türk olarak ayrı ve ulu bir 
ulus olarak tanımayan, Türk’ü Arap- 
tan aşağı görüp, Araplaştırmak isteyen, 
Türk’ü ve Türkçevi aşağılayan, her yer­
de Türkçe yerine Arapça koyan, Türk- 
çeyi Arapça gibi söylemek için ağzını 
burnunu çarpıtan, Türklükten çıkıp 
Araplaşarak soysuzlaşan, Türk veTürk- 
iük düşmanı, soysuz softa!
Softa! Komünist, nasyonalist ne de­
mek olduğunu bilmeyen, öğrenemeyecek 
kadar kalın kafalı olan softa! T ürk oğlu 
Türk, Müslüman oğlu Müslüman Ale- 
vilere, Kızılbaşlara,Tahtacılara dinsiz, 
gâvur, zındık’ diyen, bu din ve soy kar­
deşlerimizin vicdanına, hürriyetine sal­
dıran vicdan ve hürriyet düşmanı softa!
Kadın düşmanı, gençlik düşmanı, ilim 
düşmanı, fen düşmanı, makine düşma­
nı, medeniyet düşmanı, ilerilik, yenilik düş­
manı softa!
Ey gerilik ve kulluk tarihinin tek ba­
şına kahramanı olan yobaz! Ey bilgisiz­
liğin, görgüsüzlüğün, cansızlığın ve ölü- 
lüğün en büyük timsali! Ey yobaz oğlu 
yobaz! Başkalarının sırtından geçinmek 
için yaraüldın. Başkalarının derisine ya­
pış ve derisini em!
Softa, em, şiş, patla! Yalnız ulu Ata­
türk’e, Türk ulusunun kutsallaşmış ha­
tıralarına dil uzatma, inkılap tarihine 
karşı köpek gibi uluma!”
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi


Baltacıoğlu ve softalar

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/147552/3/001511852006.pdf

Baltacıoğlu ve softalar

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository