Taha Toros Arşivi, Dosya No: 42-Halit Ziya Uşaklıgil. Not: Gazetenin "Eski Andaçlardan" köşesinde yayımlanmıştır.İstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Uşaklıgil, Halid [Halit] Ziya

Istanbul Sehir University Repository

( --------
¿A *
__■—  17 Mayıs 1935
■ Jt f& t/C A  Vt (#>y *>
Eski andaçlardan
KENDİLİĞİNDEN BİRLEŞME
Halid Ziya Uşaklığa!
' Başka san’at, ilim ve fen, edebiyat 
zümreleri nasıl teşekkül eder, mü -  
essis aza arasında evvelden bir fikir 
ve meslek teatisi olur mu, ve bu ip­
tidaî anlaşmadan sonra esasat ve na­
zariyatı tesbit edecek bir mukavele 
akdolunur mu, velhasıl bir cemiyeti 
hafiye gibi bir ittifakname imza edi­
lerek aza merasimi mahsusa ile bir 
ahdüpeymân rabıtasile yekdiğerine 
bağlanır mı, bunu bilmiyorum, bildi -  
ğim birşey varsa kendisine bir unvan 
bulmak zahmetini bile rakiblerine bı­
rakan ve bu isme tesahub etmekte 
bir izzetinefis meselesi görmiyen e - 
debiyatı cedide azası birbirile temas 
etmeden evvel birleşmiş oldular. Ev­
velce temas etselerdi de edebiyat â- 
leminde yeni bir hareket ibdama te­
şebbüs etselerdi belki birleşmiş ol - 
mıyacaklardı. Onlar hatta yeni bir 
yolun ilk hatvelerini atmak üzere se­
ferber olduklarına bile vâkıf değil -  
lerdi Sadece bir el:
—  Çocuklar, siz yazı yazsanız a, 
işte size sahifelerini açan bir risale; 
diye Ahmed İhsanın haftalık musav­
ver mecmuasını göstermişti. Bu el 
birinin üstadı, İkincisinin edebî te - 
lekkiyatta bir rehberi, üçüncüsünün 
ilk adımlarında bir hâmisi olmuştu;
ve üçü tarafından da hürmetle öpü­
lecek nezih ve mübarek bireldi. Der 
hal onun işaretine mutavaat ederek 
oraya gittiler.
Zaten üçünün arasında ne şahsan, 
ne hılkan, ne de mevkian bir müşa­
behet te yoktu; biri İstanbuldan çık­
mamış, Galatasaraym dört duvarı a- 
rasmda müphem emeller besledik • 
ten sonra hayata çıkınca onu haya­
linden o kadar uzak görmüştü ki Ba- 
bıalide ciğerlerine muvafık bir hava 
bulamıyarak boğulacağına hükmet - 
miş, bir maden kuyusunda müsem - 
mim bir hava yutmuş gibi kendisini 
dışarıya atarak, biraz sersem, biraz 
şaşkın, bu memlekette nasıl yaşıya «ı 
bileceğinde mütehayyir, sarfedüme - 
ge vesile bulunamıyan zengin kuv - 
vetlerini hapsede ede dolaşıyordü; 
butun rüyçt afaki, mektebin hakika­
te varamıyacak emellerde memleke­
tin her ümidi gırtlağından tutup sı - 
kan idaresinin arasında bir karanlık 
köşeden ibaretti; onda parlak ne var-/ 
sa, ruhunun içinde kaynıyan bir gü­
neş galeyanile nasıl bir hayal tutu < 
şuyorsa. o fnüebbeden tazyik ölün ■ 
mağa, derinlere gömülmek lâzım ge­
len bir cesed gibi mezarının üzerini
iğin yıgm toprak atılmağa mahkûm 
di; kendisine böyle bir teklifte bu .  
unulunca onu bir müddet için avu -
dacak bir eğlence kabilinden aldı.
®'kincisi hiç fütur ile kırılmış de -  
I ¿di. O herşeyden evvel bir fen ada- 
Ijydı, bir ilim salikiydi; bunun ya- 
! İp da, belki daha derinde onun san’a- 
I re, şiire, kir ve hayale öyle bir ip -  
(ilâsı vardı ki mektebden, ve mem - 
ıeket muhitinden çıkıp ta kendisini 
geniş bir sahada, ne cinsten olursa 
olsun bütün emellerine cevab veren 
ufuklarla muhat görünce tıb teşrih -  
hanelerinden Montparnasse mahfil • 
lerine, kimya tecrübegâhlarından e - 
debiyat ve san’at cemiyetlerine koş - 
muş, kolları kucak kucak görgü ser • 
vetleri toplıyarak, ne topladıysa o -  
nu yutarak, bu koşuşmalardan yor -  
gun, fakat her yoruluştan fazla bir 
kuvvetle sıyrılarak, memlekete av - 
det etmişti.
Üçüncüsü nihayet bir taşra çocu - 
ğuydu, garb âleminde ufak bir gezinti­
den ibaret kalan müşahede sermaye­
si onu doyurmaktan ziyade aç bırak­
mıştı; ne görebildiyse, kitab sahile -  
lerini çevirirken o kısa mesafenin a- 
rasından hayalimde görmüştü, ve bu 
gördüklerinin hiçbiri muayyen bir şe­
kil almamış, sabit bir şe’niyet bulma­
mıştı; kendisinde bir kanatlanma ka­
biliyeti var zannında idi; belki bir 
karınca gibi, belki bir kelebek gibi, 
herahlde bir kartal değildi. Oradan 
oraya uçuşmağa çalışırken kendisine 
ilişilecek bir çatı kenarı gösterilmiş - 
ti, oraya ilişti, o kadar...
Hatta bunların arasında bir san’at 
karabeti bile yoktu, fakat buna mu­
kabil san’atte zevk ittifakı vardı. Bu 
ittifak belki buluşmağa kâfidi, fakat 
onlan bağlıyan ve birbirine sevdiren
•16
başka karabet noktaları vardı. Bun -  
lar o kadar kolay telhis olunamaz.
Memlekette esen zulüm rüzgârın • 
dan, idarenin her köşesine sokulan 
mesavi zehrinden, vatamn muhak • 
kak vukua gelecek tehlikelere muka­
vemetten âciz vaziyetinden, üzerine 
gittikçe daha siyah bulutlar yığılan 
istikbalinden mütevellid derun azabı 
denilse bu noktada yalnız onlar değil 
herkes müttefikti, hatta ahvalin bu 
revişinden istifade edenler bile birer 
birer alınınca onlar da bu noktada 
ittifak ederlerdi. Nitekim on sene son­
ra meşrutiyet ilân edilince yirmi dört 
saat zarfında bütün kalblerin bu 
noktada ittifakı görüldü, yalnız yirmi 
dört saat... Ne ise bu da bir ittifak ve 
ittihad saatidi. Bu mukarenet zeminini
bir tarafa bırakmak ve «Servetifü • 
nun» zümresini teşkil eden anasırın 
birleşme noktasını münhasıran san’a- 
ti ve edebiyatı telâkki tarzında topla­
mak lâzımdır itikadındayım.
Onlar herşeyden evvel lisanlarım 
öğrenmiş olmak fırsatım bulmuşlar 
ve bu lisanda vücude gelebilen asan 
edebiyeyi baştanbaşa tanımışlardı, 
derin bir san’at ihtiyacile edebî tecel- 
liyatm her safhasından tezevvuk es­
babı araya araya geçip te bu seyra - 
mn sonlarına gelince görmüşlerdi ki 
kendilerini tatmin edebilecek kâfi bir 
sermaye toplıyamamışlar. Şark muh­
taç oldukları edebiyatın mestî kâse - 
sini onlara sunamamıştı, bunu garbde 
buldular. Ve bir kere de bulunca ar­
tın kana kana onu içmeğe koyulmuş­
lar ve adeta sarhoş olmuşlardı.
Onlardan evvel de Türk edebiyatı; 
garbe teveccüh istidadı göstermişti/
kurken NePi daha tannan, Nedim da­
ha hassa., durdu; fakat en ziyade oku- 
maktan haz aldım arkadaşlarının eser­
leriydi;"ezcumîeCCenabm şiirleri.S 
Bunları öyle seve seve okur, ve^be - 
ğenilecek noktalar^ teyTd ederek dinle­
yenlerin dikkatini o noktalar üzerinde 
mıhlıyacak surette sesinin öyle inhina­
ları olurdu ki onu sade bir jnşad san’at- 
kârı kalmaktan çıkararak pser\sahibi - 
nin müfrit bir taraftarıVyâpârdı, 
Uzaktan zannedilir kİ Edebiyatı Ce­
dide muharrirlerinin arasında elbette 
bir istirkab hissi varmıştır. Bizlet”, on­
ları pek yakından görüp tanıyanlar 
böyle bir hissin hiçbir zaman mevcu ■ 
diyeti hakkında ufak bir şüphe bile 
duymadık. Her hafta kimin olursa ol - 
sun risale yeni bir muvaffakiyetle çı 
kınca bu, sade asıl sahibinin değil bii 
tün zümrenin bir muvaffakiyeti olur - 
du. Kendisinden sonra gelenlerin mu - 
vaffakiyetlerine herkesten ziyade me - 
serret gösteren Recâizadenin, böyle bir 
güzel eserin intişarı akabinde matbaaya 
kadar gelerek Edebiyatı Cedide halkı­
nın bu müstesna haftg bayramına işti­
raki vukua gelirdi,
(Hüseyin SiyretlrfÜdüseyin Suadİ)(evt 
ziyade şairjbulari Tevfik Fikret,).Cena­
ba, herkesten ziyade {lisana ve "sar.’ate 
mutasarrıf^ zekâsının ve meharetinin 
yüksekliğine ulaşılamaz bir Rahibi zu­
hur nazarile bakardı.
Edebiyatı Cedide nazmının bu iki 
bürcü arasında bir nevi müsabaka, hat 
ta azçok bir muhasedenin tabiî ve be - 
şerî olacağına hükmedilebilirse de on - 
ların tarzı, tahassüsü, san’at vesaitinin 
istimali sahasında öyle farkları, vardı 
k*i pek zarurî olan bu çarpışma ve sür­
tünme hâdisesinin vukuu .* belki bu
mesafelerin mevcudiyeti manı 
tur. Aralarında birinden ötekine siy 
yet eden şeyler gittikçe daha bariz 
makla beraber kaydolunabilir ki, b
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
2 3 0 1 0


Kendiliğinden birleşme

http://openaccess.marmara.edu.tr//bitstream/11424/133920/3/001582223010.pdf

Kendiliğinden birleşme

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository