Taha Toros Arşivi, Dosya No: 111-Kütüphanelerİstanbul Kalkınma Ajansı (TR10/14/YEN/0033) İstanbul Development Agency (TR10/14/YEN/0033

Malkoç, Neriman

Istanbul Sehir University Repository

f 25 Mart 1955
İstanbul Kütüphaneleri:
MİLLET KÜTÜPHANESİ MÜZESİ
Gerek kitap şayiamın çokluğu 
ve gerekse bu kitapların kıymeti 
İtibariyle İstanbul Kütüphaneleri 
milli servetlerimizin bağında ge­
lir. Fikir ve ilim hayatımızın yu­
vasını teşkil eden kütüphaneler 
kültür hareketlerimizin biricik 
kaynr-Jıdıh Eski eserlere sahip 
olması bakımından İstanbul kü­
tüphaneleri ayrı ayrı zenginlik 
ve özellik taşırlar. Basma eserler­
den pek çoğuna mâlik olan Mil­
let Kütüphanesinde ayrıca bir 
müze kurulmuş, tezhibi ve min­
yatürüyle şaheser sayılan tek 
niishalı meşhur eserler buraya 
konulmuştur- Camekâniar içinde 
muhafaza edilen bu nadide ki­
taplar birkaç kısma ayrılır.
Ali E m iri Tarih Kısmı: Bu kı­
samda "Müntehebat” adlı tarihî 
kıymetli bir eser vardır. Baş ta­
rafında Üçüncü Selimin el yazısı 
bulunur. Diğer eserler şunlar­
dır:
Fusul-il haJldi akd, usul-il her­
di rakd: Müellifi Ali Mustafa E- 
fendidir^3157 de yazılmıştır. Hat­
tatı Ayasofya imamı Ahmed Na- 
ibdir. Nadir nüshalardandır. 
Zahriyyede Sultan Ahmed IH. 
oğlu Şehzade Mehmedin mühü- 
rü vardır. Nefis bir cilt ve tez­
hibe sahiptir.
Mesahir üs-şwrra: Âşık Mehmed 
Çelebinindir. Meşhur şairlerin 
hal tercümelerini anlatır. Edebi­
yat tarihi ile meşgul olanların baş 
vuracağı mühim bir kaynaktır. 
88 tane nefis resim ve minyatür 
vardır. Cilt ve tezhlbleri orijinal­
dir.
Mizanûl Hat: Hakkakizade Mus­
tafa Hilminindir. Bu eserde gü­
zel yazı örnekleri verilmektedir. 
Yazı ve tezhibler şaheserdir. 1266 
da kaleme alınmıştır. Kıymetli 
bir nüshadır.
Musavver Sefaretnâme-i tran: 
Bozoklu Osman Şakir’indir. On 
üçüncü asır şnhsiyetlerindendlr. 
Bu kitapta Merzifondan itibaren 
31 şehir ve kasaba, köprü resmi 
bulunur. Yazı, tezhib ve resimler 
özel bir değer taşır.
Vakfiye: Vakıfı Mahpeyker di­
ye anılan meşhur Kösem Sultan­
dır. Eserde Birinci Sultan Ah­
med ile Dördüncü Sultan Mura­
dın el yazdan vardır. Bu eser 
tarihi bir vesika ve tek nüsha ol­
ması hasebiyle çok kıymetlidir- 
Ali Emiri Efendi; Millet Kütüp­
hanesinin banisidir. (Hakkında 
geniş bilgi edinmek için tbnül. E- 
min Mahmud Kemal’in “Son asır 
Türk Şairleri’’ kitabının 298 inci 
sayfasında ‘Emiri Efendi’’ bahsi­
ne bakılabilir.
Farsça kısmında; Kanun! Sul­
tan Süleyman divanı tezhib ve 
müellifi bakımından kıymetlidir. 
Sultan Selimi Evvel Divanı 980 de 
hattat Osman el Sultan Cem 
divanı; tezhib bakımından de­
ğerlidir. Sultan Üçüncü Murad 
Divanı; şiirdeki mahlası “Muradi’’ 
di’-. Eser nadir bir nüshadır.
Şehzade Beyazıd Bin Süleyman 
Divanı da buradadır. Şehzade Be- 
yazıd bin Sultan Ahmed I divanı; 
nadir bir nüshadır.
Dekayık til Hakayık; Ahmed 
Rumi tarafından 720 de yazıl­
mıştır. Hattatı Muhammed bin 
Alidir. 882 de kopya edilmiştir. 
Tek nüshadır.
Nuhcül Deavat ve menhlcül î- 
nayet; müellifi Şeyh Ebul Kasım 
Ali B. Musa B. Cafer 991 (H) de 
Sultan Mehmed B. Mahmud’un 
hattıyla yazılmıştır.
Ali Emiri Tip Kısmi: Kitab U1 
. Cerrahiye’i İlhaniye MUstansihi 
870 tarihinde AmasyalI tabib. 
Müellifi Şerafiddun AH bin Hac 
llyas efendi Sabuncuoğludur. İl­
hanlIlardaki cerrahi usullerini i- 
z&h eder. Bütün tıp âleminin tak­
dirini kazanmış bir eserdir. İçinde 
156 tane tasvir vardır.
AH Emiri Manzum Kısmı: Ve- 
liyiddinoğlu Ahmed Paşa Divanı. 
Müellifi Fatihin hocası ve veziri 
olan meşhur şairlerdendir. 902 de 
ölmüştür. Müellif hattı ile yazıl­
mıştır. Tezhiblidır. hattı TJsulî: 
Hurufîlik mesleğini yayanların­
dır. Bunun için kendisine “Fey- 
zullah-ı Sani” ve "Sirri Seyyid 
Nesimi’’ denmiştir. 945 (H) öl­
müştür. Eser nadir bir nüshadır.
Divan-ı Selim Ilhami: Müellifin 
hal tercümesine tesadüf edilme­
mekle beraber eserin tek nüsha 
olması muhakkaktır. 1202 de ka­
leme alınmış olan bu kitap tez­
hib bakımından özellik taşır-
Divan-ı Sultan Ahmed I. Şiir­
lerini “Baht!” mahlasıyla yazmış­
tır ki ebcet hesabiyle tahta çıkış 
tarihine tekabül eder. Yazı ve 
tezhib harikulâde nefistir.
Sultan Cem Divanı: Eski bir 
nüsha olması İtibariyle değerlidir
Karimi Divanı: “Harimt” mah­
lası Sultan Beyazıdın oğlu, Sul­
tan Selimin büyük kardeşi Şeh­
zade Korkud’dur. Eser devrin 
meşhur hattatı Haşim Mekki ta­
rafından yazılmıştır. Tezhibi şa­
heserdir.
Mirza Sultan Hüseyin Çaykara 
Divani: Timur oğullarındandır. 9. 
cu (H) asırda yaşamıştır. Kudret 
H bir hükümdar olduğu gibi kuv­
vetli ve anlayışlı bir şairdi. 36 yıl 
saltanat sürdü. İlim ve sanat ko­
ruyucusu olan Hüseyin Baykara 
Büyük Çağatay şairi Ali Şir Ne- 
vat’yi kendisine vezir yapmıştı. Bu 
Divan eski bir nüsha olması iti­
bariyle değerlidir.
Şehzade Bayezid Divan*: Ka­
nun! Sultan Süleymanın oğludur, 
gürlerinde “sahi’’ mahlasım kul­
lanmıştır. 967 (H) de ölmüştür. 
Eser nadir nüshalardandır. Tez­
hibi de kıymetlidir.
Adile Sultan D itanı: Sultan
Mahmud Adlı’nln kızıdır. 1316 
da ölmüştür. Revan tab’ı ile meş­
hurdur. Eser gerek muhteva ge­
rekse tezhib - cilt nefaseti bakı­
mından kıymetlidir.
Sultan Bayc.-.Ul I. Divanı: Şiirde 
mahlası “Adli” dir. Eski ve nadir 
bir nüshadır.
Mahmud Paşa Divanı: Sultan
Fatihin sadrazamlarmdandır. Şiir­
de mahlası “ Adnî” dir. Eser tek 
ve müellif hattı ile olması dolayı­
sıyla değerlidir.
Divan-ı Faris: “ Faris” II. Sul­
tan 03manın şiirdeki mahlasıdır. 
Nadir bir nüshadır. Cild ve ilk iki 
yaprağın tezhibi şaheserdir.
FAsih Ahmed Dede Divanı : 
İstanbul Galata Mevlevihanesinde 
1070 (H) de yazılmıştır. Şiirde 
“Fasih” mahlasını kullanmıştır. 
Müellifin el yazısı ve tezhibce 
çok güzeldir.
Muhibbi Divanı: Muhibbi Sultan 
Süleyman Kanuninin şiirdeki mah 
lasıdır. Sultanın ilk divanıdır. 974 
de yazılmıştır. Kasım-ün-Nahifi’ 
nin hattıyle yazılmıştır. Eski 
nüsha olması ve tezhibi dolayı­
sıyla orijinaldir.
Muhibbi Divanı: Kanunînin i- 
kinci divandır- Bu da Kasımün 
Nehifi hattıyle yazılmıştır.
Nabi Divanı: 1117 (H) de ya­
zılmıştır ve Nabi’nin Uç eserini 
ihtiva etmektedir. Cilt ve tezhibi 
değer taşır.
Neş’ati Mevlevi Divanı: Mevle­
vi meşayıki ileri gelenlerindendir. 
11 inci asır CH) de yaşamıştır. 
Edirnede gömülüdür. Eser müel­
lif hattıyla yazıldığından özelli­
ğe sahiptir.
Muhammediye Manzumesi: Ya- 
zıcızade Muhammedin eseridir. 
1125 (H) de yazılmıştır. Cilt ve 
sayfaların tezhibi ve yazısının 
güzelliğiyle şaheserdir.
Muhabbet nam e: Müellifi Hare- 
zinli olup Çağatayca ve Farsça 
şiirleri ihtiva eder. Tek nüsha­
dır.
Mahzen'ili Esrar tercümesi : 
Meşhur Azerbeyean şairi Nizami 
Gcncevlnin bu eseri 9 uncu asır 
(H1 de yaşamış olan Mir Haydar 
Türk tarafından çok mahirâne 
şekilde Cağataycaya tercüme edil- j 
mişti. Cilt ve tezhibi şaheser olupj 
dokuz tane nefis minyatürü var­
dır.
Oillşen-i Niyaz: Kara Çelebi za- 
jie Abdlllr.ziz efendinin eseridir.
11 inci asır (H) de yaşamıştır. 
Müellif hattı ile olduğu için özel 
bir kıymet taşır.
Sükûfendme: Hacı Mahmud Mııh 
tarl’nin eseridir. Nefis çiçek re­
simleri ve her çiçek hakkında 
mümtaz beyitleri vardır.
Reşit Efendi Kütüphanesi 
Kısmı:
Knsidr-l Kürde Tcrcemesi: Mü­
ellifi Ebu Abdiliah Muhammed. 
mütercimi: Sadullahtır. Cildi bir 
şaheser olan bu nüshanın tek nüs­
ha olması muhtemeldir.
Terceme-i Sevahid: Mütercimi
Lamî'dir. 10 uncu asır (H) de ya­
şamıştır. Cilt yaldızlı ve hakiki 
sanat eseridir.
Terceme-i Muhtasar’il-Vikaye : 
Müellifi Neccerzade Şeyh Rıza
12 nci asırda (H) yaşamıştır. E- 
ser hattat Derviş Hüseyin Hüs­
nü marifetiyle yazılmıştır. Cilt 
ve tezhibi bakımından özel bir 
kıymeti vardır.
Hckimophı Ali Paşa 
Kütüphanesi :
Mebarik-Ul Ezhar fi şsrh’i me- 
şarık-Ul envai: Müellifi Radiyüd- 
dün Haşan B. Muhammed Essa- 
gani 1091 (H1 de Sultan Ahmed 
medresesinde kopye edilmiştir. Mü 
ellif 8 inci asırda yaşamış sa­
yılı Osman'ı ftümlerindendlr.
El Ve vaki t V’el Evahir fi be­
yan’t akaid il-ckâbir: Müellifi Ab 
dülvehhabtır. 955 de yazılmıştır. 
1064 de Hattat Ahmed B. Ali es- 
sa’ îhl tarafından kopye edilmiş­
tir. Cilt ve tezhib bakımından eser 
çok değerlidir.
Ahlâk’ı alaî: Müellifi Ali Kı- 
nalızade tarafından 973 de ya­
zılmış, 993 tarihinde kopye edil­
miştir. Devrinin mühim alimlerin­
den olan Kınalı zade 15 tane eser 
yazmıştır. Ispartalıdır. Tezkeret 
iiş-şüara müellifi Haşan Çelebinin 
babasıdır.
Külliyatı Sadi: Külliyatın es-
__ Neriman MALKOÇ
ki nüshalarından ve Çaldıran se­
feri ganimetlerinden olması dola- 
yısiyle tarihi bir- kıymet taşır.
Tabakat ül-memalik ve dere- 
cat ili mc8alik:
Müellifi: Koca Nişancı Celâlza- 
de Mustafa Çelebi. 10. cu asırda 
yaşamıştır. Yavuz Sultan Selimin 
Divan Kâtibi olmuştur. 8 tane 
telif eseri vardır. Cilt ve tezhib 
bakımından kıymetlidir.
Mürci üz-Zrheb ve Meadtn ul 
cevher; Müellifi Ali Ben Hüseyin 
Mesudt: 332 (H) de yazılıp 1155 
de Hattat Muhammed çaviş el-ez- 
heri tarafından kopye edilmiş. 
Meşhur bir tarihçi olııp 30 tane 
eseri vardır.
Ünmuzee’ül-ulûm: 10 uncu asır­
da yaşamış olan Ahmed Şin Yah­
ya Hafid’jn .eseridfr. 1133 tari­
hinde hattat Muhammed Bin Ah­
med Kaptan kopye etmiştir. Na­
dir bir nüsha olan Uu eser “Mec- 
muatül Hafid” adıyla da meş­
hurdur.
Bu eserlerin vakıfı olan Hekim 
oğlu Ali Paşa 1100 ile 1170 ara­
sında yaşamıştır. Sultan Mah­
mud I. ve Sultan Osman III. de­
virlerinde Uç defa sadrazam ol­
muştur. Anadolu Rumeli ve Mı­
sır valiliklerinde bulunmuş ve mü 
him yararlıklar göstermiştir. İl­
min koruyucusu olan bu şahsiyet 
aynı zamanda âlim bir zattır. 
Kütüphanesindeki eserler bunun 
güzel bir delilidir.
Feyzullah Efendi Kütüphanesi:
Cevahir İlt-Tefsir li tuhfet il - 
emir: Müellifi; Hüseyin Vaizdir.
Kitap Ali Şir Nevai adına yazıl­
mıştır. 966 (H) de kopye edil­
miştir. Cilt ve tezhib harikulade­
dir.
Dürer ül Hükkdm fi şerli i yur er 
il ahkâm: Müellifi Molla Hüsrev’- 
dir. Fatihin Hızır beyden sonra­
ki şeyhülislâmıdır. Eseri 883 de 
kendi hattıyle yazmıştır.
Tahrir-il öklides: Hendeseden
bahseder. Müellifi 7 nci (H) de 
yaşamış Nasriiddin’i Tusî’dir. Za­
manının meşhur riyaziye ve filo- 
zoflarındandır. Bu eseri Fatih 
namına yazmıştır. 500 yıllık bir 
eserdir.
Divan-ı Hadire: Müellif Hadire 
4 üncü (H) asırda yaşanvştır. Hat 
tatı meşhur Ustadlardan tbnül 
Bevvab Ali Bin Hilaldir. 1000 Şii­
lik bir eserdir.
Kitab ü şerh’i Sibeviye: Le Aki 
Said i Seyrefl; Nahivden bahse­
den tarihi bilinmemekle beraber 
fevkalâde cilt ve tezhibe mâliktir.
Bu eserlerin vakfı olan Feyzul­
lah efendi Şeyhülislâmlığa kadar 
yükselmiş medrese ve şimdiki 
Millet Ktb. 1112 de yapmıştır. 
Aslen Erzurumludur.
Veliyiiddin Carullah Efendi
Kısmı:
El Erbain fi usul id-din: Ftîlı- 
riddin Razi’nindir. Altıncı asır 
(H) de yaşamıştır. Eser müellifin 
el yazısıyladır.
Esas ül-iktibas: Müellifi Mu­
hammed bin Alîdir. Mantıktan 
bahseder. 869 yılında telif edil­
miş olan bu eser aynı yılda meş­
hur hattat Molla Kasım tarafın­
dan istinsah edilmiştir. Cilt ve 
tezhibce çok kıymetlidir. Eserin 
aslı müellifi tarafından Fatihe 
ithaf ve hediye edilmiştir.
Kitab ül-Mcdhal fi İlm-i
ahkâm ’ün N ücum :
Müellif tshak B. Muhammed. 
327 (H) de yazılmış müellif hat­
ayladır. Nadir bir nüshadır.
Keşfiiz ziinun an asamj il kii- 
ttibi vil filmin'- Kâtip Çelebinin 
meşhur eseridir. 1051 de yazılmış 
Müellif hattıyla olup yegâne nüs­
hadır-
Nefahfafül Üns: Müellifi Mev- 
lâna Câmi. 988 de kopye edilmiş­
tir. Hattat Muzaffer Ali Şirvanî- 
dir. Cilt ve tezhib bakımından 
fevkalâde nefistir.
Bu kısının vakıfı Carullah Ve- 
liyüddin “Yenişehir Fenarî” Yeni 
şehirlidir. 7 sene Mekkemede kal 
dığmdan Carullah lâkabım almış­
tır . Nakşibendi tarikatı mensub- 
brındandır. Fatih avlusu Kara- 
kolhane arkasındaki bina ettiği 
nıedrase ve kütüphanesi yanında i 
gömülüdür. 1151 de ölmüştür- 
Son depremde kütüphane binası j 
yıkıldığından kitablar Millet Kü-| 
ttinhanesine taşınmıştır.
Not: Bize kütüphanenin müze 
kısmı hakkında uzun tafsilât veren 
bi'gili memuru Süleyman Beye te­
şekkür ederiz.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği 
Taha Toros Arşivi
III
ö  Ö 1 5 8 6  5 0  1 0


İstanbul kütüphaneleri:Millet Kütüphanesi Müzesi

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Istanbul Sehir University Repository