Taha Toros Arşivi, Dosya No: 69-Faik Ali - Munis Faik Ozanso

Türinay, Necmettin

Istanbul Sehir University Repository

EKİM
AYLIK FİKİR VE SANAT DERGİSİ;
HİSAR
AYLIK FİKİR VE SANAT DERGİSİ
savi ar>? 11; ura
HİSAR
AYLIK FIKIR VE SANAT DERGİSİ
111 UMU»» 
*
TT- -Ç/ Q O  ^  3
Necmettin Türinay
Bir Boşluğu 
Vurgulamak
Bir sanatçının sanatının dışında başka bir şeyle uğraşması gerekme­
yebilir. Hisar’m yazı kadrosu da böyle yapıyor zaten. Ama bir dergi 
tenkide ihtiyaç hissetmesin, işte bu mümkün değil! Dergi olunca, tenkid 
de olacak. Bir edebiyat akımı verdiği canlı örneklerle birlikte, kendi 
sancını izahla da yükümlü hissediyor. Geçmiş edebî akımlarda hep bunu 
görüyoruz. Bir Serveti Fünûn kadrosu, Dergâhcılar, Fecri Âtîciler hep 
böyle yaptılar. Hatta sekiz on sayı çıkan “Meşale” bile böyle yaptı.
H isar’ın kapanmasının üzerin­den neredeyse üç seneye ya­kın bir zaman geçmiş bulu­nuyor. Üç sene daha dün gibi. 
Hisar’ın kapanışını çoğumuz hatırla­
rız. Onun sahifelerinde yazı yazan, 
şiir yayınlayan ve dese izen sanat­
çıların çoğu henüz hayattadır. Bir 
Munis Faik Ozansoy, bir Arif Nihat 
Asya, bir Halit Fahri Ozansoy gerçi 
aramızdan ayrılmış dürümdalar. 
Fakat Hisar’ın yazı kadrosu, Munis 
Faik bey hariç henüz aramızda bulu­
nuyorlar. Bu bakımdan Hisar’ın hafı­
zalarımızdan silinip gitmesi gibi bir 
hadise yerine, onunla iç içe, yan 
yana yaşıyoruz. O, zaman zaman ve 
hiç yeri yokken sohbetlerimize giri­
yor, ondan bir hâtırâ yâdediiiyor, bir 
mısrâı ister istemez dilimize takılıyor. 
Yani, sevenleri nezdinde hayâtiyetini 
sürdürüyor, öyleyse, Hisar hakkında 
konuşurken, ne dereceye kadar 
tarafsız olabilir ve ne nisbette hisleri- 
mizden kurtulabiliriz.
Çok zor bir şey bu! Zor olduğu 
kadar da, yanılmalara, hatalara, 
mübalâğalara elinizde olmayarak 
açıksınız demektir.
Fakat belirttiğimiz güçlüklere rağ­
men, Hisar hakkında gene de yaz­
mamız, düşünmemiz gerekmez mi? 
Hisar’ı düşünmek; onu yâdetmeni.n, 
kapanışına üzüntülerimizi beyân 
etmenin ötesinde birşey olmalıdır 
derim. Aksi haldd, bunca yazılan 
mersiyelerin ardından, daha yenileri­
nin kaleme alınması gibi bir durumla 
karşı karşıya kalırız. Bunun ise, artık
Hisar’a ve Hisar’ı neşredenlere bir 
faydası olmayacağı gibi, Hisar’ın 
zaten ortada olan değerine de yeni 
bir şey ilâve etmeyecektir. Onun için 
biraz bitaraf, biraz hislerimizden 
uzak ve daha ziyâde edebiyatımızın 
genel çerçevesi içinde düşünmek 
durumundayız Hisar’ı.
Zaman zaman yaptığım bir şeyi, 
şimdilerde yeni baştan tekrarlıyo­
rum: 20 ciltlik Hisar külliyatını cilt cilt, 
sayı sayı, sahife sahife yeni baştan 
aktarıyorum. 30 yıla sığan 20 koca 
cilt!... Resimler çarpıyor gözüme, 
genç genç insanlar: işte Mehmet 
Çınarlı, İşte ilhan Geçer ve diğerleri! 
Şimdi herbirinin saçları ağarmış, 
geride bıraktıkları yıllara bakıyorlar, 
geçmişi yâdediyorlar. Hüsrânları, acı 
tatlı hatıraları, Hisar’ın her sayı ve cil­
dinin hazırlanışında yaşanmış trafik 
sıkışıklığını, bazan tebessümle ve 
daha ziyâde hüzünle hatırlıyorlar.
N içind i bunca em ek, bunca 
didişme? Belki bir hiç, belki bir hiz­
met arzusu ve belki kendilerince 
doğru ve lüzumlu telâkki ettikleri şiir 
anlayışının, bir süreli yavırı çerçeve­
sinde savunulması! Ve ortada koca 
koca ciltler, kalın kalın ve birbiri 
üstüne yığılmış sahifeler, tekrar tek­
rar imzalar, yeni kapaklar, yeni isim­
ler; ve tarihler, aralık 1980’i 
göstermeye başlıyor ki, 20 kocaman 
cilde ulaşıvermiş.
Şimdi önümüzde duran ciltler, 
belki yarın kulaklarımızda "hoş bir 
sadâ” olup çıkacak.
Türk Edebilikli EKİM
Fakat her zaman aklıma takılır 
olmuştur: Hisar kendisini niçin bir şiir 
dergisi olarak takdim etmek gereğini 
duydu? Niçin hep “Hisar Şâirleri” ola­
rak anılmayı istedi? Bu sorunun cevabını 
vermek sanıldığı kadar kolay değil. 
Değil ama niçin böyle olsundu? 20 ciltlik 
külliyatta bunca deneme, bunca eleştiri 
ve bunca hikâye ortada iken, niçin şâirler 
ön plânda oldu hep?
Öyle sanıyorum ki, Hisar hiçbir 
zaman bu sıfattan kendisini kurtara­
madı. Kurtaramadı ki, onu ister istemez 
biz de, belli bir şiir telâkkisinin karargâhı 
olarak görmek alışkanlığına kapıldık. 
Yani bizler de etkisinde kaldık bu duru­
mun. Bu sonuca bir plânlamanın, bir 
hesabın sonucu ulaşılmıştır, demek de 
bir hayli güç. Çünkü bir dergi niçin 
sadece şiiriyle iştihâr etsin? Niçin sadece 
şiirini takdim etsin, onu savunsun!
Hisar ilk çıkmaya başladığı zaman bir 
yazı kurulu ilân etmişti. Kimler vardı bu 
yazı kurulunda? işte isimler: Munis Faik 
Ozansoy, Ilhan Geçer, Mehmet Çınarlı, 
Mustafa Necati Karaer, Gültekin Sâma- 
noğlu ve daha sonra listeye ilâve olunan 
Nevzat Yalçın.
Bu yazı kurulu bize, Hisar’ın 30 yıllık 
kaderinin anahtarını da sunuyor. Artık 
Hisar, ister istemez bir şiir dergisi ola­
caktır. ister istemez dikkati hep bu yöne 
akacaktır. Gelen şiirler, hikâyeler, 
deneme ve eleştiriler ister istemez bu 
kurulun ölçüleriyle tartılıp biçilecektir. 
ilk yılların sayılarında dikkati çeken 
husus, bir ekibin şiir telâkkisini anlat­
maktan ziyâde, onu savunmak ve haklı 
olduklarını anlatabilmek noktasında 
toplanıyor.
Gerçekten, 1950’ler Türk şiiri için, 
ikinci dünya savaşı yıllarında başlayan 
anaforun bir sonuca bağlanmaya çalışıl­
dığı, suların durulmaya yüz tuttuğu, 
temayüllerin açığa çıktığı yıllar olarak 
karşımıza çıkar. Burada Hisâr şiirinin 
husûsiyetlerini yeni baştan anlatmaya 
gerek yoktur her halde. Ama onun karşı­
sında, Orhan Veli’nin de içinde bulun­
duğu “Garip Hareketi” , “Mavi 
Hareketi” ve yeni yeni şekillenen “İkinci 
Yeni Hareketi” vardır. Bu gelişmeler 
karşısında Hisar, biraz da kendisini, 
Türk şiir geleneğinin tek savunucusu gibi 
hissetti. Gerçekten şiir geleneğimize 
karşı umûmî bir saldırı hissediliyordu. 
Ama bunu, sadece bir saldırı olarak nite­
lemenin, bugün için yanlışlığını farkedi- 
yoruz. Çünkü o günlerin edebiyatında 
gördüğümüz kargaşa, sadece saldırılar­
dan değil, biraz da arayışlardan kaynak­
lanıyormuş. Uzun yıllardır tek düze, 
telâşsız ve arayışsız devam edegelen 
telâkkiler, çoğu şâiri gerçekten tatmin
etmiyordu. Her arayışta bir saldırı ve 
suikast vehmetmek, sadece o yıllara has 
bir durum sayılamaz. Daha Galatasa­
ray’ı yeni bitiren Ahmet Haşim de, ilk 
büyük çıkışını Halid Ziya’nm romanla­
rına karşı yapmıştı. Kendisinde bu gücü 
bulan her sanatçı, mevcûdu eleştirecek 
ve kendisine yeni bir yer yeni bir kapı 
aralayacaktır.
Şimdi, 30-40 yıl öncesinin edebiyatı­
mıza getirdiği kargaşayı, daha sakin 
değerlendirebiliyor ve hadiselere daha 
şumüllü bakabiliyoruz. Çünkü sadece 
edebiyata değil, yönetim biçiminden 
tutun da, içtimâi hayata kadar herşeyde 
bir arayış geçerli değil miydi o yıllar için? 
Bu arayışın köklerini daha eski yıllara 
indiremez miyiz? Aksi halde Akif’in 
şiiri, Yahya Kemal’in şiiri, hececi anlayış 
hep sürer giderdi. Divan ve Halk edebi­
yatlarının bile sürüp gitmediğini gördük­
ten sonra, ne kadar seversek sevelim 
Akif in de, Yahya Kemal’in de, hececile­
rin de şiirleri bir gün noktalanacaktı. 
Yeni arayışlar; yeni anlayışlar getire­
cekti. Şükredelim ki, arayışlarımız kesil­
mesin.
Hisar sahifelerinde dikkati çeken bir 
başka nokta da, sık sık şiir günlerinin 
düzenlenmesi hâdisesidir. Hisar’ın sanat 
haberlerinin verildiği iç kapaklarda, bu 
tür faaliyetleri, sırası ile takip mümkün. 
Bu şiir günleri daha ziyâde yüksek okul 
ve fakültelerin salonlarında, Türk Ocak­
larında, bazan da Halkevlerinde yapılı­
yor. Oraya Hisar şâirleri yakın 
arkadaşları ile iştirak ediyorlar. Bu gece­
lere katılan şâirlerin bir kısmı tanınmış 
ve kendisini kabul ettirmiş imzalar. Bir 
kısmı da henüz yeni yeni duyulmayabaş- 
layan isimler.
Kalabalığa karşı şiir okumak!.. Onu 
sarmak ve dalgalandırmak, beğenilmek, 
beğendirmek v.s. hepsi iç içe!... Burada, 
bu atmosfer içinde şiir, ister istemez 
“halkla bütünleşmek” gibi, kütleye 
ulaşma yolunda imkânlar arayacaktı. 
Bunun yolu ise biraz duygu, biraz hamâ- 
set ve behemehal kulağı okşayan dolgun 
kafiyelerden geçecekti. Ve öyle de oldu. 
Hisar dergisinde yazan çoğu şâirler, ken­
dilerine yeni ve hiç beklenilmeyen mütte­
fikler bulmuş oldu. Fakat bu biraz da 
tehlikeli bir yol değil midir? Üzerinde 
durulmaya değer buluyorum.
Ne diyorduk, Hisar’ın bir şiir dergisi 
olarak anılmasının veya “Hisar Şâirleri” 
gibi bir sıfatın yaygınlaşmasının sebepleri­
ni arıyor ve böylesi tek yönlü bir tema­
yüzden şikâyetimizi dile getirmek istiyor­
dum.
işte: Sebepler ortada değil mi?
Dediğim gibi bu, bir plânlamanın ve 
hesaplamanın, yani ölçüp tartmanın 
sonucu olarak çıkmadı. Tesadüfler
Hisar’ı böyle bir mecraya sürükleyip 
götürdü. Kütlelerin tasvibi, şiir dinleyen 
salonlar, bu ivmeye hep hız kazandırdı 
ve Hisar; hafızalarımızda “Hisar 
Şâirleri” ile birlikte yer etti.
Ama niçin böyle olsundu? Onca hikâ- 
yeciler, nesir yazarları nerededirler? 
Onlar Hisar’a hiç mi birşeyler katmadı? 
Ne Hisar’ı takip edenler ve ne de Hisar’ 
ın yazı kadrosu, böyle bir haksızlığa 
pirim vermezler. Hatta onların akılların­
dan bile geçmez.
Şimdi durup durup yeniden düşün­
mek gerekiyor:
Hisar’m yazı kadrosunda sadece şair­
ler değil de, hiç olmazsa bir kaç tane de 
nesriyle temayüz etmiş sanatçı bulun­
saydı diyorum..
İsimlerini verdiğimiz yazı kurulu, 
seçme işinde, zamanın şartları ve psiko­
lojisinden hareketle, kendi tarzlarını 
okşayan, leyid eden örneklere rağbet 
edecek ve sonuçta ortaya bir çizgi çıka­
caktı. Sonra, Hisar’a şiir göndermek 
isteyenler de, kendiliğinden hasıl olan bu 
ölçülerin dışına taşabilirler miydi? Taşa- 
mazlardı elbette. Fakat bunu genelleştir­
memek gerekecek. Çünkü Hisar’da 
daha önceden kendisini kabul ettirmiş 
Ahmet Muhib Dıranas gibi, Fazıl 
Hüsnü Dağlarca gibi, Arif Nihat Asya 
gibi, Cahit Külebi gibi nice şairlerin de 
şiirleri yayınlanmıştır. Ama bütün bun­
lara rağmen; biraz duygu, biraz kafiye, 
az veya çok ölçülü olmak, yaşayan 
türkçe ve politika dışı kalmak gibi Hisar 
şiirinin “gayrı muayyen” ölçüleri, zihin­
lere yerleşmiş, dergi sahifelerine sirayet 
etmiştir.
Bu kadar olmasa bile, niçin şiirin 
dışındaki türler için de böyle olmadı? 
Olmadı çünkü, şiirin dışındaki türlerde, 
Hisar yazı kadrosunun, o zamanlar için 
dışa vurmuş ölçüleri bulunmuyordu. 
Nesir türlerindeki seçmelerde şiire göre 
daha bağımsız davranılıyordu. Ortada, 
gelen yazılara uygulanacak tek bir ölçü 
kalıyordu. O da her eserin veya sanatkâ­
rın, bizâtihi belli bir seviyenin üzerinde 
kalması idi. Fakat zaten, yayınlanacak 
her yazı için böylesi bir seviye gerekmi­
yor mu? Affan Muhlis Bahadıroğlu’nun 
hikâyesi ile Ayhan Sarıibrahimoğlu’nun 
hikâyesi; Tarık Buğra ile ,M.Fahri 
Oğuz’un, Şevket Bulut’un ve Sevinç 
Çokum’un hikâyesi hangi ortak çizgide 
birleşir ve birleşir mi? Mehmet Kaplan’ 
ın, Mehmet Çınarlı’nın, Cemil Meriç’in, 
Orhan Şaik Bey’in nesirleri, nereden 
gelip nereye gitmektedir? Ya da Hisar 
denilince niçin bu isimler hemen akla 
gelmiyor da, şâirler ve şiir geliyor? Zira 
bu kalemlerden çıkan deneme ve eleştiri­
ler, hikâyeler; Hisar’da yayınlanan şiir­
lerden ne yönüyle ayrılıyor? Burada
Tttrk Idehiııaiı
maksadımızın, Hisar şiiri ile adı geçen 
kişilerin nesirlerini mukayese etmek, 
o lm a d ığ ın ı, h usûsen  b e lir tm ek  
gerekiyor.
Bu söylediklerimizi roman için de söy­
leyebiliriz. Elbette, Hisar kadrosu niçin 
roman yazmadı diye, abesle iştigal ede - 
cek değiliz. Ama bir derginin, yönetici 
ekibin; sanatın ve edebiyatın bu kolların­
daki görüşü nedir, bunu, sahifeleri teker 
teker çevirirken düşünebiliriz sanıyo­
rum ve zannediyorum, konu kendiliğin­
den belli b ir n o k ta y a  dr>ğru 
sürükleniyor. Bu da; Hisar’ın yazı kad­
rosunun, uzun yıllar içinde, edebiyatın 
bütününü kucaklayan bir eleştiri anlayı­
şının, ortak bir eleştiri anlayışının teşek­
kül etmemesinde toplanıyor. Tabiî ki bir 
sanatçının sanatının dışında başka bir- 
şeyle uğraşması gerekmeyebilir. Hisar’ın 
yazı kadrosu da böyle yapıyor zaten. 
Ama bir dergi tenkide ihtiyaç hissetme­
sin, işte bu mümkün değil! Dergi olunca, 
tenkid de olacak. Bir edebiyat akımı, 
verdiği canlı örneklerle birlikte, kendi 
sanatını ¡¿ahla da yükümlü hissediyor. 
Geçmiş edebî akımlarda hep bunu görü­
yoruz. Bir Serveti Fünûn kadrosu, Der- 
gâhçılar, Fecri Âtîciler hep böyle 
yaptılar. Hatta sekiz on sayı çıkan 
“Meşale” bile böyle yaptı.
Bugün Yahya Kemal’in şiirinin yanı- 
sıra, onun poetikasını sergilediği cilt cilt 
eserleri var ortada. Hâlid Ziyâ’nın, 
Fikret’in, Cenâb Şehabeddin’in, Hâşim’ 
in, Necip Fazıl’ın hepsinin şiir görüşleri, 
nesirlerine de yansımış durumda. Bu 
bazan müstakil eserler, bazan parça 
parça yazılar, eleştiriler, denemeler, 
müsâhabeler şeklinde olabiliyor. Peyami 
Safa’nın romanları kadar da, sanatını 
izah eden parça parça yazıları var eli­
mizde. Çoğu sanatçılar “benim sanatım 
bu” demezler, fakat başkalarının eserleri 
üzerine görüşlerini serdederken, hep 
kendi ölçülerini kullanırlar. Onun için 
diyebiliyoruz ki, her güçlü sanatçı aynı 
zamanda güçlü bir münekkid oldu. İster 
istemez böyle oldu bizde bu. Türk sanat­
çısının kaderi belki de, kendi sanatını 
kendisi izah ediyor, kendi anlayışını ken­
disi getiriyor ve kabul ettiriyor. Zaten 
sanatçıda, sanatı kavrayış ve izah, bir 
bütün teşkil etmez mi? Onun için şiir, 
deneme, eleştiri, hikâye ve roman bir; 
aynı kaynaktan besleniyor. Ama 
sanatçı, sadece birinde veya birkaçında 
karar kılıyor. Peyami Safa’nm şiir üze­
rindeki bunca yazısını aksi halde nasıl 
izah ederiz. Sait Faik’i, Cahit Sıdkı’yı 
nasıl olmuştu da ilk müjdeleyenlerden 
olabilmişti Peyâmi Safâ?
Burada, Hisar’ın 30 yülık yöneticisi 
sayın Mehmet Çınarlı’nın bir görüşünü
hatırlatmamak mümkün mü? Zira 
Çınarlı’da aynı noktaya parmak bası­
yordu:
“26 yıl boyunca Hisar sahifelerinde 
birçok şâir, bir hayli hikâyeci, denemeci 
yetişti ama, bir tek eleştirmeci ortaya 
çıkaramadık. Hisar’da zaman zaman 
çok güzel, çok doyurucu eleştirmeler 
çıktığını inkâr etmiyorum. Ama bunlar, 
şâir, hikâyeci veya denemecilerin, kırk 
yılda bir verdikleri değişik meyveler 
olmaktan ileriye gidemedi ve bizlerde 
sadece hoş bir sürpriz tesiri uyandırdılar. 
(Hisar, eylül 1976, s. 153).
Çınarlı’nın bu hükümlerine katılaca­
ğız elbette. Katılacağız çünkü, Hisar’da 
eleştiri kayıptı. Müstakil, münferit çizgi­
ler vardı, onlar zaman içinde bir batıp 
bir çıkıyorlardı. Bir çizgi, bir ortak anla­
yış teşkil etmiyorlardı. Münferit isimler, 
koca 30 yılın içinde nasıl olsun da kay- 
bolmasınlardı? Elbette kaybolacak ve bu 
alanlarda yazanlar kendi zevkleri ve
anlayışlarını, hemen o günler için geçerli 
heyecanlarını ya bir kitap üzerinde 
boşaltacak, ya da kendilerini heyecana 
sevkedecek yeni bir vakayı bekleyecek­
lerdi.
Bu boşluğun da mutlaka doldurul­
ması gerekiyordu. Ve bunu bizzat dergi­
nin yöneticileri yani yazı kurulu 
yapmalıydı. Biz şimdi Çınarlı’nın, İlhan 
Geçer’in, Gültekin Sâmanoğlu’nun, 
Mustafa Necati Karaer’in, Nevzat 
Yalçın’ın, Yahya Akengin ’in ve Munis 
Faik Bey’in şiirlerinin yanısıra, deneme 
ve eleştirilerini, kendi poetikalarını sergi­
ledikleri eserlerini okumalıydık. İşte o 
zaman “ Hisar hikâyesi” denilince, 
Hisar’da yayınlanan hikâyelerin yanı- 
sıra. Hisar kadrosunun “hikâye” hak- 
kındaki görüşlerini de hatırlardık. 
Bunları birleştirirdik. Roman denilince, 
tiyatro denilince, eleştiri ve deneme deni­
lince zihnimizde hep aynı mekanizma 
işler dururdu.
İLHAN GEÇER
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 1 3 0 7 3 0 0 6 *
mmawam


Bir boşluğu vurgulamak

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/148659/2/001513073006.pdf

Bir boşluğu vurgulamak

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository