Taha Toros Arşivi, Dosya No: 77/A-Ermeniler. Not: Gazetenin "Gözlem" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Mumcu, Uğur

Istanbul Sehir University Repository

GÖZLEM *.itH
UĞUR MUMCU - t y- a gge .
Azınlık Şovenizmi!..
İngiliz gizli belgeleri üzerinde yapılan araştırma, Kurtu­
luş Savaşı günlerinde İngilizlerin Ermeni ve Kürt azınlıkla­
rı kışkırtmak için yoğun çalışmalar yaptıklarını kanıtlamak 
tadır. Bu belgelerden iki tanesini aktaralım:
Amiral Sir F. de Roberck’ten Lord Curzon’a gönderi­
len rapor (Sayfa no: 108, belge 103, tarih 28 Temmuz 
1920):
— Kürt meselesi hakkında sizin fikrinizi bilmiyorum, da­
ha kesin bir karara varmanız için bunu yazıyorum. Damat 
Ferit bana geldi, sulh anlaşmasına göre Kürtler ayrı bir dev­
let olacaklar. Kürt liderleri Mustafa Kemal’i sevmezler, çün­
kü o bolşevikliği getirmek istiyor. Siz Mustafa Kemal’den nef­
ret ediyorsunuz. Çünkü o sizin yaptığınız anlaşmayı kabul 
(Arkası Sa. 8 Sü. l 'd e )
CUMHURİYET/8
GÖZLEM________
UĞUR MUMCU_______________
(Baştarafı 1. Sayfada)
etmiyor. O halde Kürtleri Mustafa Kemal'e karşı birlikte kul­
lanalım, dedi.. (İngiliz belgelerinde Türkiye, Erol Ulubelen, 
Çağdaş Yay. S: 264)
Aynı İngiliz Amiralinden Lord Curzon’a gönderilen bir 
başka raporda “ Kürdistan, Türkiye’den tamamen ayrılıp 
özerk olmalıdır. Ermenilerle Kültlerin çıkarlarını bağdaştıra­
biliriz. İstanbul’daki Kürt Kulübü Başkanı Said Abdülkadir 
ve Paris’teki Kürt delegesi Şerif Paşa emrimizdedir.. ”  de­
nilmektedir. (Sayfa no: 49, belge no: 33, tarih 26 Mart 1920)
Ermeni ve Kürtleri Ankara hükümetine karşı ayaklandır­
ma çabalarının arkasında, o zaman, ABD ve İngiliz hükü­
metlerinin olduğu bugün artık belgelerle kanıtlanmıştır. Bu 
konuda bugün için hiçbir kuşku yoktur.
Cumhuriyet’in kurulmasından hemen kısa bir süre son­
ra Doğu’da başlatılan “Kürt isyanı”  da yine İngiliz desteği 
ile sahneleniyordu. “Şeyh Sait ayaklanması”  olarak bilinen 
bu ayaklanma, 1925 yılının şubat ayında dinsel görüntü­
lerle ortaya çıkmış, daha sonra “Bağımsız Kürt Devleti”  kur­
maya yönelmişti. (İngiliz belgeleriyle Türkiye’de “ Kürt So­
runu”  (1924-1938) Şeyh Sait, Ağrı ve Dersim ayaklanma­
ları, Dışişleri Bakanlığı Yay. Evi. S: 21: Türk-ingiliz İlişkile­
ri. 1919-1926, Doç. Dr. Ömer Kürkçüoğlu, SBF Yay. S. 309)
İngilizlerin, Kurtuluş Savaşı döneminde Ermenilere na­
sıl destek oldukları. Prof. Gotthard Jaeschke’nin Tarih Ku­
rumu tarafından basılan “Kurtuluş Savaşı ile ilgili İngiliz Bel­
geleri”  adlı kitabında da yeterince anlatılmıştır. (S: 40-47)
Bugün, 1925 yılında sahnelenen dinsel görüntülü bir bö­
lücü ayaklanmaya bakarken, Şeyh Sait’in Ingiliz silah fab­
rikalarına silah siparişi verdiği, Ingiliz silah fabrikalarının 
da o tarihte İngiliz “ İntelligence Service”  ile içice çalışan 
silah tüccarı Vasil Zaharoff ile eşgüdüm halinde çalıştıkla­
rını bilmek gerekir. Muğlalı bir Rum olan Zaharoff’un İngi­
liz Başbakan, Lloyd George’nin, yakın dostu olduğunu ve 
İngiliz hükümetince silah ticaretindeki başarılarından ötü­
rü “ sir”  unvanı ile ödüllendirildiğini anımsarsak, Şeyh Sa­
it ile İngiliz silah fabrikaları arasında kurulan köprülerin si­
yasetten arınmış “ masum bir ticaret”  olmadığı sonucuna 
ulaşırız.
Kaldı ki o günlerde genç Türkiye ile İngiltere arasında 
henüz çözüme bağlanmamış “ Musul sorunu”  bulunmak­
taydı. Lozan anlaşmasında kesin bir çözüme bağlanmayan 
Musul sorunu, 1923 yılında İngilizlerin başvurusu ile yeni­
den gündeme gelmiş ve sorunun çözümü için 1924 yılın­
da İstanbul’da “Haliç Konferansı”  düzenlenmişti. Haliç kon­
feransında İngilizler, Musul dışında ayrıca, “ Nasturi Hıris- 
tiyanları"  için Hakkâri ilini de istemişlerdi. Sorunun bir çö­
züme bağlanmaması üzerine konu İngiliz hükümetince 
“Milletler Cemiyeti” ne götürülmüştü. Milletler Cemiyeti, so­
runun çözümü için biri Macar, biri Belçikalı biri de İsviçreli 
olan üç kişilik bir komisyon görevlendirmişti. Musul’daki 
Türk egemenliğini kaldıran komisyon kararı, Türkiye tara­
fından reddedildi. Bunun üzerine sorun Milletlerarası Dai­
mi Adalet Divanına götürüldü. Türkiye Divan’a temsilci gön­
dermedi. Milletler Cemiyeti, 16 Aralık 1925 tarihinde, Mu­
sul’daki Türk egemenliğini kaldıran kararı benimsedi.
Musul üzerinde Türk-İngiliz diplomasi savaşı yapılırken, 
Şeyh Sait isyanı da başlatılmış ve Türkiye, Kurtuluş Sava­
şı günlerinde İngiliz istihbarat servislerinin kışkırttığı etnik 
kökenli ayaklanma ile uğraşmak zorunda kalmıştı.. İsyan 
bastırıldı. Ancak Türkiye 5 Haziran 1926 tarihinde İngiliz­
lerle anlaşarak, Musul üzerindeki haklarından vazgeçmiş 
oldu. İsyanın doğurduğu sonuçlardan biri buydu.
Musul sorunu ile Şeyh Sait ayaklanmasının aynı günle­
re rastlaması herhalde “ Kaderin bir cilvesi”  değildi: Bu rast­
lantının temelinde bir kısmı kanıtlanan bir kısmı da henüz 
yeterince kanıtlanmamış dış ilişkiler yatmaktaydı.
31 Mart gerici ayaklanmasında da İngiltere’nin parmak 
izleri yok muydu? Araştırmacılar, bu kuşkuyu dile getirmiş­
lerdir. İngiltere’nin o günlerdeki İstanbul Büyükelçisi’nin Ît- 
tihatçı'lara karşı takındığı soğuk tavır, buna karşılık muha­
lefetteki “Ahrar Fırkası”  ile kurulan ilişkiler ve ayaklanma­
dan sonra isyancılara sağladıkları destekler, şeriatçılar ile 
İngiliz “ İntelligence Servisi”  ile dirsek teması içinde olduk­
ları kuşkusunu vermekteydi. (İttihat ve Terakki, 1908-1914, 
Feruz Ahmet. Sander. Yay. s: 66; 31 Mart Olayı, Sina Ak­
sin, SBF Yay. S: 261 vd: 31 Mart’ta Yabancı Parmağı, Do­
ğan Avcıoğlu, Bilgi Yay. s: 61 vd.).
Bugün yine birtakım ayrımcı güçlerin doğu yörelerimiz­
de terörist eylemlerine tanık olunmaktadır. Yakın tarihimiz­
den verdiğimiz bu örneklerden sonra “ Bu olayları da İngi­
lizler kışkırtıyor”  gibi bir yargı sahibi değiliz. Anlatmak iste­
diğimiz, yakın tarihimizde “ azınlık şovenizmi” nin ardında 
yabancı devletlerin bulunduğudur.
Kurtuluş Savaşı öncesi ve sonrasında İngilizlerin Türki­
ye’deki ayrımcı güçleri kışkırtmalarının nedeni Ortadoğu’­
daki İngiliz çıkarlarıydı. Hiç kuşkusuz bugün de bu bölücü 
ayrımcı azınlık şovenizminden kaynaklanan terörist eylem­
lerin arkasında tıpkı dün olduğu gibi bugün de yabancı par­
makları bulunmaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti, bütün sorunlarını “ Ulusal bütünlük, 
demokratikleşme ve çağdaşlaşma ”  yoluyla çözecektir. 1975 
yılından bu yana Kıbrıs sorununun yarattığı gerilim süreci 
içinde başta Ermeni terörü olmak üzere ulusça uğradığı­
mız terör saldırısının temelinde, Ortadoğu’daki yeni den­
gelerin kurulma planları var mıdır?. Bugün için sorulacak 
soru budur.
Türkiye’ye bunca silahı gönderenler kimlerdi? Kimlerdi 
bunların destekçileri olan yabancı devletler ve istihbarat ser­
visleri?
Bu gibi konuları, bugünden “ mahkeme kanıtı”  niteliğin­
de belgelerle ortaya koymak belki olanaksızdır. Fakat za­
man geçtikçe, olaylar üzerindeki sis bulutları dağılır ve or­
taya çıkan İngiliz belgelerinde olduğu gibi “azınlık şoveniz- 
mi” nin hangi oyunların ve tuzakların aracı olduğu elbette 
gün gelir anlaşılır.
Mşiief^rşrvıerae İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 8 2 9 9 5 0 1 0 *


Azınlık şovenizmi!..

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository