Taha Toros Arşivi, Dosya No: 251-Kuşçubaşı Eşrefİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Güler, Yemen

Istanbul Sehir University Repository

20 ÇARŞAMBA, 3 Aralık 2003 ratmnaı TARİH C t e ü  TARİH ÇARŞAMBA, 3 Aralık 2003■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ i
Edirne Heyeti, Reşit 
Saffet Bey'in 
•Reisliğinde, Batı 
Trakya meselesini 
halletmek için 
görüşmelerde 
bulunmak için 
gittiği Roma'da.
Türk tarihinin en kısa 
ömürlü devleti olan 
’Batı Trakya Devleti', 
25 Eylül 1913'te 
kurulmuş ama sadece 
57 gün ayakta 
kalabilmişti. 
Bulgarlar'm Batı 
Trakya'da Türkleri 
katletmeleri üzerine 
Osmanlı istihbaratının 
önde gelen 
isimlerinden olan 
Kuşçubaşı Eşref Bey'in 
komutasındaki 116 
kişilik birlik gizlice 
bölgeye girmiş ve 
Bulgar çetecilerini 
ortadan kaldırarak bir 
devlet yaratmıştı. Kısa 
sürede güçlenen ve 
sınırlarını genişleten 
devlet, Batılı ülkelerin 
baskısı neticesinde 
ortadan kalkmış ve 
Batı Trakya, 
Bulgarlar'a 
bırakılmıştı.
■ Yemen GÜLER
Kuşçubaşı Eşref Bey Dedeağaç gümrük binasında 
dalgalanan Batı Trakya bayrağı.
* m .
- S - i .
*
-vrupalılar'ın 'üçü biraraya gelince 
devlet kurar' dediği biz Türkler, tarih boyunca 
yüzün üzerinde devlet kurmuştuk. Kurduğumuz 
devletlerin içerisinde Osmanlı İmparatorluğu 
gibi üç kıtada 600 yıldan fazla hüküm sürmüş 
bir imparatorluğun yanısıra, fazla bilinmeyen ve 
sadece 57 gün süren Batı Trakya Devleti de 
vardı.
Uzun süre Kuzey Afrika'ya hâkim olan 
Osmanlılar, bölgedeki topraklarım 19. yüzyılda 
teker teker kaybetmişler; Mısır’ı İngilizler, Tunus 
ve Cezayir’i ise Fransızlar işgal etmişti. Osmanlı 
İmparatorluğu 191 l'de, Afrika'da elinde kalan 
son toprak parçası olan Trablusgarp'ı, yani 
bugünkü Libya'yı İtalya'nın işgalinden 
kurtarmaya çalışıyordu. İtalya ile Trablusgarp'ta 
savaş devam ederken imparatorluk daha büyük 
bir tehlike ile karşı karşıya kalmıştı: Osmanlı 
İmparatorluğu'nun ana toprakları olan Balkanlar 
kaybedilmek üzereydi.
i V, 
__■ ■
Kurduğumuz en kısa 
ömürlü devlet, sadece 
57 gün yaşayabilmişti
İRLEŞİP BİZİ VURDULAR
İkinci Abdülhamid'i devirerek iktidara gelen 
İttihad ve Terakki yönetimi, büyük bir siyasi 
beceriksizlik göstererek Balkan devletleri 
arasındaki en büyük problem olan 'Kiliseler 
Meselesi'ni 3 Temmuz 191 l'de bir kanunla 
çözmüştü. Balkan devletlerinin birarada hareket 
etmelerini engelleyen dini mesele ortadan 
kalkınca Karadağ, Yunanistan, Sırbistan ve 
Bulgaristan birleşerek 8 Ekim 1912'de Osmanlı 
İmparatorluğu'na savaş ilân ettiler.
Balkanlar’da bu gelişmeler yaşandığı sırada 
iktidarda bulunan Said Paşa ve Gazi Ahmed 
Muhtar Paşa kabinelerinin Balkan devletlerinin 
birleştiğinden haberleri dahi yoktu. Bu yüzden 
bırakın tedbir almayı, mevcut askeri durumu bile 
koruyamamalardı. Rumeli'deki talimli askerlerin 
de savaştan bir müddet önce terhis edilmesi, 
Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa hazırlıksız 
yakalanmasına sebep oldu. Ordu içerisindeki 
siyasi çekişmeler de Osmanlı İmparatorluğu'nun 
bu ittifak önünde ağır yenilgiler almasının bir 
diğer sebebiydi.
Osmanlı ordularının Balkan devletleri 
karşısında sürekli olarak geri çekilmeleri ve
Edirne'nin düşme tehlikesinin ortaya çıkması 
üzerine ateşkes görüşmeleri başladı. Fakat o 
sırada muhalefette olan İttihad ve Terakki 
yöneticileri, Enver ve Talat Beyler'in liderliğinde 
hükümetin Edirne'yi düşmana teslim edeceğini 
öne sürerek 23 Ocak 1913'te tarihe 'Bâbıâli 
baskını' olarak geçen hükümet darbesi ile 
yönetimi ele geçirdiler. Darbe de bir çare olmadı 
ve 3 Şubat'ta yeniden başlayan savaş sonunda 6 
Mart'ta Yanya, 26 Mart'ta Edirne, 23 Nisan'da 
İşkodra düştü. Bu gelişmeler üzerine 30 Mayıs 
1913'te Midye-Enez hattının Osmanlı-Bulgar 
sınırı olarak kabul edildiği Londra Antlaşması 
imzalandı.
Lozan Antlaşması, İttihad ve Terakki için 
büyük bir prestij kaybına sebep olmuştu. 
Edirne'nin kurtarılması vaadiyle darbe yapan 
İttihad ve Terakki, Edirne'yi elleriyle Bulgarlar'a 
teslim etmişti ve üstelik yapılan antlaşma, 
hükümet darbesinden önce yapılması düşünülen 
antlaşma tasarısından daha kötü şartlar 
içeriyordu. İttihad ve Terakki bu prestij kaybını 
telâfi etmek için çareler ararken eline büyük bir 
fırsat geçti.
Birinci Balkan Savaşı’nda Osmanlı 
İmparatorluğu karşısında başarı kazanan Balkan 
devletleri, elde ettikleri toprakları aralarında 
paylaşamamışlardı. Savaşta en büyük payı alan 
Bulgarlar, sınırlarını Ege'ye kadar uzatınca
Balkan devletlerinin arası açıldı ve birlik 
bozuldu. Bulgaristan, elde ettiği topraklar 
üzerinde diğer devletlerin emellerini biliyordu ve 
bu yüzden 23 Haziran 1913'te Sırbistan'a, 
Yunanistan'a ve Karadağ'a; 10 Temmuz 1913'te 
de Romanya'ya savaş açtı.
İkinci Balkan Savaşı'nın çıkması üzerine 
Bulgaristan, Osmanlı sınırındaki kuvvetlerini 
batıya kaydırmak mecburiyetinde kaldı. Durumu 
fırsat bilen Osmanlı İmparatorluğu, 19 Temmuz 
1913'te batılı devletlere verdiği bir notayla, 
İstanbul ile Boğazlar’ın savunulması için Meriç'e 
kadar olan bölgenin elde tutulması gerektiğini, 
ayrıca Doğu Trakya'yı ellerinde bulunduran 
Bulgarlar'm Türkler'e eziyet ettiklerini, bu 
yüzden Osmanlı ordularının ileri harekâta 
geçeceğini fakat Meriç'in batısına 
geçilmeyeceğini ilân etti.
ETELER, KOMUTANLIK OLDU
w
Harekât kısa zamanda neticesini verdi ve 
Edirne hiçbir mukavemetle karşılaşılmadan 21 
Temmuz'da geri alındı. Osmanlı Ordusu, Meriç'e 
kadar rahatça gelmiş ancak ilân ettiği gibi birkaç 
küçük akın dışında nehrin batısına geçmemişti.
Avrupa'nın büyük devletleri, Midye-Enez 
hattını geçmemesi için Osmanlı 
İmparatorluğu'na büyük baskı uyguluyorlardı.
Bu baskı semeresini verdi ve İmparatorluk üstün 
bir durumda olmasına rağmen İngiltere'nin ve 
Fransa'nın baskılarıyla 10 Ağustos 1913'te 
Balkan Savaşları'nı bitiren Bükreş Antlaşması'nı 
imzaladı. Antlaşma ile Meriç'in doğusundaki 
toprakların Osmanlı İmparatorluğu'na ait olduğu 
kabul edilmişti.
Doğu Trakya yeniden ele geçirilmişti ama 
Osmanlı İmparatorluğu'nun ana topraklarından 
olan Batı Trakya hâlâ işgal altındaydı. Doğu 
Trakya'yı kaybedince batıda kalan Türkler'e 
çok büyük eziyetler yapmaya başlayan Bu 
lgarlar, Batı Trakya'daki Müslümanlar'ı din 
değiştirmeye zorluyorlar, kabul etmeyenleri 
katlediyorlardı.
Osmanlı Ordusu'ndaki subaylar, Bulgarlar'm 
zulmünü engellemek için Meriç’in batısına yarı 
resmi bir kuvvetle geçilmesi teklifini ortaya 
attılar ve hükümete yapılan baskılar sonucu bu 
düşünce kabul edildi.
+
ÇARŞAMBA, 3 Aralık 2003 rcnrnresı TARİH
Batı Trakya Genelkurmay Başkanı ve hükümet reisi 
Süleyman Askeri Bey, bir seyahatte halkı selamlıyor.
Osmanlı Devleti, Avrupa başkentlerindeki 
elçilerine Bulgar zulmünü engellemek ve halkı 
korumak için bölgeye bazı küçük birlikler 
gönderilmesinin Meriç'i geçmek olarak 
anlaşılmaması gerektiğini söyledi. Birinci 
Balkan Savaşı'nın aksine İkincisinde başarılı 
olunması ve Osmanlılar için manevi değeri 
büyük olan Edirne'nin alınması, İttihad ve 
Terakki yönetiminin kendine olan güvenini 
arttırmıştı.
Osmanlı gizli istihbarat örgütü olan Teşkilât-ı 
Mahsusa'nın yöneticilerinden Eşref Bey'in, yani 
Eşref Kuşçubaşı'nın, 'Umum Çeteler 
Kumandanlığı’ adı altında kurulan gayrıresmi 
bir kuvvetle Batı Trakya'ya girmesine karar 
verildi. Birlikte, Eşref Bey dışında 15 subay ve 
100 seçme er bulunuyordu. Enver Paşa, bölgedeki 
birliklere Eşref Bey'in ihtiyaçlarının 
karşılanması emrini vermiş ve Eşref Müfrezesi 
diye adlandırılan birlik 15 Ağustos 1913'te Batı 
Trakya'ya girmişti.
H ü k ü m e t  İlâ n  ed îlİy o r
Türk askerleri Batı Trakya'ya girdiklerinde,
1200 kişiden oluşan Domuzciyef çetesinin 
Ortaköy'de katlettiği Türk vatandaşlarının 
cesetleriyle karşılaşmışlardı. Katilleri 
cezalandırmak için harekete geçen Türk birliği,
16 Ağustos 1913'te Koşukavak'a girdi ve çıkan 
çatışmada çete yokedildi, reisleri Domuzciyef de 
esir alındı. Domuzciyef yaptıklarının cezasını 
mahkeme edildikten sonra hayatıyla ödedi. 
Harekâtına devam eden birlik, 18 Ağustos'ta 
Mestanlı'yı, 19 Ağustos'ta ise Kırcaali'yi ele 
geçirdi ve Bulgar işgalinden kurtarılan yerlere 
düzenin sağlanması için eşraftan birer kişi 
yönetici olarak tayin edildi.
Eşref Kuşçubaşı'nın küçük birliği, arka arkaya 
büyük başarılara irtıza atıyordu fakat Enver Paşa,
19 Ağustos tarihli bir telgrafla Eşref Bey'e daha 
ileri gitmemesini emretti. Emir üzerine geri 
dönen ve Ortaköy'e gelen Eşref Bey, Enver 
Paşa'yı daha Herlenmesi konusunda ikna etti. 
Ortaköy'de yapılan görüşmeden sonra Teşkilât-ı 
Mahsusa Reisi Süleyman Askeri Bey, bazı 
subaylarla ve birliklerle Batı Trakya'daki 
gönüllülere katıldı, bölge halkından katılanlarla 
birlikte askeri güç iyice arttı. Türkler'i katleden 
bir diğer grup olan Dimitriyef çetesi de yokedildi 
ve 31 Ağustos'ta Batı Trakya'nın merkezi 
konumunda olan Gümülcine, 1 Eylül'de de İskeçe 
ele geçirildi.
Türk kuvvetlerinin harekâtından rahatsızlık 
duyan Avrupalı devletler, Edirne'nin Türkler'de 
kalmasını kabul ediyor fakat birliklerin daha 
ileri gitmesini istemiyorlardı. Baskılara daha 
fazla dayanamayan Osmanlı hükümeti de asıl 
amaçlan olan Edirne'nin alındığını ve artık Batı 
Trakya’daki birliklerin geri dönmesini istedi. 
Ancak Batı Trakya'daki Türkler'i tekrar Bulgar 
zulmüne bırakmak istemeyen Eşref Bey, 
Süleyman Askeri Bey ve diğer subaylar bu teklifi 
reddettiler, ardından da 31 Ağustos 1913'te 
Osmanlı İmparatorluğu ile tüm bağlarını 
kopardıklarını açıklayarak 'Garbi Trakya 
Hükümet-i Muvakkatesi'nin, yani 'Batı Trakya 
Geçici Hükümeti'nin kurulduğunu ilân ettiler.
Kurulan hükümetin reisliğine Müderris Salih 
Hoca, ikinci reisliğine de Çerkez Reşid Bey 
getirilmişti. Süleyman Askeri Bey ise 'Erkân-ı 
Harbiye Reisi', yani 'Genelkurmay Başkanı ve 
İcra Reisi' olarak bütün kuvvet ve yetkiyi elinde 
bulunduruyordu. Eşref Bey 'Umum Çeteler 
Kumandanı', Hüsrev Sami Bey ise 'Genel 
Müfettiş' olarak bu yeni devletin yönetiminde 
görev aldılar.
Geçici hükümetin kurulması baskıları 
azaltmayınca 25 Eylül'de geçici hükümet tam 
bağımsızlığını ilân etti ve böylece 'Garb-i Trakya 
Hükümet-i Müstâkilesi', yani 'Batı Trakya 
Devleti’ kuruldu. Bağımsızlık ilânını bölge halkı 
sevinçle karşılamış, yeni devletin bayrağı 
Osmanlı İmparatorluğu'nun bayrağı ile birlikte 
Batı Trakya'nın her yerine asılmıştı. Bağımsız 
bir devlet olmanın gereklerini de yerine 
getirmeye çalışan hükümet, bağımsızlığın 
sebeplerini tüm devletlere ve bölge halkına ilân 
etmiş, ayrıca bu haklı sebepleri dünyaya 
duyurabilmek için resmi bir ajans olarak Batı 
Trakya Ajansı'nı kurmuştu.
Bölgede daha önce kullanılan Yunan ve 
Bulgar pullan kaldırılmış, yerlerine Batı 
Trakya Hükümeti'nin pulları kullanılmaya ve 
sınırlarda oluşturulan güvenlik sistemiyle 
pasaport kontrolü yapılmaya başlanmıştı.
Nitekim Osmanlı hükümetinin en etkili 
isimlerinden olan Cemal Paşa, Eşref ve 
Süleyman Askeri Beyler'le görüşmek istediği 
zaman, Paşa'ya pasaportsuz olarak Batı Trakya 
Devleti'nin sınırlarının içerisine giremeyeceği 
söylenmişti. Paşa'nın Enver ve Talat Beyler'i
Gümülcine hükümet binasına Batı Trakya 
bayrağı çekilirken.
araya koyması da hiçbir işe yaramamıştı.
Bulgaristan ve batılı devletler, bağımsız devlet 
kurulmasını hiç hoş karşılamamışlar, Osmanlı 
İmparatorluğu da Rusya'nın tepkisinden 
çekinerek telâşa düşmüştü. Yunanistan, 
Bulgarlar'la yaşadığı problemler ve o günlerde 
Osmanlı İmparatorluğu ile Bulgaristan 
arasındaki anlaşma çabalarını engellemek için 
yeni hükümetten yararlanabileceğini 
düşünüyordu. Bu sebeple 2 Ekim'de Batı Trakya 
Hükümeti'ne ellerinde tuttukları Dedeağaç'ı 
verdi ve hükümetle anlaşma zemini arayıp bazı 
vaatlerde bulundu.
T E H D İT  ETTİLER, BIRAKTIK
Birinci Balkan Savaşı'ndaki acı yenilgilerden 
sonra ele geçirilen fırsatlar değerlendirilmiş, 
kaybedilen bölgelerden bir kısmı geri alınmıştı. 
Batılı devletlerin baskılarını engellemek için 
Meriç'in batısına geçilmeyeceği taahhüt edilmiş 
ancak Batı Trakya'da yaşanan Bulgar 
zulümlerini engellemek amacıyla 116 kişilik 
gayrıresmi bir birlik, 15 Ağustos 1913'te Batı 
Trakya'ya geçmiş, Bulgarlar'la yapılan 
mücadeleler neticesinde ve Osmanlı Devleti'ne 
yapılan baskıları engellemek için Gümülcine'de 
geçici bir hükümet kurulmuştu.
116 kişiyle başlayan harekât, Osmanlı 
ordusundan gelen gönüllülerle ve mahalli halkın 
katılımlarıyla büyük başarılara imza atmış, 
hükümetin sınırları doğuda Meriç, güneyde Ege 
Denizi, batıda Struma-Karasu, kuzeyde 
Kırcaali-Robçoz hattına ulaşmıştı. Hükümet her 
türlü resmi teşkilâtını da tamamlamış, sancak ve 
kazalara gerekli görevlileri atamıştı. Devletin 
askeri gücü 30 bin kişi olmakla birlikte 1913 
Eylül'ünde hazırlanan bütçede 60 bin kişilik 
ödenek ayrılmıştı.
Bütün bu başarılı işlere rağmen Avrupalı 
devletlerin, özellikle de Rusya'nın savaş tehdidine 
kadar varan baskıları, Osmanlı 
İmparatorluğu'nun Batı Trakya Devleti'ne destek 
vermesini engellemiş ve Bulgarlar'la masaya 
oturulmasına sebep olmuştu. 29 Eylül 1913'te 
imzalanan İstanbul Antlaşması ile Batı Trakya, 
Bulgarlar'a bırakıldı. Antlaşmaya göre Batı 
Trakya Devleti yöneticileri 25 Ekim 1913’e kadar 
bölgeyi teslim edeceklerdi.
Çok büyük emeklerle kurulan Batı Trakya 
Türk Devleti, ancak 57 gün yaşamış, 25 Ekim 
1913'te sona ermiş ve en kısa ömre sahip Türk 
devleti olarak tarihe geçmişti.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği


Kurduğumuz en kısa ömürlü devlet, sadece 57 gün yaşayabilmişti

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/133921/3/001582365010.pdf

Kurduğumuz en kısa ömürlü devlet, sadece 57 gün yaşayabilmişti

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository